Bugün bazar (sentâbrniñ 5-i – muar.). Zor, stressli bir künden soñ – Aqmescitniñ vaqtınca tutuv izolâtorındam. Niayet, yatıp uzandım. Amma yuqlap olamadım, soñki 24 saat içinde bir qaç kere yuqusırap oldım. Lampanıñ ışığımı, vaqtınca tutuv izolâtorı hadimleriniñ sesli subetlerimi, tüşüncelerimmi yuqlamağa bermey. Daa gece bekley, ve sıñırlav tedbiri belgilenecek mahkeme. Boş hayal qurmayım. Bunı tıştan çoq kördim, endi menim de başıma keldi. Nazariye ve ameliyat.
Sentâbrniñ beşi
Yazam ve aşamağa tırışam. Leviza, sevimli apayım, o qadar aş yolladı. Vaqtınca tutuv izolâtorına ketmezden evel FSB «busiginde» aşadım. Amma aş qaldırmağa sevmeyim, şunıñ içün tataraşnı birer-birer yutam. Ev ya da normal aş endi ne vaqıt aşaycam belli degil.
Qorantamda er şey güzel olur, dep özümni işandırmağa tırışam. Tahqiqatçı ömür arqadaşına telefon etmege izin berdi. Er şey yahşı olğanını, onı sevgenimni ve dayanabilecegine inanğanımnı ayttım. Pek sağınam. Dostlar yardım eter, dep işanam. Neler yapılacaq advokat Emine hanımğa (advokat Emine Avamileva – muar.) ayttım.
Böyle olacağını çoqtan beklegen edim
Bütün teşkerüv, sorğu ve kamerada tutuluv pek qasevetlendirmey. Böyle olacağını çoqtan beklegen edim. Meni qabaatlağan madde şaşırttı – «Diversiya» (Aqmescitteki Rusiye Kiyev rayon mahkemesi qırımtatar siyasetçisi ve faali Nariman Celâlnı «diversiya yapıluvına yardım etkeninden» şübheli sayıp, noyabrniñ 4-ne qadar apiske aldı, Celâl qabaatlı olğanını inkâr ete – muar.). Böyle şeyler yapmağa bir vaqıt aqlıma kelmegen edi. Menim usulım degil. Amma olğanı oldı. Bunı tüşünmemege tırışam. Sorğu, mahkemeler ve ilâhre bekley. Kamera – bir kişilik. Universitet yataqhanesiniñ soñki odamnı pek hatırlata. O güzelce edi, amma daa kiçik. Sparta şaraitlerine alıştım, şunıñ içün turmuş şimdilik canımnı sıqmay. İleride ne olacaq baqarmız. Amma başqaları keçti de, men de tırışacam.
Rusiye akimiyeti ile dialog qurmaq imkânsız, dep aytqan edi: Qırımda tutulğan Nariman Celâl nenen belli (fotoresimler)
Emine hanımdan alım bir qarar ve dayanam dep aytmasını rica ettim. Eñ müimi – ailem, ihtiyar ana-babam. Olarnı körip, quçaqlamağa ümüt etem.
Meni alıp ketkenlerinde babam «Seni apiske atacaqlarmı?» dep soradı. Men qolumnı omuzına qoyıp, er şey yahşı olacaq, dep ayttım. Soñki künü evge qaytuv ümüti bir qaç kere peyda olıp yoq ola edi. Şimdi ana-babamnı quçaqlamağanıma yazıqsınam. Amma o an olarnı böyle vedalaşuvnen pek qasevetlendirmege istemedim. Er şey Allahtan. Yeter ki, dayansınlar.
Cumaertesi sabası Leviza biri qapunı qaqa dep, meni uyandırdı. Men ne olacağını añlap başladım, amma inanmağa istemedim. Pencerege baqsam, maskalı bir erkek qoradan atlay. Apayıma çapıp, kiyinsin ve balalarnı uyandırsın, dep ayttım. Özüm kiyinip başladım ve Zair ağğa telefon etmege tırıştım, amma signal yoq edi. Qapunı qaqıp başladılar. Pencereni açıp, sürip kirmesinler ve balalarnı qorquzmasınlar, dep rica ettim. Razılıq cevabını alıp, qapunı açtım. Azbarda tahminen 13 erkek tura edi. Bir qısmı balaklavada, bir qısmı yoq. Anğaradaki gaz borusınıñ patlatıluvı davası boyunca tintüv keçirüv qararını kösterdiler. Eki tintüv ve tutuvdan endi haberim bar edi. Soñra advokattan mennen beraber beş kişi tutulğanını bildim.
Şahsiy cep telefonımnı ve noutbukımnı birden istediler. Apayım ve balalarımnıñ gacetlerini almadılar. Men keregi kibi areket etmedim. Şimdi añlayım ki, qorantamnı olğanlardan tez-tez qorumağa tırıştım. Özüme zarar ketirsem de. Şunıñ içün tintüv keçirgen şahıslarnıñ talaplarına riayet ettim. Menim taqdirim meni pek qasevetlendirmedi.
Tintüv formal ve qısqa oldı. Olarnen barmaq kerek, dep bildirdiler.
Men keregi kibi areket etmedim. Şimdi añlayım ki, qorantamnı olğanlardan tez-tez qorumağa tırıştım
Qayda desem, «İç işlerniñ rayon bölügine» (ROVD), dep cevap berildi. Birinci ümütim peyda oldı. Azbarda turıp, naqliyat bekledik. Tintüv protokolını köstermediler, oqumadılar ve imzalamağa aytmadılar. Araba qapusınıñ arqasında Lemmar ağa açuvlanıp, er şey yahşı olğanından emin olmaq içün izin bermelerini talap etti. Eskender ağa qaburçaq taşı obasına çıqıp, cep telefonına video çıqardı ve gece tutulğan oğlu Aziz (Aziz Ahtemov – muar.) qayda dep soray edi. Soñra onı FSB binasında kördim, amma laf etmege çare olmadı.
Ananeviy nomerasız mavı transporter turğan soqaqqa çıqtıq. Meni tez keçirip, arqadaki oturğıçqa eki hadim arasında oturttılar. Başqa yerlerge qalğan balaklavalı insanlar oturdı – sekiz kişi. Biz büyük süratnen Aqmescitke yol aldıq. Moskoltsonı keçkende vokzal tarafına ketmedik – rayon bölügine ketken yol – ilk sefer o vaqıt qasevetlendim. Kiyevskaya soqağından Tolstoy soqağınıñ çaprazına keldik. Trolleybus parkındaki ışıqlarda başıma çuval kiydirip, qollarımnı qırçmalarnen bağladılar. Sağğa aylandıq. Bu yol ROVD, TSPE (Rusiye ekstremizm ile küreş idaresiniñ bölügi – muar.) ve FSBge kete, – dep tüşündim men. Amma biz devam ettik. Ümütim ilk sefer kesildi. Tahminen bir saat kettik, yolnıñ büyük qısmı – yolda büyük süratnen keçti. Belki, Aqyarğa ketemiz, dep tüşündim, amma tezden vaqıt ve yerni añlamay edim.
Trolleybus parkındaki ışıqlarda başıma çuval kiydirip, qollarımnı qırçmalarnen bağladılar
Bir yerge keldik. Çuval ve qırçma çıqarmayıp, meni bir binağa, mağazğa ketirdiler. Işıq alğan bir yer edi. Odada eñ az dört kişi bar edi. Meni betim oturğıçnıñ arqalığına baqacaq şekilde oturttılar. Soñra bir erkek birden meni gaz borusınıñ patlatıluvında qabaatlap başladı. Küçlü epitetler qullanıp, genç insanlarnı başına belâ çıqardım, dep ayttı. İtibarını qullanıp, olarnı cinayetke celp ettim ve ilâhre. Soñra «yahşı adam» yımşaq-yımşaq laf etti. Qırçma sıqmaymı, dep soradı, Qırımdaki vaziyet aqqında fikir yürsetti. Yerine «açuvlı» soyu kele edi. Gençler er şey ayttı, er şeyden haberi bar, amma menden eşitmege istey, dep ayta edi. Eki yolum bar, dep qorquzdı: «yaramay ve pek yaramay».
Ğaliba, stress vaziyeti, böyle mağazlarda neler olğanını bilgenim ve daa bir sıra sebep meni laf etmege mecbur etti. Adiy insan qorqusı işini yaptı. Böyle vaziyette ne yapacam dep çoq tüşüngen ve eñ küçlü tarafım olmağanını bile edim. Halq ögünde özüni er kün telükege oğratıp, mında da «sebatlı qaraman» olacaq edim, amma…
Böyle vaziyette ne yapacam dep çoq tüşüngen ve eñ küçlü tarafım olmağanını bile edim
Tek bir şey tüşüne edim: balalar kerçekten bir şey ayttımı, ne ayttı, ya da meni sınap baqalar. Özüme zarar ketirmekten qorqmay edim. Bunıñ soñu ne olacaq bir taraftan añlay edim. Bunı çoq kördim ve eşittim. Balalarğa zarar ketirmege istemey edim. Soza-soza muqaytlıqnen laf etip başladım. «Açuvlı» dayanamadı ve aytıp başladı. Er şey yaramay ola bile, dep daa bir kere hatırlatıp. Ve men onıñ malümatını tasdıqladım, balalarğa zarar ketirmeycem ve özüm işkenceden ya da başqa küç qullanıluvından qurtulırım, dep ümüt ettim.
Tek bir şey aytayım, başında çuvalnen bağlı oturğanda, etrafında olğanlarnıñ da kim olğanı belli, er saniye bir darbe ya da oña oşağan bir şey bekleysiñ. Em de bir hadim tarafından diversiyada iştirak etkenim aqqında uydurılğan ikâyeni kamerağa tarif etmege istemey edim. Men öz ikâyemni sayladım. Advokat maña, niayet, berilgende, Emine Avamileva bunı yapmaycaq ediñ, dep aytsa da.
Ara-sıra «açuvlı» ve «yahşı» çıqa edi, ve başqalardan qırımtatarlar, yımşaq aytsam, ne qadar yaramay olğanını diñledim. Böyle laflarnen, tatarlarğa qarşı nefret tolu belli ibarelernen, meni açuvlandıracaq ediler, dep tüşünem. İndemedim.
Poligrafçı mütehassısnı bekledik. Suv ve aş teklif ettiler. Men bir-eki yutum suv yapıp, aşamağa istemedim. Bir kere tahminen yarım saat ayaqta turmağa zorladılar, soñra oturttılar.
Poligrafta test yapıp başladıq. Stress, açlıq ve toqtamayıp oturmaqtan boldurdım. Başım ağıra edi.
Niayet, töpege bir odağa kirdik. Çuval ve qırçma çıqarıldı. Odada üç kişi bar edi: balaklavalı eki mazallı erkek ve özüni psiholog dep tanıtqan qadın. O, aşağıda aytqanlarımnı tekrarlamağa rica etip, poligrafta testten keçmege azırımmı dep soradı. Maña yaqınca oturğan mazallı menim içün yaramay ve pek yaramay yol bar, dep hatırlattı. Bu «açuvlı» soyu edi. Balalar nasıl ve alları nasıl, dep soradım. Olarğa tiymediler ve olarnen daa körüşecekmiz, dep ayttı. Soñra çıqtı, ve men onı bir daa körmedim. Qalğanları raat-raat laf etti. Saat qaç dep soradım. Saat 15:30 edi.
Poligrafta test yapıp başladıq. Can sıqıcı, yorultıcı bir şey. Psiholog-poligrafçı bunı maña aytqan edi. Stress, açlıq ve toqtamayıp oturmaqtan boldurdım. Başım ağıra edi. Suv berip, şokolad ve ötmekçiknen qapınmağa teklif ettiler. Aşamadım.
Bitirgende qaranlıq tüşken edi. Başıma çuval, qollarıma qırçma taqmadılar, soqaqqa çıqarıp, arabağa mindirdiler. Eki kişiniñ seslerini diñledim. Birisi meni Frankoğa şaat olaraq tahqiqatçığa alıp keteler, dep ayttı. İşim bitkende meni evge alıp ketemezler ve özüm barmağa mecbur olacam, dep ayttılar. Men onı ne qadar quvsam da, kene bir ümüt peyda oldı.
Frankodaki FSB binasında çuval çıqarıp, tahqiqatçı Vlasovğa alıp kettiler. O, meni şaat olaraq soraştırıp başladı. Advokatnı çağırmaq talabım kene körmemezlikke uruldı. Bir qaç daqqadan soñ meni tahqiqatçı Lavrovğa yolladılar. Aytqanlarımnı tekrarlay edim. Soraştıruvdan soñ meni yibermediler. Ümütim kene kesildim. Balaklavalı hadimnen de bir odada, de başqa odada bekledim.
Saba dörtlerge yaqın balalardan birinen yüzleştirüv oldı. Yahşımı dep sorap yetiştirdim, başını salladı. «Kötekledilermi?» – cevap olaraq başını sallar tasdıqladı. Niayet, balalar ne aytqanını eşittim. Bir qaç şeyden ğayrı, aytqanlarımız bir oldı.
Odada tahqiqatçı Vlasov peyda oldı ve onı taqip etmemni istedi. Meni tutqanını aytıp, advokat hızmetlerinden faydalanmağa isteyimmi, dep soradı. Bunı evimden keçirilgen tintüvden berli isteyim, dep cevap berdim, ve Emine Avamilevanıñ adını ayttım. O, oña telefon etip, bir saat beklemek kerek olur, dep ayttı. Meni «stakanğa» alıp kettiler. Tutulğan balalardan ekisini anda soñki sefer kördim. Laf etmege çare olmadı.
Meni «stakanğa» alıp kettiler. Tutulğan balalardan ekisini anda soñki sefer kördim. Laf etmege çare olmadı
Anda oturğıçlarda bir şekilde yatıp oldım. Yanımda qattı galet peçenye kördim ve özümni bir-eki dane aşamağa zorladım. Qursağımdaki sesler biraz tındı. Yuqlap qaldım. Ne qadar yuqladım bilmeyim.
Meni çağırdılar. Tahqiqatçınıñ odasına alıp kettiler, anda Emine hanımnı quçaqladım. Protsessual tedbirlerden soñ ayrı laf etip oldıq. Er şeyni qısqadan ayttım, bir qaç ricamnı seslendirdim, er keske er şey yahşı olğanını aytmasını rica ettim. Ne olacaq ve ne beklemek mümkün, dep muzakere ettik. O, tahqiqatçını aşamam kerek, dep işandırdı, apayıma telefon etti ve aş ve urba toplap yollamasını rica etti.
Tahqiqatçını tahqiqat tedbirlerini, hususan meni şübheli olaraq sorğuğa çekmek boldurğanım ve alım yaramay olğanı içün manasız olğanına işandırdıq. Tahqiqatçı qarşı çıqmayıp, Emine hanımnı tışarı ozğardı, aş ve urba paketinen qayttı.
Meni ozğarğan FSB hadimleri arabada maña aş berdi. Soñra vaqtınca tutuv izolâtorına kettik. Eşyalarnıñ bir qısmını almağa bermediler. Amma aşlarnı üylege qadar aşap bitirerim şartınen kamerağa almağa izin berdiler. Bütün tedbirlerden soñ saat 9:20-9:30 civarlarında kamerağa kirdim.
Niayet, betimni yuvıp yatıp oldım. Amma ne qadar boldursam da, yuqum kelmey edi. Yazmağa oturdım. Tafsilâtlı degil, amma bir şeyler yazdım.
Sentâbrniñ altısı
Apiste ilk künüm bitti. Saba teşkerüvleri. Qavalı ve yañı tüşünceler, daa tınç, ileride ne olacaq. Qorantamnı tüşünem, ebet. Levizanen laf etmege, oña küç bermege isteyim, onıñ içün yañı rejimni añlatmağa.
Külünçli olğan şey: bundan evel meni kamerağa qapatacaqlarını tasavvur etkende, – qapatacaqlarından şübhelenmedim çünki, – «Yuquğa toyarım!», dep tüşüne edim.
Nial (bir yaşını tolduracaq) doğğan soñ Levizanen, ana-babalar kibi, yuquğa toymay edik.
Bundan evel meni kamerağa qapatacaqlarını tasavvur etkende, – qapatacaqlarından şübhelenmedim çünki, – «Yuquğa toyarım!», dep tüşüne edim
Amma olmadı. Ara-ara yuqladım. Sabağa doğru yuqlap qaldım, ğaliba. Sabadan bugün mahkemege alıp ketecekler, dep tenbilediler. Betimni yuvdım, gimnastika yaptım ve meni almağa keldiler. Konvoy degil edi, FSB. Frankoğa alıp kettiler.
Tutulğan soñ gece qalğan kene o «stakanğa» (1x2 kamera) qapattılar. Menden soñ mında kimse olmadı. Oturğıçlar aynı şekilde tura edi ve peçenye qaldırğanım kibi edi. Qıtırdağan «Armeyskiye» ötmeçikleri. Suv bar.
Vaqtınca tutuv izolâtorınıñ kamerasında eñ çoq ne içündir küzgü yetmey edi. Özüme baqmağa istey edim. Saat qaç olğanını añlamay edim. Ayatımıznı saatnen teñeştirmege pek alıştıq, mında ise… Bu da alışmağanım içündir. Mındaki teşkerüv, qavaltı grafikini daa menimsemedim.
Bu sefer alım ve yaqılğan ışıq kameranı («stakannı») baqmağa imkân berdi. Daa doğrusı, mında mmenden evel oturğanlarnıñ yazğanlarını. «Mında qanunsız tutulğan insanlar otura. Babam olardan biri ola. LK». Kim eken bu? Bu «stakandan» çoq qırımtatarı keçti. O, LK, yaza: «Ayatımnıñ yekâne manası, yaşamaq ve nefes almaq içün (yürek yapılğan) yekâne sebebim Anam «K», ve «Siyasiy mabüslerge azatlıq».
Soñki «stakanğa» er adam ketirildi. Tanıştıq. Melit ağa. 55 yaşında, Bağça Eliden. Özü bağçasaraylı – köydeş. «Narkotikten» sebeb tuttılar. «Özüne biraz kesip aldı, onı ise satışta qabaatlaylar». Advokatı keldi. Alıp kettiler.
Qırımda apiske alınğan qırımtatar faali, siyasetçisi ve jurnalist Nariman Celâlnıñ mektübini sentâbrniñ 8-nde advokat Nikolay Polozov Facebook saifesinde derc etti
MALÜMAT: Sentâbrniñ 3-4-nde Qırımda Rusiye quvetçileri tintüvler keçirip, beş insannı tuttı. Olarnıñ arasında qırımtatar siyasetçisi ve faali Nariman Celâl bar. Eki doğmuş qardaşlar Aziz ve Asan Ahtemovlar eki ayğa apiske alındı, Azizniñ babası Eskender Ahtemov 10 künge apiske alındı. Asan Ahtemovnıñ qardaşı Arsen 15 künge apiske alındı. Kreml kontrolindeki Kiyev rayon mahkemesi qırımtatar siyasetçisi ve faali Nariman Celâlnı eki ayğa – noyabrniñ 4-ne qadar apiske aldı. Nariman Celâl bütün qabaatlavlarnı inkâr ete. Advokat Nikolay Polozovnıñ sentâbrniñ 8-nde bildirgenine köre, imaye Rusiye kontrolindeki Aqmescit mahkemesiniñ qırımtatar faali Nariman Celâlnı apiske almaq qararını şikâyet etti.
Sentâbrniñ 7-nde TASS Rusiye malümat agentilgi Rusiye FSB-sine atfı etip, Aqmescit civarındaki Anğara (Perevalnoye) köyü yaqınlarında gaz borusında diversiya yapqanından şübheli sayılğanlar qabaatını itiraf etkenler, dep bildirdi. FSB yayınlağan videoda eki ekrek kimden talimat alğanlarını ve Anğara köyünde gaz borusınıñ patlatılmasını nasıl teşkil etkenlerini tafsilâtlı aytıp berdi.
Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar Rusiye akimiyeti raatlıq künleri tutulğan beş insannı Aqmescit civarındaki Anğara (Perevalnoye) köyü yaqınlarında gaz borusında olğan diversiyanen bağlay, dep bildirdi. Amma gaz borusında bir şey oldımı belli degil, «başqa menbalar gaz hattı zarar körgenini tasdıqlap olamadı».
Qırımlı jurnalist ve faallerniñ evlerinde keçirilgen tintüvler
2014 senesi baarde Qırımnıñ Rusiye işğalinden soñ yarımadada Rusiye quvetçileri mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» ve «Tebliğ Cemaatı» teşkilâtlarınen alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan insanlarnı apiske alıp başladı.
Nariman Celâl, qırımtatar milliy areketiniñ faali