2019 senesi dekabr ayında Donbastaki zıddiyetni al etüv üç taraflı bağ gruppası «tanılğan er kesni tanılğan er keske» deñişim aqqında añlaştı. Tutulğanlar dekabrniñ 29-nda Donetsk vilâyetiniñ «Mayorsk» keçiş noqtasında deñiştirildi.
Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy, işğal etilgen Qırımda ve Rusiyede siyasiy sebeplerden tutulğan qırımlılarnıñ azat etilüvini talap etmege niyetlene, dep bildirdi.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ insan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisova Rusiyede tutulğan ukrainalı siyasiy mabüslerniñ farqlı sayısını aytqan edi: 113-ten 115-ke qadar, 80-den çoqu – qırımtatarlardır. Qırımtatar resurs merkeziniñ cedvelinde 86 qırımlı siyasiy mabüs qayd etile. Aynı raqamnı Qırım aq qorçalayıcı gruppası da bere.
Deñişimni beklegen qırımlılarnıñ ekseriyeti – qırımtatarlar, olar bir sıra davalarnıñ, hususan «Hizb ut-Tahrir», «Tebliğ Cemaatı» davalarınıñ (Rusiyede yasaqlanğan, amma Ukrainada yasağı olmağan teşkilâtlar) mabüsleri ola. Aq qorçalayıcılar ve advokatlar bu cinaiy davalarnı diniy sebeplerden taqip dep adlandıra. Bu davalarnıñ mabüsleri – din kütken musulmanlardır.
Qırım.Aqiqat «Unutılmağanlar» maqalelerinde Rusiyede ve işğal etilgen Qırımda SİZO ve apishanelerden çıqacağını beklegen qırımlılar aqqında tarif ete. Aqmescitteki birinci «Hizb ut-Tahrir davası» gruppası, Aqyardaki «Hizb ut-Tahrir davası» ve ağa-qardaş Seitosmanovlar gruppası aqqında mında oqumañız mümkün.
«Unutılmağanlar» maqaleleriniñ üçünci qısmına 10 qırımlınıñ ikâyesi kirdi – «Hizb ut-Tahrir davası» «Yalta gruppasınıñ» 6 musulmanı ve «Tebliğ Cemaatı davasınıñ» 4 musulmanı.
«Hizb ut-Tahrir davası». «Yalta gruppası»
Rusiye mahsus hızmetleri altı qırımtatarı, yaltalı musulmannı taqip ete. Olarnı 2016 senesi aprel ayında «Hizb ut-Tahrir» ile alâqaları bar olğanında qabaatlap tuttılar. «Memorial» aq qorçalayıcı merkezi de olarnıñ davalarını siyasetnen bağlay.
Dava mabüsleri
Muslim Aliyev
Aluşta civarındaki Yuqarı Şuma (Verhnâya Kutuzovka) köyüniñ sakini. Qırımtatar çalğı taqımınıñ sabıq reberi, qurucı, faal.
2016 senesi fevral ayında Rusiye quvetçileri Muslim Aliyevniñ evini tintip, onı tuttılar. Onı akimiyetni küçnen zapt etkeninde (Rusiye Ceza kodeksiniñ 278-inci maddesi) ve «Hizb ut-Tahrir» bölügini qurğanında (Rusiye Ceza kodeksiniñ 205.5-inci maddesi) qabaatlaylar.
2016 senesi fevralniñ 11-nden berli apiste yata.
19 yılğa üküm etildi ve 1 yılğa azatlığı sıñırlandı.
Azatlıqta ömür arqadaşı ve dört balası qaldı, qızlarından biriniñ saqatlığı bar.
Refat Alimov
Büyük Yaltanıñ Qızıltaş köyünden ticaret vekili ve satış idarecisi. 2016 senesi aprel ayında «Hizb ut-Tahrir» davasınıñ mabüsi oldı. Rusiye quvetçileri evinde tintüv keçirip, diniy kitapnı ve bilgisayarnı aldı.
2016 senesi aprelniñ 18-nden berli apiste buluna. 8 yılğa üküm etildi, azatlığı 1 yılğa sıñırlandı.
Arsen Cepparov
Refat Alimovnıñ qomşusı apiske alınmazdan evel gaz qazan dairesinde operator ve qurucı olıp çalıştı. Evinde tintüv keçirip, «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etkeninde ve akimiyetni küçnen zapt etmege planlaştırğanında qabaatlap apiske aldılar.
Qırımlı advokat Cemil Temişevniñ bildirgenine köre, Rusiye FSBsiniñ hadimleri Arsen Cepparovnı «qomşularını çaqmağa» teklif etken edi. O, tekliflerini red etip, tezden tutulıp apiske alındı.
2016 senesi aprelniñ 18-nden berli apiste yata.
7 yılğa üküm etildi, azatlığı 1 yılğa sıñırlandı.
Azatlıqta Arsen Cepparovnıñ ömür arqadaşı ve 10 yaşında qızı qaldılar.
Emir-Usein Kuku
Yaltalı aq qorçalayıcı, Qırım insan aqları bağ gruppasınıñ azası. 2014 senesinden başlap semetdeşleriniñ aqlarını qorçalap, Rusiyeniñ Qırım işğalinden soñ hırsızlanğan qırımlılarnı qıdırmağa yardım etken edi. 2015 senesi Rusiye quvetçileri onı tutıp köteklegenler, dep bildirdi. Evinde tintüv keçirildi, tehnika ve Rusiyede yasaqlanmağan diniy edebiyat alındı. Emir-Usein Kukunı Rusiye Ceza kodeksiniñ 282-nci maddesine (nefret ve duşmanlıqnı doğuruv) istinaden ve eki FSB hadimine ücüm etkeninde qabaatlamağa tırışqan ediler.
Neticede aq qorçalayıcı 2016 senesi «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etkeninde ve akimiyetni zapt etmege azırlanğanında qabaatlanıp tutuldı.
2016 senesi fevralniñ 11-nden berli apiste buluna. 2018 senesi iyün ayında Emir-Usein Kuku siyasiy mabüslerniñ azat etilüvini talap etip, 24 kün açlıq tuttı.
12 yılğa üküm etildi, azatlığı 1 yılğa sıñırlandı.
Azatlıqta ömür arqadaşı, qızı ve oğlu qala.
Vadim Siruk
Yaltalı faal, iş adamı. 20 yaşında İslâm dinini qabul etti. «Qırım birdemliginiñ» malümatına köre, Vadim Siruk yerli bazardaki iş adamlarınıñ aqlarını qorçaladı, Yaltanıñ Ay-Vasıl (Vasilyevka) köyündeki camini tamir etmege yardım etti, bayramlar yaptı, musulman cenazelerini qılmağa yardım etti, Simeiz qasabasındaki eski musulman mezarlığını qorçalav kampaniyasında iştirak etti.
2016 senesi fevral ayında Rusiye quvetçileri evini tintip, onı «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etkeninde ve akimiyetni zapt etmege planlaştırğanında qabaatlap tuttı.
2016 senesi fevralniñ 11-nden berli apiste yata.
12 yılğa üküm etildi, azatlığı 1 yılğa sıñırlandı.
Azatlıqta ömür arqadaşı ve eki qızı qala.
Ekinci qızı babası apiske alınğan soñ dünyağa keldi.
İnver Bekirov
Refat Alimov ve Arsen Cepparovnıñ köydeşi. Apiske alınmazdan evel qurucı ve qaravul olıp çalıştı. Regionda bayram ve cenazelerni yapmağa yardım etken edi.
2016 senesi fevral ayında Rusiye quvetçileri evinde tintüv keçirip, onı tuttı. İnver Bekirov «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etkeninde ve akimiyetni zapt etmege planlaştırğanında qabaatlandı.
2016 senesi fevralniñ 11-nden berli apiste yata.
18 yılğa üküm etildi, azatlığı 1 yılğa sıñırlandı.
Azatlıqta ömür arqadaşı ve üç balası qala.
«Tebliğ Cemaatı davası»
Bu dava 2017 senesi oktâbr ayında peyda oldı, Rusiye FSBsiniñ Qırım idaresi 2009 senesinden berli Rusiyede yasaqlanğan bu teşkilâtnıñ üç bölügi yoq etildi, dep esabat berdi. Dava çerçivesinde Rusiye Ceza kodeksiniñ 282.2 maddesine istinaden (ekstremist teşkilâtınıñ faaliyetinde iştirak etüv) qabaatlanğan dört qırımtatarı tutulğan edi. Dava mabüsleri Qarasuvbazar rayonınıñ Terekli Şeyh Eli (Melniçnoye) köyüniñ sakini, musulman Talât Abdurahmanov, Aqmescit rayonınıñ Yaşlıq (Molodejnoye) qasabasınıñ sakini, piçici Renat Suleymanov, Aqmescit rayonınıñ Colman (Pionerskoye) köyüniñ sakini Seyran Mustafayev ve aqmescitli Arsen Kubedinov ola. Aq qorçalayıcılar olarnıñ taqip etilüvini siyasetnen bağlay.
Bıltır yanvarniñ 22-nde Rusiye kontrolindeki Qırım Yuqarı mahkemesi davanıñ üç mabüsini şartlı olaraq apiske aldı.
Renat Suleymanov dört yılğa üküm etildi, azatlığı bir yılğa sıñırlandı. 2017 senesi oktâbrniñ 2-nden berli apiste yata. Üç balası bar.
Rusiye ve işğal etilgen Qırımnıñ SİZO ve apishanelerinde azat etilmesini beklegen diger qırımlılar aqqında Qırım.Aqiqat saytında derc etilecek «Unutılmağanlar» maqalelerinde oquñız.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
«Hizb ut-Tahrir işi» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Adliyeciler qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
