2019 senesi dekabr ayında Donbastaki zıddiyetni al etüv üç taraflı bağ gruppası «tanılğan er kesni tanılğan er keske» deñişim aqqında añlaştı. Tutulğanlar dekabrniñ 29-nda Donetsk vilâyetiniñ «Mayorsk» keçiş noqtasında deñiştirildi. Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy, işğal etilgen Qırımda ve Rusiyede siyasiy sebeplerden tutulğan qırımlılarnıñ azat etilüvini talap etmege niyetlene, dep bildirdi.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ insan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisova Rusiyede tutulğan ukrainalı siyasiy mabüslerniñ farqlı sayısını aytqan edi: 113-ten 115-ke qadar, 80-den çoqu – qırımtatarlardır. Qırımtatar resurs merkeziniñ cedvelinde 86 qırımlı siyasiy mabüs qayd etile. Aynı raqamnı Qırım aq qorçalayıcı gruppası da bere.
Deñişimni beklegen qırımlılarnıñ ekseriyeti – qırımtatarlar, olar bir sıra davalarnıñ, hususan «Hizb ut-Tahrir», «Tebliğ Cemaatı» davalarınıñ (Rusiyede yasaqlanğan, amma Ukrainada yasağı olmağan teşkilâtlar) mabüsleri ola. Aq qorçalayıcılar ve advokatlar bu cinaiy davalarnı diniy sebeplerden taqip dep adlandıra. Bu davalarnıñ mabüsleri – din kütken musulmanlardır.
Qırım.Aqiqat, «Unutılmağanlar» maqalelerinde Rusiyede ve işğal etilgen Qırımda SİZO ve apishanelerde azatlıqqa çıqacağını beklegen qırımlılar aqqında tarif ete. Aqmescitteki birinci «Hizb ut-Tahrir davası» aqqında mında, Aqyardaki «Hizb ut-Tahrir davası» gruppası ve ağa-qardaş Seitosmanovlar aqqında mında oqumañız mümkün. «Tebliğ Cemaatı davasınıñ» mabüsleri ve Yaltadaki «Hizb ut-Tahrir davası» aqqında mında oquñız. Taqip etilgen bağçasaraylı musulmanlar aqqında mında oquñız. Qırımdaki «terrorizm» davalarınıñ mabüsleri aqqında mında oqumañız mümkün. «Hizb ut-Tahrir davasında» Qurman, Qarasuvbazar, Aqmescit rayonları ve Büyük Aluşta musulmanları aqqında mında, Aqmescit ve Aqmescit rayonında yaşağan 24 qırımtatarını birleştirgen 2014 senesinden berli eñ büyük Qırım davasınıñ mabüsleri aqqında mında oquñız. «Casuslıqta» ve «Noman Çelebicihan batalyonında iştirak etkeninde» qabaatlanğan qırımlılar aqqında mında oquñız.
«Ukraina diversantları» davası»
Bu dava çerçivesinde beş aqyarlı, sabıq arbiyler taqip etile. Rusiye mahsus hızmetleri olarnı Ukraina istihbarat baş idaresinden vazife alıp, Qırımda diversiya yapmağa planlaştırğanında qabaatladı. Aq qorçalayıcılar olarnıñ davasını siyasiy dep adlandıra.
Dmitriy Ştıblikov
Aqyarlı. «Nomos» analitik merkeziniñ arbiy eksperti olıp çalıştı, kütleviy haber vastalarınen ekspert olaraq iş tuttı. Apiske alınmazdan evel Aqyardaki Rusiye Fevqulâde vaziyetler nazirliginiñ anbarında anbarcı olıp çalıştı.
2016 senesi noyabr ayında FSB hadimleri onı Qırımda diversiya, hususan «arbiy infrastruktura ve yaşayış teminlevi obyektlerini» patlatmağa azırlağanında qabaatlap tuttı.
2017 senesi mayısında tahqiqat ile kelişti.
Bundan soñ mustaqil advokatlarğa oña kirmege izin berilmedi.
2017 senesi noyabr ayında Rusiye kontrolindeki Aqyar şeer mahkemesi Dmitriy Ştıblikovnı diversiya azırlağanında ve silâ saqlağanında qabaatlı dep tanıdı. O, beş yıl sert rejimli koloniyada qalmasına üküm etildi.
2016 senesi noyabrniñ 9-ndan berli apiste buluna.
Aleksey Bessarabov
Aqyarlı. Eskiden arbiy jurnalistikanen oğraştı, «Nomos» analitik merkezinde talilci olıp çalıştı. Dmitriy Ştıblikovnen beraber diversiyalarnı planlaştırğanında qabaatlanıp tutuldı. Qabaatını tanımay.
2014 senesi aprel ayında Rusiye kontrolindeki Aqyar şeer mahkemesi Aleksey Bessarabovnı 14 yılğa azatlıqtan marum etip, 300 biñ ruble para cezasını aldı. Qırımlı ükümge itiraz bildirmege tırıştı, amma Rusiye Yuqarı mahkemesi şikâyetini red etti. Aleksey Bessarabov temyiz instantsiyasına muracaat etmege niyetlene.
2016 senesi noyabrniñ 9-ndan berli apiste buluna.
Vladimir Dudka
Aqyarlı. Ekinci mertebeli yedek kapitanı, qazmacı. Eskiden «Aqmescit» ukrain radioelektronik istihbarat gemisiniñ komandanı edi. 2013 senesi Aqyardaki Ukraina mudafaa naziri Pavel Lebedevniñ cemaat qabulhanesiniñ azası edi. 2014 senesinden soñ, apayınıñ aytqanına köre, turmuş mayınsazlaştıruvda, Qırımda «Tavrida» yolu ve yañı elektrik stantsiyaları içün qurucılıq meydanlarını azırlavında iştirak etti. Apiske alınmazdan evel Qırımnıñ Fevqulâde vaziyetler nazirliginde çalıştı.
2016 senesi noyabr ayında FSB hadimleri tarafından yarımadanıñ arbiy infrastruktura obyektlerinde diversiya azırlağanında qabaatlanıp tutuldı. Qabaatını tanımay. FSBde elektrik aqımınen eziyetlengenini bildirdi.
2014 senesi aprel ayında Rusiye kontrolindeki Aqyar şeer mahkemesi onı 14 yılğa azatlıqtan marum etip, 350 biñ ruble para cezasını berdi. Qırımlı ükümge itiraz bildirmege tırıştı, amma Rusiye Yuqarı mahkemesi şikâyetini red etti. Vladimir Dudka temyiz instantsiyasına muracaat etmege niyetlene.
2016 senesi noyabrniñ 9-ndan berli apiste yata.
Gleb Şabliy
Aqyarlı. Ukraina Arbiy-deñiz quvetleriniñ zabiti edi. İşten boşatılğan soñ gidrograf zenaatını aldı. Apiske alınmazdan evel gemi ve qayıqlarnı yapqan «Era» Aqyar şirketinde çalıştı.
Rusiye mahsus hızmetleri onı Ukraina Mudafaa nazirliginiñ baş istihbarat idaresi içün «istihbarat vazifelerini yerine ketirgeninde», hususan patlayıcı maddelerni yapıp taşığanında qabaatladı. Gleb Şabliy, FSBde eziyetlengen soñ «qabaatını tanıdı».
«Memorial» aq qorçalayıcı merkezi onı siyasiy mabüs olaraq tanıp, davası «sahte, qabaatı isbatlanmadı, o, ise cinayet işlemese de, azatlıqtan marum etildi», dep qayd etti.
2018 senesi Rusiye kontrolindeki Aqyar şeer mahkemesi qırımlını beş yılğa azatlıqtan marum etti.
2016 senesi noyabrniñ 15-nden berli apiste yata.
Azatlıqta ömür arqadaşı ve balası bar.
Aleksey Stogniy
Aqyarlı. «Getman Sagaydaçnıy» ukrain fregatında arbiy hızmet keçti. Apiske alınmazdan evel Aqyarda yazuv tükânında çalıştı.
2016 senesi noyabr ayında FSB hadimleri onı Qırımnıñ memuriy sıñırında, yarımadadan esas Ukrainağa çıqmağa tırışqanda tutıp aldı. Aleksey Stogniy Qırımda diversiya planlaştırğanında qabaatlandı. O, qabaatını tanımay.
2017 senesi iyül ayında Rusiye kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi Aleksey Stogniyni 3,5 yılğa azatlıqtan marum etti. Üküm, tahqiqat bildirgeni kibi, diversiya faaliyeti içün degil, silânı qanunsız satqanı ve saqlağanı içün çıqarıldı.
2016 senesi noyabrniñ 15-nden berli apiste yata.
Andrey Zahtey
Lvivde doğdı. Apiske alınmazdan evel Saqta ömür arqadaşı ve qızınen beraber yaşadı. Şahsiy taşuvnen oğraştı. Daa evel yağma, dolandırıcılıq ve vesiqalarnı sahteleştirgeni içün mahküm etilgen edi. 2011 senesi qorantasınen beraber Moskva vilâyetinde yaşadı, qurucı olıp çalıştı. Soñra apayınen beraber Qırımğa köçti.
2016 senesi avgust ayında FSB hadimleri Andrey Zahteyni yarımadada terror ücümlerini azırlağan kibi tanıtılğan «Ukraina diversantları davası» çerçivesinde tuttı. Onı Rusiye Ceza kodeksiniñ dört maddesine istinaden qabaatladılar: 30-ıncı maddeniñ 1-inci qısmı – 281-inci maddeniñ 2-nci qısmı (diversiyağa azırlıq), 222-nci maddeniñ 3-ünci qısmı (silânı qanunsız satış), 324-ünci madde (resmiy vesiqalar ve devlet mukâfatlarını satın aluv ve satuv) ve 327-nci madde (sahte vesiqalarnı yapuv ve satuv). Onıñnen beraber Zaporij vilâyeti Energodar şeeriniñ sakini, faal ve «Ukraina diversantları» davasınıñ daa bir mabüsi Yevgeniy Panov diversiyalarda qabaatlandı. Panov 2019 senesi sentâbr ayında Ukraina ve Rusiye arasında tutulğan şahıslarnı deñişim çerçivesinde azat etildi.
Andrey Zahtey tahqiqatnen işbirligi yaptı, o, añlaşqan advokatından vazgeçmek mecbur edi.
2018 senesi fevral ayında Rusiye kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesi onı 6 yıl ve 6 ay sert rejimli koloniyada qalmasına üküm etip, 220 biñ ruble para cezasını berdi.
Koloniyada bulunğan Andrey Zahtey Rusiye prezidenti Vladimir Putin adına mefa aqqında ariza yazdı.
2016 senesi avgustnıñ 10-ndan berli apiste yata.
Azatlıqta ömür arqadaşı ve qızı bar.
«Ayrı davalar»
Oleg Prihodko
Saq rayonınıñ Orehovo köyüniniñ sakini. Demirci, Ukraina tarafdarı faal. 2014 senesine qadar siyasetnen oğraştı, «Svoboda» birleşmesiniñ azası oldı, Kyivdeki Euromaydanda faal iştirak etti. Qırımda Rusiye yurisdiktsiyasını tanımay.
Oktâbr ayında Rusiye FSBsiniñ hadimleri tarafından garajında trotil taşlarını qanunsız saqlağanında ve Saq rayon devlet memuriyetiniñ patlavını azırlağanında qabaatlanıp tutuldı. Apiste buluna. Qabaatını tanımay. Üküm çıqarılmadı.
2019 senesi oktâbrniñ 10-ndan berli apiste yata.
Azatlıqta ömür arqadaşı ve qızı bar.
Denis Kaşuk
Aqmescitli, iş adamı. Apiske alınmazdan evel Aqmescitte soqaq reklama bazarında çalıştı. 2019 senesi dekabr ayında Rusiye FSBsiniñ hadimleri tarafından silânı qanunsız satın alğanından ve saqlağanından şübheli sayılıp tutuldı.
Tuvğanlarınıñ bildirgenine köre, Rusiye quvetçileri Denis Kaşuknı eziyetledi, bundan soñ o, qabaatını tanıdı. Qırımlınıñ advokatı Nazim Şeyhmambetovnıñ bildirgenine köre, müvekkiliniñ mahkemede yapqan areketleri «ciddiy şübhe ve qorqu doğurmaqta».
Resmiy şekilde 2019 senesi dekabrniñ 20-nden berli (dekabrniñ 17-nde tutuldı) berli apiste buluna.
Üküm yoq.
Azatlıqta ömür arqadaşı ve oğlu bar.
Cedvel tolu degil
Qırımda Rusiye mahsus hızmetleri daa bir sıra insannı tuttı. Olar çeşit sebeplerden yarımadada bulundı ya da tutulğan soñ anda ketirildi.
