Rusiye mahsus hızmetleri qırımtatar milliy areketiniñ faali Nariman Celâlnı diversiyağa yardım etkeninden şübheli dep saya. Onıñ eki yaqın ortağı, eki doğmuş ağa-qardaş Aziz ve Asan Ahtemovlar diversiya yapqanında qabaatlana. Olar sentâbrniñ 4-nde Qırımda tutuldı. Rusiye quvetçileri Aqmescit rayonında bar olğanı isbatlanmağan «gaz borusınıñ bozuqlığını» diversiya dep adlandıra. Qırım.Aqiqat, Qırımdaki gaz hatları Rusiye mahsus hızmetleriniñ qabaatlavlarında ilk sefer peyda olmağanını bile.
Aqmescit rayonındaki Biy Tanış (Pervomayskoye) köyünde sentâbrniñ 4-nde Rusiye FSBsiniñ hadimleri Nariman Celâlnıñ evini tintti.
O ve daa dört qırımtatarı – Aziz Ahtemov, Asan Ahtemov, Eldar Odamanov ve Şevket Useinov – tutuldı.
Neticede Şevket Useinov ve Eldar Odamanovnı sentâbrniñ 6-nda Rusiye Memuriy uquq bozuluvları kodeksiniñ 19.3 maddesine istinaden (polis, arbiy, FSB organları hadiminiñ qanuniy emrine riayet etmeme) 14 ve 15 künge apiske alındı.
Nariman Celâl ve ağa-qardaş Ahtemovlar Aqmescit civarındaki Anğara (Perevalnoye) köyü yanındaki «gaz borusına zarar ketirgeninde» qabaatlana, bu cinaiy madde 15 yılğa qadar apis cezası berilüvini belgilemekte. Gaz hattı kerçekten bozuldımı belli degil.
Advokatsız ve «basqı altında»
Nariman Celâlnen körüşip olğan qırımlı advokat Emine Avamilevanıñ bildirgenine köre, onı tutqan soñ «sert maneviy basqığa» oğrattılar ve mağaz kibi bir yerde «başında çuvalnen ve qollarında qırçmanen» tuttılar. Bunı faal tek bir künden soñ, mustaqil advokatlar kirsetilgende tarif etip oldı.
Diversiyada şübheli sayılğan ağa-qardaş Aziz ve Asan Ahtemovlarğa mustaqil advokatlar alâ daa kirsetilmedi. Ahtemovlarnıñ tuvğanları añlaşqan advokat Safiye Şabanova olarnıñ yanına kirip oldı, lâkin olar, onıñ fikirince, «basqı altında» işbirliginden vazgeçti.
Narimannıñ alı bir qarar. Al-azırda şübheli statusında qala. Qabaatnı tanımayNikolay Polozov
Nariman Celâl Rusiye Ceza kodeksiniñ 33-ünci maddesiniñ 5-nci qısmı ve 281-inci maddesiniñ 1-inci qısmına istinaden (diversiya yapıluvına yardım etüv) şübheli sayıla. Maddege köre 15 yıldan azatlıqtan marum etilmek mümkün. O, qabaatnı tanımay, dep bildire advokatı Nikolay Polozov.
«Bugün onı (Nariman Celâlnı – QA) körip, tahqiqat tedbirlerinde iştirak ettim. Narimannıñ alı bir qarar. Al-azırda şübheli statusında qala. Qabaatnı tanımay», – dep bildirdi advokat.
Rusiye quvet müessiseleri raatlıq künleri Qırımda insanlarnıñ tutuluvına dair malümatnı resmiy şekilde alâ daa tefsir etmedi. Qırım.Aqiqat, Rusiye tahqiqat organlarından şimdilik tefsir alamadı.
Sentâbrniñ 6-nda Rusiye kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi Nariman Celâlnı ve ağa-qardaş Ahtemovlarnı eki ayğa apiske aldı.
Nariman Celâlnıñ advokatı bu mahkeme qararını şikâyet etmege niyetlene, dep bildirdi.
Gaz hattı: qaza oldımı?
Bu ikâyede Anğara civarındaki gaz borusınen bağlı qısım sualler doğurta. Qaza aqqında Qırımdaki Rusiye İç işler nazirliginiñ idaresi avgustnıñ 23-nde bildirdi. Quvetçiler «gaz borusınıñ mehanik bozuluvı» aqqında bildirip, «kimligi belli olmağan şahıslarnıñ qanunsız areketleri» neticesinde ola bile, dep tahmin etti.
O künü Nariman Celâl Kyivdeki «Qırım platformasınıñ» açılış sammitinde edi, şunıñ içün onı gaz borusına zarar ketirgeninde qabaatlamağa zor olur edi.
Gaz borusına kerçekten zarar ketirildimi alâ daa belli degil. Avgustnıñ 23-nde bu «qazanı» isbatlaycaq malümat ne Qırımnıñ Rusiye İç işler nazirligi ve Fevqulâde vaziyetler nazirliginiñ saytında, ne başqa menbalarda bar.
«Kimligi belli olmağan şahıslarnıñ qanunsız areketleri» versiyası nege esaslana belli degil, çünki avgustnıñ 23-nde yarımadada ava yaramay edi. Boranlı yağmur sebebinden qurtarıcılar «elektrik energiyasınıñ obyektleri, gaz yağ malzemeleriniñ yerleri ve diger obyektler zarar köre bile», dep tenbilegen edi.
«Yaşayış teminatı obyektleriniñ bozuluvı ve elektrik energiyasınıñ sistemalarında qaza ihtimalinen» bağlı fevqulâde vaziyetler hususan Aqmescit rayonında tahmin etildi, Nariman Celâl ve ağa-qardaş Ahtemovlarnıñ davasında qayd etilgen gaz borusı anda yerleşe.
Yaramay avadan soñ Qırımnıñ kütleviy haber vastaları Qırımnıñ farqlı regionlarında gaz boruları zarar kördi, dep bildirgen edi.
Keçken sene Qırımnıñ Rusiye parlamentiniñ spikeri Vladimir Konstantinov yarımadada «sovetler akimiyeti zamanında qurulğan aman-aman bütün mektep, bala bağçaları, yol ve elektrik hatları, mesken-kommunal hocalığı infrastrukturası, gaz boruları tamir etilmeli», dep açıq-açıq tanığan edi.
«Hatalarını tanımaq yerine diversantlarnı tapmaq daa qolay»
Rusiye quvetçileri bundan evel de belli olmağan «diversantlarnı» Qırımdaki gaz borularında olğan qazalarda qabaatlağan edi. 2017 senesi bunıñ sebebi Büyük Aluştadaki Degirmenköy (Zaprudnoye) köyü rayonında orta basım gaz borusınıñ hataları oldı.
«Krımgazseti» şirketiniñ yolbaşçısı Sergey Tarasov «bu diversiya ola bile», dep aytqan edi.
Neticede Qırımdaki FSB idaresi eki gaz hattı ve «Anğara – Aluşta» ve «Aluşta – Demirci» elektrik hatlarınıñ zarar körmesinen bağlı üç cinaiy dava açqan edi.
Rusiye quvetçileri «diversantlarnı» tapmaq içün Qırımda reyd keçirip, qırımtatarlarnı sorğuğa çekken edi.
Aqmescit sakini Asene Misiratova, Aluşta civarındaki gaz borusınıñ zarar körmesi sebebinden quvetçiler evini tintti, qardaşı ve eski aqayı aqqında sorağan edi, dep tarif etken edi. Onıñ aytqanına köre, operativciler evinde bir şey tapmayıp ketti.
O vaqıt Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenov da diversiya aqqında bildirgen edi. O, «esas Ukrainadan kelgenler» qabaatlı ola, dep aytqan edi.
Qırımlılarnıñ tefsirlerini yazğan Qırımnıñ kütleviy haber vastaları bu versiyanı şübhege oğratqan edi, çünki yerli halq mesüliyetli insanlarnıñ «cinaiy iş emallığınıñ neticesi» ve «diversant ve duşmanlarnı qabaatlamaq qorqunç hatalarnı tanımaqtan daa qolay», dep aytqan edi.
Neticede FSB «Qırımdaki yaqıt-energetika kompleksiniñ obyektlerinde diversiyalar davasınıñ şübhelileri belli», amma «olar Rusiye tışında saqlana», dep bildirdi. Mesüliyetke çekilgenler olmadı.
«Başqalarında da tintüvler keçirile ve insanlar tutula bile»
Qırımlı advokat Emil Kurbedinıv Nariman Celâl ve Ahtemovlar tutulğan künü olarnı diversiya maddesine istinaden qabaatlap, bunı tanımalarına mecbur ete bileler, dep tahmin etti.
Teslim olmaycaqmız, bu insanlarnı qorçalaycaqmızEmil Kurbedinov
«Advokatlar kirsetilmegende insanlarnı farqlı usullarnen vesiqalarnı imzalamalarına mecbur eteler, demek. Ebet, teslim olmaycaqmız, bu insanlarnı qorçalaycaqmız. Olarğa (Rusiye mahsus hızmetlerine – QA) böyle areket etmege izin bermeycekmiz», – dedi o, «Qırım birdemligine».
«Qırımtatar resurs merkeziniñ» reberi Eskender Bariyevniñ fikirince, Rusiye mahsus hızmetleri Nariman Celâlnı Qırımdan çıqarmağa tırışacaq.
Не исключаю, что обыски и задержания будут проводиться и в отношении других коллег по Меджлису крымскотатарского народаЭскендер Бариев
«Nariman Celâlnı Qırımdan Lefortovoğa (Moskvadaki SİZO – QA) çıqarıp, qalğanlardan Nariman Celâlğa qarşı şaatlıq etmelerine mecbur eteceklerdir. Qırımtatar Milliy Meclisindeki diger işdeşlerimizge qarşı da tintüv ve tutuvlar ola bile», – dep ayttı o, Qırım.Aqiqatqa.
Aq qorçalayıcı ve halqara toplulıqnıñ bir çoq vekili Nariman Celâl ve diger qırımtatar faalleriniñ evlerinde keçirilgen tintüvlerni ve olarnıñ apiske alınuvını takbih etip, olarnıñ taqip etilüvi siyasiy esaslı ola, dep qayd etti.
Qırım Muhtar Cumhuriyeti prokuraturası «gaz borusınıñ bozuluvı davası» çerçivesinde Nariman Celâl ve daa dört faalniñ tutuluvı sebebinden cinaiy tahqiqat başlattı. Neticede onı Ukraina Ceza kodeksiniñ 438-inci maddesiniñ 1-inci qısmına (cenk qanunları ve ananelerini bozuv) keçirdiler. Oña köre, sekiz yıldan 12 yılğa qadar azatlıqtan marum ete bileler.
Rusiye akimiyeti ile dialog qurmaq imkânsız, dep aytqan edi: Qırımda tutulğan Nariman Celâl nenen belli (fotoresimler)
Qırımlı jurnalist ve faallerniñ evlerinde keçirilgen tintüvler
2014 senesi baarde Qırımnıñ Rusiye işğalinden soñ yarımadada Rusiye quvetçileri mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» ve «Tebliğ Cemaatı» teşkilâtlarınen alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan insanlarnı apiske alıp başladı.
