Bağçasarayda 2017 senesi oktâbr 11 sabası bir sıra evlerniñ tintüvinden başlandı. Olarnıñ neticesinde altı qırımtatar: restoran saibi Marlen Asanov, qılavuz Seyran Saliyev, bloger ve fotograf Ernest Ametov, oranjereya saibi ve 13 balanıñ babası Server Zekiryayev, iş adamı Timur İbragimov ve kompyuter mütehassısı Memet Belâlov yaqalandılar. Olarnı episini Rusiye territoriyasında yasaqlanğan ve ekstremistik tanılğan «Hizb ut-Tahrir» siyasiy İslâm teşkilâtına alâqaları olğanında qabaatladılar.
Endi 8 aydan berli olar tahqiqat izolâtorında buluna. 2018 senesi iyün ayınıñ başında tevqifleri eñ az ağustos 9-ğa qadar uzatılğan edi. Qabaatlavları nege esaslana ve tahqiqat nasıl inkişaf ete – bu hususta Qırım.Aqiqat Radiosındaki «Azatlıq aqqı» yayınında Qırım aq-uquq qorçalayıcısı Lilâ Gemeci ile subetleştik.
– 8 ay içinde tevqif etilgenler ile alâqalı nasıl tahqiqat areketleri yapıldı?
Tahqiqat – repressiyalar aletidir, ve yapılğan tahqiqat areketleri vastasınen suniy şekilde «terrorizm» aqqında işler meydanğa ketirile
– Türlü ekspertizalar yapıla, lâkin, teessüf ki, tahqiqat yekünlenmegence biz ekspertizalarnıñ tolu metinlerini elde etip olamaymız. Tahqiqatçınıñ aytqanına köre, şaatlar dep tanıtılğan şahıslar sorğulandı. Büyük ihtimal ile bu, mahkeme davası esnasında gizli şaatlar sıfatında çıqışta bulunacaq kişilerdir. Ondan ğayrı, bu yigitler bulunğan camideki toplaşuvnıñ audi qaydı tetqiq etildi. Bu, bugün yapılğanları aqqında malümimiz olğan tahqiqat areketleridir. Tevqif etilgenlerniñ bazıları psihiatriya hastahanesine yatqızılğan ediler. Tahqiqat daa devam ete, lâkin tecribeden bilgenimiz kibi, tahqiqat – repressiyalar aletidir, ve yapılğan tahqiqat areketleri vastasınen suniy şekilde «terrorizm» aqqında işler meydanğa ketirile.
– Siz aytqan şu audio qayd ne vaqıt yapıldı?
İnsanlarğa fikirlerini ifade etmege bermegenleri ve bildirgen fikirleri içün olardan terrorist yapqanları, yalıñız Qırım ve Rusiyede er angi söz serbestliginiñ olmağanını degil, aynı zamanda bu işlerniñ açıqtan uydurılğan olğanlarını köstere
– Bu audio qayd 2016 senesinde imamnıñ izni ile camide ötkerilgen toplaşuv vaqtında yapılğan edi. Bu, pek çoq insanlar qatılıp yapılğan açıq toplaşuv edi. Anda, tamam camide aytılacaq şey olğan, İslâm aqqında laqırdı ete ediler. Lâkin ekspertiza, bu mevzularnıñ nasıldır ekstremistik ya da terroristik harakterge malik olğanlarını ayta. İnsanlarğa fikirlerini ifade etmege bermegenleri ve bildirgen fikirleri içün olardan terrorist yapqanları, yalıñız Qırım ve Rusiyede er angi söz serbestliginiñ olmağanını degil, aynı zamanda bu işlerniñ açıqtan uydurılğan olğanlarını köstere. Terraktlar olmağan yerde nasıl terroristler aqqında söz yürsetilmek mümkün? Öz dinini ögrengenler terroristmi?
– Psihiatriya ekspertizası – bu standart bir protseduramı? Onıñ tayin etilmesi içün neler sebep oldı?
– Bizim fikrimizce, psihiatriya ekspertizası – daa bir, psihiatriya klinikasına yerleştirüv vastasınen tahqiqat izolâtorında tutulğan insanlarğa tazyiq etüv ve aşalav aletidir. Ruhiy hastalıqları olğan insanlar arasında daimiy bulundıruvnıñ maqsadı, tazyiq etmek, qorquzmaq ve belli bir areket tarzına meyil ettirmektir.
– Ekspertizanıñ özü neden ibaret? Olarğa qarşı nasıl areketler yapıla?
– Bir türlü areketler yapılmay. Ekimler, sıq-sıq vastasız surette cinaiy işke alâqalı sualler soramağa tırışa ve bu, qanunnıñ qaba bir bozuluvıdır. Olarnı közeteler, ve böylelikle ekspertiza tertip etile.
– Advokatlar öz qorçalav yönelişlerini nasıl tayin ete? Şimdi, tahqiqat basamağında nasıl areketler yapıla?
– Tahqiqat basamağında tahqiqatçı ve mahkeme tarafından sıñırlav tedbiriniñ saylanmasına dair çıqarılğan qanunsız qararlarğa qarşı şikâyet bermekten başqa nasıldır areketler yapmaq pek qıyın. Yalıñız cinaiy işniñ materialları ile tanış olmaq içün imkân peyda olğan soñ qorçalav yönelisi tayin etilecek. Teessüf ki, bu, siyasiy motivler ile açılğan ve açıq bir sımarış harakterine malik işler olğanı içün imayeniñ delilleri ne qadar esaslandırılğan olsa olsun, olarnıñ neticeleri standart ola.
– Advokatlar imayeleri altında olğan şahıslarnı tahqiqat izolâtorında sıq-sıq ziyaret etip olalarmı? Sağlıqları ile problemalar ya da diger şikâyetler yoqmı?
– Advokatlar, elbette, olarnı tahqiqat izolâtorında ziyaret ete ve bunı daa sıq yapmağa tırışalar. Lâkin meşğul olğanları sebebinden böyle imkân er vaqıt olmay. Buña rağmen yigitlerniñ keyfi yerinde, olar aqrabalarına yürek bere, advokatlar vastasınen selâmlar ve türlü tileklerini yollaylar. Şimdi olar episi oraza tuta, olar sebatlı ve qaviy ruhlular. Oturışuvlardan birinde, sıñırlav tedbirleri nevbetteki kere uzatılğan soñ Seyran ve diger yigitler mahkeme binasından çıqarılğanda, Seyran: biz tezden körüşecekmiz, dedi. Ve men, tezden öyle de olacağına, bütün siyasiy motivler boyunca açılğan işler mantıqiy yekünlerine irişecek ve er kes azat etilecegine ümüt etem.
– 2018 senesi mayıs 21-de daa eki qırımtatar – Server Mustafayev ve Edem Smailov yaqalandılar. Daa soñra Mustafayevniñ advokatı Sergey Legostov, olarnıñ işleri artıq mevcut olğan dosyege – ekinci Bağçasaraydaki «Hizb ut-Tahrir işi» adınen bilingen cinaiy işke qoşuldı. Bu nasıl oldı ve tahqiqatçılar bu eki işni birleştirgende nege esaslandı, daa tafsilâtlı añlatıp olursızmı?
– Altı kişiden ibaret birinci gruppa, camide pek çoq kişi olğan bir toplaşuvda iştirak içün apis etildi. İşte, Server Mustafayev ve Edem Smailov da o künü o camide ediler. Olar subet esnasında izaat bere edi, ve bu, olarnıñ tevqif etilmesi içün sebep oldı. Olarnıñ işi «Bağçasaray altılığı»nıñ işinen birleştirildi – şimdi bu, sekiz kişiden ibaret eñ büyük gruppadır.
– Siz, camide çoq kişi olğanını aytqan ediñiz, demek ki, diger insanlar da tanılmaq ve gruppağa yañı adamlar qoşulmaq mümkün, öylemi?
– Tamam öyle, camide yüzge yaqın kişi buluna edi, diger şahıslar da tanılmaq mümkün. İlk nevbette, subette faal surette iştirak etken, izaat bergen ya da sual sorağanlarnı tanıycaqlar.
– Bu müddet içinde esas gruppağa qorantaları ile körüşmege izin berilgen edimi?
– Yoq, iç bir körüşüv içün izin berilmedi. Bütün qadınları bekley, körüşeceklerine ümüt ete, arizalar yaza, red cevaplarını ala, bu redlerge şikâyet yazalar, lâkin bunıñ iç bir müsbet neticesi olmay.
– Bundan evelki işlerniñ tecribesine köre, birinci körüşüvni ne qadar beklemek kerek?
– Buña köre, olar birinci körüşüvni eñ azından bir yıl, kimerde ise, «Yalta gruppası»nda olğanı kibi, ondan da ziyade beklemek mecbur olalar.
Bu mevzuğa dair: «Üküm yaznıñ soñuna qadar çıqarılacaq»: «Yalta altılığı»nıñ işi nasıl ileriley
– Mahkeme oturışuvları qapalı rejimde keçe, lâkin mahkemeler yanında ep bir er sefer çoq insan toplana. Böyle qol tutuv ne derecede emiyetli?
Bu insanlarnıñ belâsı, bütün halqnıñ belâsı oldı
– Aqiqaten, qanun bozularaq oturışuvlar qapalı rejimde keçe. Aynı zamanda em Rusiyedeki, em de halqara qanunlar boyunca iç olmadı ükümniñ ilân etilmesi açıq rejimde yapılmaq kerek. Mahkemeler buña faal surette emiyet bermey. Advokatlar buña qarşı şikâyet bermege tırışa, amma neticesiz. Lâkin mahkemeler yanına o qadar çoq insannıñ kelmesi, halqnıñ yurtdaşları ile birdemlikte olğanını, olarda öz qaramanlarını körgenini ve belâları ile qarşı-qarşığa qaldırmağanlarını köstere. Bu insanlarnıñ belâsı, bütün halqnıñ belâsı oldı. Bu qol tutuv pek müim, çünki yigitler onı is ete, olar, olarnı maşinadan mahkeme binasına alıp ketkende ve ondan çıqarğanda ve atta mahkeme binasında, tışarıdaki insanlarnıñ olarğa qıçırğan sözlerini eşitkende, onı köreler.
Malümatname: 2017 senesiniñ oktâbrinde Rusiye telükesizlik hadimleri Bağçasaraynıñ altı sakinini yaqaladı.Bular – Timur İbragimov, Marlen Asanov, Memet Belâlov, Seyran Saliyev, Server Zekiryayev ve Ernes Ametov. FSB olarnı Rusiye ve onıñ tarafından ilhaq etilgen Qırımda yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtınıñ azaları olğanında qabaatlay.
2018 senesi mayıs 21-de Qırımda «Qırım birdemligi»niñ koordinatorı Server Mustafayev ve qırımtatar, musulman Edem Smailov yaqalandı. Olarğa qarşı qabaatlavlarnı Bağçasaraydaki «Hizb ut-Tahrir işi»ne qoştılar.
«Hizb ut-Tahrir» halqara siyasiy İslâm teşkilâtınıñ vekilleri öz vazifesini, bütün musulman devletleriniñ bir İslam hilâfeti içinde birleştirilmesi, dep köstereler. Lâkin olar buña irişmek içün terroristik usullarnıñ qullanılmasını red ete ve Rusiyede aqsız yerde taqip etilgenlerini aytalar. 2003 senesinde Rusiyeniñ Yuqarı mahkemesi «Hizb ut-Tahrir»ni, «terroristik» tanılğan 15 birleşmeniñ cedveline kirsetip, yasaq etti.
«Hizb ut-Tahrir işi» boyunca tevqif ve mahküm etilgen Qırım sakinleriniñ qorçalayıcıları, taqipniñ diniy alâmetke köre yapılğanını tüşüne. Advokatlar, Rusiye uquqqoruyıcı organları tarafından bu iş boyunca taqip etilgenler esasen qırımtatarlar ve olarnen birlikte İslâm dinini kütken ukrainler, ruslar, tacikler, azerbaycanlar ve diger etnik gruppalarğa ait Qırım sakinleri olğanını qayd eteler. Halqara uquq, işğal etilgen territoriyada işğal etken devletniñ qanunlarını tatbiq etmekni yasaq ete.
