2019 yılı dekabr ayında Donbass çatışmasını idare etüv bağ gruppası "tayin etilgenlerniñ episini tayin etilgen episine" deñişimi aqqında añlaştı. Deñişim dekabr 29-ında Donetsk vilâyetiniñ "Moyorskoye" kiriş-çıqış noqtasında oldı. Bundan soñ Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy, ilhaq etilgen Qırımda ve Rusiyede siyasiy sebepler ile tutulğan qırımlılarnıñ azat etilmesi oğrunda çalışacağını ayttı.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ insan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisova, Rusiyede daa 113-115 Ukraina vatandaşı tutula, olarnıñ 89-ı - qırımtatarlar, dep bildire edi.
«Hususan, 40 qırımtatar Rusiyede azatlıqtan marum etüv yerlerinde buluna, 32 kişi vaqtınca işğal etilgen Qırımda apiste yata, cezadan şartlı olaraq azat etilgen 15 insan Qırım yarımadasında yaşağan yerinde buluna. Olar esas Ukrainağa çıqıp olamaylar, çünki areket serbestligi ve yaşav yerini saylav aqları bozula», – dedi Denisova.
Qırımtatar Resurs merkeziniñ cedvellerinde 86 Qırım siyasiy mabüsi belgilene. Aynı malümat Qırım uquq qoruyıcı gruppasında.
Deñişimni beklegen qırımlılarnıñ çoqusı - qırımtatarlar, olar bir sıra cinaiy davalarınıñ, şu cümleden "Hizb ut-Tahrir" ve "Tabligi Cemaat" (Rusiyede yasaqlanğan, amma Ukrainada ruhset etilgen teşkilâtlar) davalarınıñ, iştirakçileri ola. Bütün bu cinaiy davalarnıñ iştirakçileri - din kütken musulmanlardır. Qırım ilhaqından soñ Rusiye mahsus hızmetlerniñ hadimleri musulmanlarnı kütleviy tarzda tutıp, olarğa çeşit-türlü qabaatlavlarnı köstere. Mabüslerniñ bazıları endi sürekli apis cezalarına maküm etildi, başqaları davalarınıñ mahkemede baqılmasını yıllarnen apishanelerde bekley.
Rusiye mahsus hızmetler organlarınıñ tarafından terrorcılıqta ve diversiya faaliyetinde qabaatlanğan qırımlılar da serbest olmalarını bekley. Uquq qoruyıcılar bu davalarğa siyasiy sebepli dey. Qırım.Aqiqat "Unutılmağanlar" maqale toplamında Rusiyede ve ilhaq etilgen Qırımda SİZO ve apishanelerde tutulğan qırımlılar aqqında tarif ete.
"Hizb ut-Tahrir davası": birinci Aqmescit gruppası
Uquq qoruyıcılar, Aqmescit ve Aqmescit rayonında FSB tarafından "Hizb ut-Tahrir" teşkilâtına aitliginde qabaatlanğan beş qırımtatarğa "birinci Aqmescit gruppası" dey. Oña Teymur Abdullayev, Üzeir Abdullayev, Emil Cemadenov, Rustem İsmailov ve Ayder Saledinov kire. "Memorial" uquq qoruyıcı merkezi bu davanı siyasiy sebepli saya, çünki onda "yapılmağan cinayetçilik boyunca qabaatlavlar yapıl, adaletli mahkeme baqıluvı aqqınıñ bozula ve areketke mütenasip olmağan apiste tutuluvı qullanıla".
Rostov-na-Donudaki Şimaliy-Kavkaz okrugınıñ arbiy mahkemesi Aqmescitteki birinci «Hizb ut-Tahrir davasınıñ» mabüslerini terror teşkilâtınıñ faaliyetini teşkil etkeninde ya da iştirak etkeninde qabaatlı tanıp, olarnı sert rejimli koloniyada qalmasına üküm etti. Apis etilgenler qabaatını tanımadı. Rusiye Yuqarı mahkemesi dekabrniñ soñunda istinaf şikâyetini baqıp, «Hizb ut-Tahrir davası» mabüsleriniñ ükmüni deñiştirdi. Qırımlılarnıñ apis cezaları 6 ayğa eksildi.
Dava iştirakçileri
Teymur Abdullayev
Aqmescit rayonınıñ Mamaq (Stroganovka) köyüniñ sakini. Zenaat boyunca uquqçı, iş adamı, sport zalınıñ saibi, tekvondo idmancısı. Azerbaycan Şarqşınaslıq lingvistikası Akademiyasınıñ rektorı İzzet Abdullayevniñ tornu, Azerbaycan Yürek cerrahlığı ekimleriniñ mükemmelleştirüvi İnstitutınıñ rektorı Geybat Abdullayevniñ yegeni.
2016 senesi oktâbr ayında Rusiye mahsus hızmetleri onı Aqmescit rayonında "Hizb ut-Tahrir" bölüginiñ işiniñ teşkil etilmesinde (Rusiye Cinaiy Kodeksiniñ 205.5 maddesi) qabaatladı.
Teymur Abdullayevge şiddetli rejimli koloniyada 16,5 yıllıq apis müddeti üküm etildi.
2016 senesi oktâbr 12-sinden berli apisli.
Azatlıqta onı qadını ve beş balası bekley.
Üzeir Abdullayev
Teymur Abdullayevniñ ağası, zenaat boyunca uquqçı, tekvondo sport ustası. Aqmescit rayonınıñ Mamaq (Stroganovka) köyünde yaşay. Ağasınen ayırılmaz ediler, beraberlikte acılıqqa bardılar, sportçularnı idman etti.
Üzeir Abdullayev çoq yıl devamında Qırım balalarınen ve küç organlarınıñ mahsus bölükleriniñ otrâdlarınen çalışa edi.
2016 senesi oktâbrde Rusiye FSBsi hadimleri onıñ evinde tintüv keçirip, Üzeir Abdullayevni "Hizb ut-Tahrir"de iştiraginde qabaatlap apis etti. İleride belli oldı ki, onıñ evinde ve mahkemede konvoycı olğanlarnıñ arasında onıñ talebeleri de edi.
Üzeir Abdullayevge şiddetli rejimli koloniyada 12,5 yıllıq apis müddeti üküm etildi.
2016 senesi oktâbr 12-sinden berli apisli.
Azatlıqta onı qadını ve üç balası bekley.
Emil Cemadenov
Aqmescit sakini. Eki zenaatnıñ saibi: otel işi ve siyasetşınas. İnkassator aydavcısı kibi çalıştı. 2016 senesi oktâbr ayında "Hizb ut-Tahrir" bölüginiñ işiniñ teşkil etilmesinde qabaatlanıp tutuldı.
Üzeir Abdullayevge şiddetli rejimli koloniyada 12 yıllıq apis müddeti üküm etildi.
2016 senesi oktâbr 12-sinden berli apisli.
Azatlıqta onı qadını ve üç balası bekley. Emil Cemadenovnıñ küçük qızı onıñ tevqifinden soñ doğdı.
Rüstem İsmailov
Aqmescit rayonıñ Bavurçı (Kamenka) qasabasınıñ sakini. Zenaatı boyunca iqtisatçı. Qurucı olıp çalıştı.
Rüstem İsmailovğa şiddetli rejimli koloniyada 13,5 yıllıq apis müddeti üküm etildi.
2016 senesi oktâbr 12-sinden berli apisli.
Azatlıqta onı qadını ve üç balası bekley.
Ayder Saledinov
Aqmescit rayonınıñ Mamaq (Stroganovka) köyünde yaşay. İş adamı.
Ayder Saledinov "Hizb ut-Tahrir" teşkilâtınen bağda qabaatlanıp, şiddetli rejimli koloniyada 11,5 yıllıq apis müddeti üküm etildi.
2016 senesi oktâbr 12-sinden berli apisli.
Azatlıqta onı qadını ve dört balası bekley.
Rüstem İsmailovğa şiddetli rejimli koloniyada 13,5 yıllıq apis müddeti üküm etildi.
Rusiye ve ilhaq etilgen Qırımnıñ SİZOları ve türmelerinden azat etilmesini beklegen başqa qırımlılar aqqında Qırım.Aqiqat saytında "Unutılmağanlar" toplamınıñ başqa maqalelerinde oquñız.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
«Hizb ut-Tahrir işi» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Adliyeciler qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
