Qırımnıñ Aqmescit rayonındaki Biy Tanış (Pervomayskoye) köyünde sentâbrniñ 4-nde qırımtatar siyasetçisi, oca, siyasetşınas ve jurnalist, Rusiye akimiyeti Qırımtatar Milliy Meclisini yasaqlağanına qadar onıñ reis muavini olğan Nariman Celâlnıñ evinde tintüv keçirildi. Tintüvden soñ Rusiye quvetçileri Celâlnı Aqmescitke alıp ketti. Qırım.Aqiqat vaziyetni taqip ete.

Tintüv Aqmescit rayonınıñ Biy Tanış köyü, Lenin soq., 113 adresi boyunca keçirildi, dep bildire «Qırım birdemligi» cemaat birleşmesi.

«Faallerniñ bildirgenine köre, Nariman Celâlnı mavı Volkswagen mikroavtobusınen alıp kettiler. Uquqiy yardımnı advokat Emine Avamileva kösterecek», – dep bildire «Qırım birdemligi».

Saba Celâlnıñ evinde keçirilgen tintüv ve tutuluvı aqqında haber Rusiye quvet qurulışlarınıñ saytlarında yoq edi.

Sentâbrniñ 4-nde saat 11.30-da Nariman Celâl ve tutulğan diger insanlarnıñ tuvğanları, advokatları bulunğan yerlerini bilmey, dep ayttı advokat Emine Avamileva «Qırım birdemligine». Onıñ aytqanına köre, resmiy organlarğa yapılğan muracaatlarnıñ neticesi olmadı.

Advokat Rusiye akimiyetinden «tutulğanlarnıñ advokatları ve tuvğanlarına müvekkilleri ve yaqın qoranta azalarınıñ bulunğan yerlerini qanunğa köre bildirmesini» talap etti.

Celâl FSBge alıp ketirildi – Çubarov

Aqmescit rayonınıñ Biy Tanış (Pervomayskoye) köyünde tutulğan qırımtatar faali, siyasetçi Nariman Celâl Qırım ve Aqyardaki Rusiye FSBsiniñ binasında buluna, dep yazdı Facebook saifesinde Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov.

«Şimdi Qırımdan kelgen haberge köre, bugün (sentâbrniñ 4-nde – QA) saba Aqmescit rayonınıñ Biy Tanış köyündeki evinde tutulğan Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl «Qırım Cumhuriyeti ve Aqyar şeerindeki Rusiye FSBsiniñ idaresi» binasında buluna», – dep yazdı Çubarov.

Resmiy cevap

Ukraina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ temsilciligi Qırımdaki Rusiye uquq qoruyıcılarınıñ «Qırımtatar Milliy Meclisiniñ vekillerini taqip etüvnen» bağlı adımlarını takbih etti, dep aytıla müessiseniñ Facebook saifesinde qırımtatar faali Nariman Celâlnıñ tutuluvınen bağlı haberinde.

«Bugün keçirilgen qanunsız tintüv ve Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini Nariman Celâlnıñ tutuluvı tamır qırımtatar halqını ve temsiliy organlarını Qırımdan quvuv siyasetiniñ daa bir tedbiri, aqlarnı qorçalavda birlik ve faallik numayışını bastıruvnıñ daa bir tedbiri ola. Eminmiz ki, (Celâlğa qarşı – QA) yapılğan adımlar onıñ cemaat ve siyasiy faaliyetinen, hususan «Qırım platforması» sammitiniñ farqlı meydançıqlarında spiker olaraq iştirak etkeninen bağlı», – dep aytıla haberde.

Müessise, Rusiyeni «işğal etilgen Qırımda Ukraina vatandaşlarını siyasiy baqışları, fikirleri ve itiqatları sebebinden basqığa oğratuv ve sistematik taqip etüvden vazgeçmesine» çağırdı.

Ukraina Yuqarı Radasınıñ İnsan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisova sentâbrniñ 4-nde qırımtatar faali Nariman Celâlnıñ tutuluvını Telegramda yazıp, «Rusiye FSBsiniñ hadimleri işğal etilgen Qırımda sahte davalar esasında Ukraina vatandaşlarınıñ evlerine sürip kirmege devam ete», dep ayttı.

«İşğalci memleket qırımtatarlarnı kene taqip ete ve qorquza. Ukraina vatandaşlarınıñ evlerinde keçirilgen tintüvler halqara qaidelerniñ, hususan İnsan aqları ve esas serbestliklerini qoruv şartnamesiniñ er bir insannıñ şahsiy tiyilmemezligini kefalet etken 5-nci maddesiniñ ve şahsiy ve qoranta ayatına ürme aqqını kefalet etken 8-inci maddesiniñ bozuluvı ola. Halqara toplulıqnı işğalci akimiyetniñ qanunsız areketlerine cevap berip, Qırımda ukrainalılarnıñ aq bozuluvını toqtatmaq maqsadınen Rusiyege qarşı basqı quvetleştirmesine çağıram», – dep qayd etti Denisova.

Ukraina Tış işler nazirligi «Qırımnıñ çeşit rayonlarında sentâbrniñ 3-nde ve 4-nde keçirilgen tintüvler ve sakinlerniñ tutuluvına qarşı narazılıq bildirdi». Beyanat Ukraina Tış işler nazirliginiñ saytında derc etildi.

«Berilgen malümatqa köre, sentâbrniñ 3-nde saba FSB hadimleri Eldar Odamanovnı, sentâbrniñ 4-nde gece Aziz Ahtemov, Asan Ahmetov ve Şevket Useinovnı tuttı. Sentâbrniñ 4-nde saba evinde keçirilgen tintüvden soñ Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini Nariman Celâl tutuldı. Meclis reberlerine qarşı bu cezalandırıcı reydni avgustnıñ 23-nde olıp keçken «Qırım platformasınıñ» sammitinde iştirak etüv içün ceza ve qırımtatar halqınıñ vekillerini qorquzmaq ve onı vaqtınca işğal etilgen yarımadadan quvmaq içün Rusiye Federatsiyasınıñ daa bir basqısı dep sayamız», – dep aytıla nazirlikniñ beyanatında.

Bundan ğayrı, Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar Qırım.Aqiqatqa vaziyetni tefsir etip, Qırımda Rusiye quvetçileriniñ areketlerini «siyasiy basqı» dep adlandırdı.

«Vaqtınca işğal etilgen Qırımda daa bir siyasiy basqı dalğası başladı. İşğalci akimiyetniñ quvetçileri sentâbrniñ 3-nde ve 4-nde farqlı rayonlarda qırımtatarlarnıñ evlerinde qanunsız tintüvler keçirdi ve beş insannı tuttı – Şevket Useinov, Aziz Ahtemov, Eldar Odamanov, Nariman Celâl ve Asan Ahmetovnı. Nariman Celâl – ukrainalı qırımtatar siyasetçisi, jurnalist, 2016 senesi Rusiye tarafından yasaqlanğan Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavinidir», – dep qayd etti Ceppar.

Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy, Qırımdaki tintüv ve tutuvlar Rusiyeniñ «Qırım platformasınıñ» muvafaqiyetine bergen cevabı ola, dep bildirdi.

«İşğalciler Qırımda qırımtatarlarnı kene taqip ete. Evlerinde kene tintüvler keçirile ve insanlar tutula. Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl tutuldı. Rusiye Federatsiyası «Qırım platformasınıñ» işine cevap bere. Tutulğanlar acele azat etilmeli!», – dep aytıla sentâbrniñ 4-nde prezident Zelenskıynıñ Twitter saifesinde derc etilgen haberde.

Ukraina baş nazir muavini, vaqtınca işğal etilgen topraqlarnıñ yañıdan integratsiya meseleleri naziri Oleksiy Reznikov nazirlikniñ Facebook saifesinde halqara toplulıqnı Rusiyege qarşı sanktsiyalarnı «qırımmtatarlarğa qarşı yañı cinayetler sebebinden» quvetleştirmesine çağırdı.

«Halqara ortaqlarımıznıñ diqqatını olıp keçkenlerniñ büyük tsinizmine celp etmege isteyim. BM baş kâtibiniñ vaqtınca işğal etilgen Qırımda ve Aqyarda insan aqlarınıñ vaziyetine dair maruzası aydınlatılğan soñ kene insanlar tutuldı. Anda Rusiye Federatsiyasınıñ cinayetleri ve ukrain ve qırımtatarlarğa qarşı sistematik basqı aqqında aytıla. Nariman Celâl «Qırım platformasınıñ» sammit iştirakçisi edi», – dep hatırlattı Reznikov.

Onıñ aytqanına köre, yarımadada keçirilgen soñki tintüvler ve tutuvlar – «Rusiyeniñ halqara uquqnı körmemezlikke urıp, bozmağa devam etecegine dair BM ve halqara cemaatçılıqqa bergen cevabı».

Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar prokuraturası Qırımda sentâbrniñ 3-nde ve 4-nde keçirilgen tintüvler ve insanlarnıñ tutulmasınen bağlı cinaiy tahqiqat başlatılğanı aqqında bildire. Müessise sentâbrniñ 3-4-nde Qırımda Aziz Ahtemov, Asan Ahtem, Nariman Celâl, Eldar Odamanov ve Şevket Useinov «qanunsız» tutuldı, dep ayta.

Müessiseniñ Telegraf saifesinde qayd etilgenine köre, cinaiy tahqiqat Ukraina Ceza kodeksiniñ 162-nci maddesiniñ 2-nci qısmına (mesken tiyilmemezligini bozuv) ve 146-ncı maddesiniñ 2-nci qısmına (azatlıqtan qanunsız marum etüv) istinaden başlatıldı. Bu areketler sebebinden beş yıl qadar apis cezası berile bile, dep qoştı prokuratura.

«İşğalci devlet, soñki yedi buçuq yıl devamında işğalci rejimniñ reineleri olğan Ukraina vatandaşlarını taqip etüv, basqığa ve zulumğa oğratuv siyasetini devam ettire», – dep aytıla haberde.

Tintüv tafsilâtları ve tutuvlar

Qırımlı aq qorçalayıcı Lutfiye Zudiyevanıñ Facebookta bildirgenine köre, Nariman Celâlnıñ evinde tintüv saba saat 7-lerde başladı. «Apayı dört balasınen ayrı odada blok etildi, onen FSB hadimleri gizli laf etti», dep yaza o.

Aq qorçalayıcı qayd etkenine köre, «tahqiqat tedbirleri tez (ev yanında insanlar toplaşmasın dep, belki) keçirildi. Neticede operativ hadimler Nariman Celâlğa ait bütün elektron tehnikanı ve cep telefonlarını aldı».

Faaller mahsus hızmetler Nariman Celâlnı alıp ketkende video çıqarıp yetiştirdi. Volkswagen mikroavtobusınıñ nomeraları yoq edi.

Nariman Celâlnıñ ömür arqadaşı Leviza evlerinde keçirilgen tintüv aqqında «Qırım birdemligine» tarif etti:

«Bugün saba saat 7-lerde tahminen 12 maskalı insan sürip kirdi. Pencere ve qapularğa urıp, bizni uyandırdılar. Aqayım qapu açtı. Meni dört balamnen ayrı odada blok ettiler. O, (Nariman – QA) laf etti. Şahsen maña bir vesiqa kösterilmedi».

Qırımtatarlarğa qarşı basqı quvetleştirile

Rusiyeli advokat Nikolay Polozovnıñ Facebook saifesinde qayd etkenine köre, «işğal etilgen Qırımda Rusiye akimiyetiniñ basqısı qırımtatarlarğa qarşı quvetleşe».

Aq qorçalayıcı Lutfiye Zudiyeva, Eldar Odamanovnıñ (sentâbrniñ 3-nde saba FSB hadimleri tarafından evden çıqarıldı) ve Aziz Ahtemovnıñ (sentâbrniñ 4-nde gece FSB hadimleri tarafından evden çıqarıldı) bulunğan yerleri belli degil.​

Ukraina aq qorçalayıcı teşkilâtları sentâbrniñ 3-nde ve 4-nde yarımadada Rusiye quvetçileriniñ tintüvlerinden soñ tutulğan beş qırımtatarınıñ azat etilüvine çağırdı. Bu aqta KrımSOS cemaat teşkilâtınıñ Facebook saifesinde derc etilgen ortaq beyanatta aytıla.

«İşğalci akimiyetniñ böyle areketleri hırsızlav olaraq tasnif etile bile, çünki quvet müessiseleri tutulğan şahısqa tuvğanlarınen ve advokatlarnen bağlanmağa bermey, sağlıqları ve ayatları içün telüke bar. İşğal yılları devamında BM Ukraina insan aqları monitoring missiyası ve aq qorçalayıcı teşkilâtlar yarımadada 40 insan hırsızlanuvını qayd etti», – dep aytıla beyanatta.

Aq qorçalayıcılarnıñ aytqanına köre, Qırımda «tintüv ve tutuvlar sistematik oldı».

Hatırlatamız, sentabrniñ 4-nde gece qırımtatar areketiniñ faali Nariman Celâl, Aqmescit rayonınıñ Biy Tanış (Pervomayskoye) köyünde saat 1:00 civarlarında Rusiye polisiniñ hadimleri Aziz Ahtemovnıñ evini tintti, soñra ise Ahtemovnı belli olmağan yerge alıp ketti, dep yazdı Facebook saifesinde.

Nariman Celâl – qırımtatar siyasetçisi, oca, siyasetşınas ve jurnalist. 2013 senesinden başlap Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvinden soñ Meclis faaliyeti yasaqlanğanına qadar Qırımtatar Milliy Meclis reisiniñ birinci muavini, informatsion-analitik bölüginiñ reberi.