Радио Свобода
Putinniñ yañı tertip-nizamı Avrasiyada nasıl tarzda yüz berecek?
Rusiyeden «pravoslaviye dinli İran» olmaq mümkünmi?
Ukraina toprağında Rusiyeniñ darqaluvı onı Avropanıñ terkibinden basıp çıqarırmı?
Aprel 29-nda Minskte Avrasiyanıñ aliy iqtisadiy şurası devletleri başlıqlarınıñ körüşüvi olıp keçti. Avrasiya iqtisadiy birliginiñ teşkil etilmesi kerige qoyuldı.
Moskvadan İqtisadiyat aliy oquv yurtunıñ professorı, tarih fenleri doktorı, şarqşınas Georgiy Mirskiy; politolog, «Yedinaya Rossiya» firqası Yuqarı Şurasınıñ azası, «APEK» Siyasiy ve iqtisadiy kommunikatsiyalar agentligi»niñ, baş müdiri, Cemiyet Palatasınıñ azası Dmitriy Orlov; Kiyevden – Radio Svoboda-nıñ közeticisi Vitaliy Portnikov, bağlanıp, Putin Rusiyesi inkişafınıñ "hususiy yolu" boyunca muzakere eteler.
Alıp barıcı - Mihail Sokolov.
Mihail Sokolov: Bugün bizler Avropa ve Avrasiya meydanlığında olıp keçken çeşit vaqialar aqqında laqırdı etemiz.
Minskte Putin, Lukaşenko ve Nazarbayev iştiragında Avrasiya iqtisadiy birligine kirgen devletler yolbaşçıları arasındaki körüşüv ötkerile. Şu üç devlet – Rusiye, Belarus ve Qazahistan devletlerara munasebetleriniñ çeşit meseleleri muzakere etile.
Böylesinen, bugün Moskvadaki studiyamızda Cemiyet Palatasınıñ azası, Siyasiy ve iqtisadiy kommunikatsiyalar agentliginiñ baş müdiri, «Yedinaya Rossiya» firqası Yuqarı Şurasınıñ azası Dmitriy Orlov. Telefon vastasınen bizlernen İqtisadiyat aliy oquv yurtunıñ professorı, şarqşınas Georgiy Mirskiy subetleşecek ve Kiyevden skayp ile zenaatdaşım, Radio Svoboda-nıñ közeticisi Vitaliy Portnikov qoşulmaq kerek.
Siziñ noqtai-nazarıñıznı añlamaq içün, men bilsem de onı, başqalarına o belli degil, bir kereden bir sadeçik sualim sizge: Qırım nege aittir – o, rusiyelimi, Ukrainağa hasmı?
Dmitriy Orlov: Buña «Gamburg esabı» dep aytalarmı?
Mihail Sokolov: Bu Ukrainanıñ zapt olunğan qısımı ya da Rusiyeniñ subyektimi?
Dmitriy Orlov: Rusiye Federatsiyasınıñ subyekti. Men, söz kelimi, anda okkupatsiya olğan dep, tüşünmeyim, nasıl olsa da, bu mesülietli ıstılâdir.
Mihail Sokolov: Anneksiya. Anneksiyanı red etesiñizmi?
Dmitriy Orlov: Anneksiya — zorbalıqnen qoşuluv demek.
Mihail Sokolov: Mıtlaq öyle degil. Luğatqa baqıñız.
Dmitriy Orlov: Zan etem ki, qavuşuvdır. Bu ukrainalı, daa da doğrusı, Qırım ve rusiyeli erbaplar faydalanğan ıstılâdır, o, olıp keçken vaqianıñ manasını doğruca aks ettire. Bundan da ğayrı, ebet de, referendum avtomatlar namluları altında keçirilmedi.
Mihail Sokolov: Bizler bayağı namlular kördik, insançıqlar da kördik, yeşilmi, nezaketlimi, ne dep isteseñiz, aytıñız. Soñra ise olar Rusiye arbiyleri olğanı belli oldı ve Rusiye Prezidenti onı yoq demedi. Keliñiz, endi videoğa bile yazılğan tarihiy aqiqatqa nisbeten körmemezlikke urmayıq.
Dmitriy Orlov: Sualim, bu arbiylerniñ bulunması Qırım sakinleriniñ seçimine ne qadar derecede tesir bildirdi?
Mihail Sokolov: Qırımda küçler vastasınen akimiyet deñiştirildi.
Dmitriy Orlov: Noqtai-nazarım öyle ki, Rusiye arbiyleriniñ anda bulunuvı, Vladimir Putin «Prâmaya liniya» (Canlı bağlanuv) yayınında qayd etkeni kibi, ğayet sıñırlanğan derecede olıp, ealiniñ seçimine tesir bildirmedi. O yerlerde, kerçekten Rusiye tarafdarları çoq, Rusiyege çekken seçim, ve bunda iç şübe peyda olmay.
Mihail Sokolov: Yahşı, şimdi Şarqiy Ukraina, anda neler ola? Anda çeşit cinayetçiler, banditler ve başqaları özlerinen razı olmağanlarını tutalar, Ukraina milliy bayrağı içün qursaqlarını yarıp, öldüreler, Jeneva añlaşmalarına köre binalarnı boşatmaylar, aksine, zapt eteler. Bu nasıl meraqlı insanlar eken? Ukraina olarğa Rusiye mahsus hızmetleri vastasınen qoltuta ve silânen teminley, dep esap eteler.
Dmitriy Orlov: Böyle beyanlar oldı, aqiqaten de, bunı Qoşma Ştatlarnıñ devlet kâtibi söyledi. Amma iç bir delil ketirilmedi. Adresler, gizli körüşüv yerleri qayda?
Mihail Sokolov: İnternette fotolar bar: pasportları, silâları ve patlayıcı maddeler.
Dmitriy Orlov: Qayda?
Mihail Sokolov: Ukrain mahsus hızmetleri press-konferentsiyalar keçirdi.
Dmitriy Orlov: Bu intsidentlerge Rusiye mahsus hızmetleriniñ munasebeti olğanına aqiqatta isbatlar yoq. Başqa alda, siyrek rastkelgen, amma, misal içün, «Komsomolskaya pravda»da yapılğan qaydlarğa köre, aytayıq, kene şu Slavânskta faaliyet köstergen adamlar yerli degiller. Çoqusı, deyik.
Mihail Sokolov: Anda Rusiye sakinleri bar.
Dmitriy Orlov: Ukraina sakinleri, ekseriy alda. Men, misal içün, Ukraina başqa bir region olğanını pek aydın añlayım, Donetsk, Lugansk, hususan, Harkov oblastları – Qırımğa köre, bam-başqa regionlar, anda içtimaiy mizaclar başqa. Bunı, söz kelimi, Putin de qayd etken edi.
Mihail Sokolov: Aynı zamanda o Novorossiya aqqında da fikir yürsetti.Bu sözlerni kelecekte yüz berecek okkupatsiya, anneksiya, «qavuşuv» ilânı kibi qabul ettiler.
Dmitriy Orlov: İş şunda ki, o yaqlar, kerçekten de, farqlı olğan içtimaiy mizaclarğa has yerler. Anda em de rusiye taraflama, em de ğarbiy taraflama mizaclarğa ait halq bar. Anda, Qırımda olğan üstünlik, Rusiyege qoşulmaq istegi, Rusiye yönelişte saylav yoq, bu doğrudır.
Mihail Sokolov: Vitaliy, Rusiyeniñ bir sıra siyasiy ve iqtisadiy erbapları nisbeten nevbetteki sanktsiyalar ömürge keçirildi. Rusiye «yansı» usulında qarşılıq köstermege söz bergen edi, amma neticede «yansı» dep olamaysıñ. Bugün separatistler sürüsi Lugansk oblast memuriyetine ucum etip kirdi. Siz bunı ne dep añlatırsıñız? Bu Ğarpqa Kremlniñ cevabımı?
Vitaliy Portnikov: Budır, adetke köre, Ukrainanıñ cenübi ve cenübiy şarqında vaziyetni sarsıtmaq taktikası. Zan etem ki, o devam olacaq. Çünki Rusiye ükümeti öz ögüne qoyğan esas maqsatlarğa daa yetmedi. Bizler pek yahşı añlaymız ki, atta Dmitriy İvanoviç de aynı. Dmitriy İvanoviç Siz oña yaratqan mürekkep aldan özüni qurtarmağa areket etkenini körip, quvanam.
Mihail Sokolov: Lugansk ise ne olacaq? Eskalatsiya çoqqa sürecekmi?
Vitaliy Portnikov: Rusiye ükümetiniñ esas maqsadı bu - Rusiyenen umumiy sıñırları olğan mustaqil devletlerniñ kelecegini belgilemege aqqı olğan bir zat tarzına dünyadaki ileri devletlerni razı ettirmektir, onı bizler açıq-aydın añlaymız. Rusiye, Qazahistan, Aqrusiye, Moldova Cumhuriyeti, Ermenistan, Azerbaycan kibi, «yamanlıq imperiyası» taqımına kirgen ve onıñ harabeleri astından 1991 senesi qurtulğan episi şu devletlerniñ tış siyasiy ve içki siyasiy yollarını belgilemek, demektir.
Bizler, Rusiyede, Vladimir Putin Kremlge qaytqanınen ve Böris Yeltsinniñ «Ailesi» ükümlikten aqiqaten çetleşmesinden soñra bulunğan taktik devirüvniñ neticesinde (bu tamam ile legitim, amma aqiqiy devirüv edi), Vladimir Putin özüniñ etrafına umumen Sovetler siyasiy añı kategoriyalarınen fikir yürsetken çekistler guruhını toplap olğanını bilemiz. Olar tamam şu, sabıq imperiya darqalmaqtan evel, Sovetler sıñırlarında yüz bergen aleminiñ ğayrı qurmasını arzu etmekteler. Böyle areketler bu maqsatqa yetmek içün yapılğanını bizler, elbette, añlaymız.
Ukrainadaki sarsıtuv ğayet kelişken bir sebeptir. Aqiqaten, devlet zayıflaştı, Viktor Yanukoviç qaçıp ketti. Rusiyeniñ soñki yıllarda, Ukraina ordusı, mahsus hızmetleri, iqtisadiyatınıñ yoq etilmesine doğrutılğan, areketleri, kerçekten de muvafaqiyetli çıqqanı belli olıp tura. Şimdi ise, Ukrainağa mensüp Qırım ve Cenübiy-Şarq regionı vastasınen bu maqsatlarğa yetile.
Zan etem ki, bu irişmeler tamam ile Qoşma Ştatları olsun, Avropa Birligi olsun Putinniñ imperatorlığını qabul etmek, ya da Rusiye bir sıra ileri avropalı ve asiyalı devletlerge darqalması daqqasında bulunır. Bu bir sıra devletler ise öz kelecegini özleri belgilecek. Rusiyeniñ ekinci prezidenti, belki de, soñki prezidenti, öz devletini quvalap kirsetken tuzaqtan başqa çıqış, başqa aqibet, yoqtır.
Lugansktaki vaziyetke men böylece qıymet kesem. «Benzin tökmege» kerekligini bizler er bir efirimizde muzakere etemiz, o ğayıp olmadı. Ne qadar bu ğaye Ukrainanıñ toprağına Rusiye ordusınıñ kirmesinen uyğun, şimdi aytması qolay degildir.
Bizler añlaymız ki, eger de neticeler boş çıqsa, eger de Ğarpnıñ cevabı olaraq Rusiyeniñ ayrı ükümet vekilleri, iqtisadiyat sektorlarğa qarşı sanktsiyalar keçirilse, Amerikanıñ sanktsiyalarına Avropa Birligi qoşulsa, nevbetteki areketler beklenilmek mümkün: «benzin» de olacaq, arbiyler de, Qazahistanğa da kiriş, Moldova Cumhuriyetine ya da Odessa oblastına Pridnestrovye göñülleriniñ kirmesi de yüz bermek mumkün.
Men Rusiyeni, belki, sabıq Sovetler meydanlığında yüz bergen, ufaq kölemli bir cian cenki içün, tamam pişkinleşti, dep esap etem.
Putinniñ yañı tertip-nizamı Avrasiyada nasıl tarzda yüz berecek?
Rusiyeden «pravoslaviye dinli İran» olmaq mümkünmi?
Ukraina toprağında Rusiyeniñ darqaluvı onı Avropanıñ terkibinden basıp çıqarırmı?
Aprel 29-nda Minskte Avrasiyanıñ aliy iqtisadiy şurası devletleri başlıqlarınıñ körüşüvi olıp keçti. Avrasiya iqtisadiy birliginiñ teşkil etilmesi kerige qoyuldı.
Moskvadan İqtisadiyat aliy oquv yurtunıñ professorı, tarih fenleri doktorı, şarqşınas Georgiy Mirskiy; politolog, «Yedinaya Rossiya» firqası Yuqarı Şurasınıñ azası, «APEK» Siyasiy ve iqtisadiy kommunikatsiyalar agentligi»niñ, baş müdiri, Cemiyet Palatasınıñ azası Dmitriy Orlov; Kiyevden – Radio Svoboda-nıñ közeticisi Vitaliy Portnikov, bağlanıp, Putin Rusiyesi inkişafınıñ "hususiy yolu" boyunca muzakere eteler.
Alıp barıcı - Mihail Sokolov.
Mihail Sokolov: Bugün bizler Avropa ve Avrasiya meydanlığında olıp keçken çeşit vaqialar aqqında laqırdı etemiz.
Minskte Putin, Lukaşenko ve Nazarbayev iştiragında Avrasiya iqtisadiy birligine kirgen devletler yolbaşçıları arasındaki körüşüv ötkerile. Şu üç devlet – Rusiye, Belarus ve Qazahistan devletlerara munasebetleriniñ çeşit meseleleri muzakere etile.
Böylesinen, bugün Moskvadaki studiyamızda Cemiyet Palatasınıñ azası, Siyasiy ve iqtisadiy kommunikatsiyalar agentliginiñ baş müdiri, «Yedinaya Rossiya» firqası Yuqarı Şurasınıñ azası Dmitriy Orlov. Telefon vastasınen bizlernen İqtisadiyat aliy oquv yurtunıñ professorı, şarqşınas Georgiy Mirskiy subetleşecek ve Kiyevden skayp ile zenaatdaşım, Radio Svoboda-nıñ közeticisi Vitaliy Portnikov qoşulmaq kerek.
Siziñ noqtai-nazarıñıznı añlamaq içün, men bilsem de onı, başqalarına o belli degil, bir kereden bir sadeçik sualim sizge: Qırım nege aittir – o, rusiyelimi, Ukrainağa hasmı?
Dmitriy Orlov: Buña «Gamburg esabı» dep aytalarmı?
Mihail Sokolov: Bu Ukrainanıñ zapt olunğan qısımı ya da Rusiyeniñ subyektimi?
Dmitriy Orlov: Rusiye Federatsiyasınıñ subyekti. Men, söz kelimi, anda okkupatsiya olğan dep, tüşünmeyim, nasıl olsa da, bu mesülietli ıstılâdir.
Mihail Sokolov: Anneksiya. Anneksiyanı red etesiñizmi?
Dmitriy Orlov: Anneksiya — zorbalıqnen qoşuluv demek.
Mihail Sokolov: Mıtlaq öyle degil. Luğatqa baqıñız.
Dmitriy Orlov: Zan etem ki, qavuşuvdır. Bu ukrainalı, daa da doğrusı, Qırım ve rusiyeli erbaplar faydalanğan ıstılâdır, o, olıp keçken vaqianıñ manasını doğruca aks ettire. Bundan da ğayrı, ebet de, referendum avtomatlar namluları altında keçirilmedi.
Mihail Sokolov: Bizler bayağı namlular kördik, insançıqlar da kördik, yeşilmi, nezaketlimi, ne dep isteseñiz, aytıñız. Soñra ise olar Rusiye arbiyleri olğanı belli oldı ve Rusiye Prezidenti onı yoq demedi. Keliñiz, endi videoğa bile yazılğan tarihiy aqiqatqa nisbeten körmemezlikke urmayıq.
Dmitriy Orlov: Sualim, bu arbiylerniñ bulunması Qırım sakinleriniñ seçimine ne qadar derecede tesir bildirdi?
Mihail Sokolov: Qırımda küçler vastasınen akimiyet deñiştirildi.
Dmitriy Orlov: Noqtai-nazarım öyle ki, Rusiye arbiyleriniñ anda bulunuvı, Vladimir Putin «Prâmaya liniya» (Canlı bağlanuv) yayınında qayd etkeni kibi, ğayet sıñırlanğan derecede olıp, ealiniñ seçimine tesir bildirmedi. O yerlerde, kerçekten Rusiye tarafdarları çoq, Rusiyege çekken seçim, ve bunda iç şübe peyda olmay.
Mihail Sokolov: Yahşı, şimdi Şarqiy Ukraina, anda neler ola? Anda çeşit cinayetçiler, banditler ve başqaları özlerinen razı olmağanlarını tutalar, Ukraina milliy bayrağı içün qursaqlarını yarıp, öldüreler, Jeneva añlaşmalarına köre binalarnı boşatmaylar, aksine, zapt eteler. Bu nasıl meraqlı insanlar eken? Ukraina olarğa Rusiye mahsus hızmetleri vastasınen qoltuta ve silânen teminley, dep esap eteler.
Dmitriy Orlov: Böyle beyanlar oldı, aqiqaten de, bunı Qoşma Ştatlarnıñ devlet kâtibi söyledi. Amma iç bir delil ketirilmedi. Adresler, gizli körüşüv yerleri qayda?
Mihail Sokolov: İnternette fotolar bar: pasportları, silâları ve patlayıcı maddeler.
Dmitriy Orlov: Qayda?
Mihail Sokolov: Ukrain mahsus hızmetleri press-konferentsiyalar keçirdi.
Dmitriy Orlov: Bu intsidentlerge Rusiye mahsus hızmetleriniñ munasebeti olğanına aqiqatta isbatlar yoq. Başqa alda, siyrek rastkelgen, amma, misal içün, «Komsomolskaya pravda»da yapılğan qaydlarğa köre, aytayıq, kene şu Slavânskta faaliyet köstergen adamlar yerli degiller. Çoqusı, deyik.
Mihail Sokolov: Anda Rusiye sakinleri bar.
Dmitriy Orlov: Ukraina sakinleri, ekseriy alda. Men, misal içün, Ukraina başqa bir region olğanını pek aydın añlayım, Donetsk, Lugansk, hususan, Harkov oblastları – Qırımğa köre, bam-başqa regionlar, anda içtimaiy mizaclar başqa. Bunı, söz kelimi, Putin de qayd etken edi.
Mihail Sokolov: Aynı zamanda o Novorossiya aqqında da fikir yürsetti.Bu sözlerni kelecekte yüz berecek okkupatsiya, anneksiya, «qavuşuv» ilânı kibi qabul ettiler.
Dmitriy Orlov: İş şunda ki, o yaqlar, kerçekten de, farqlı olğan içtimaiy mizaclarğa has yerler. Anda em de rusiye taraflama, em de ğarbiy taraflama mizaclarğa ait halq bar. Anda, Qırımda olğan üstünlik, Rusiyege qoşulmaq istegi, Rusiye yönelişte saylav yoq, bu doğrudır.
Mihail Sokolov: Vitaliy, Rusiyeniñ bir sıra siyasiy ve iqtisadiy erbapları nisbeten nevbetteki sanktsiyalar ömürge keçirildi. Rusiye «yansı» usulında qarşılıq köstermege söz bergen edi, amma neticede «yansı» dep olamaysıñ. Bugün separatistler sürüsi Lugansk oblast memuriyetine ucum etip kirdi. Siz bunı ne dep añlatırsıñız? Bu Ğarpqa Kremlniñ cevabımı?
Vitaliy Portnikov: Budır, adetke köre, Ukrainanıñ cenübi ve cenübiy şarqında vaziyetni sarsıtmaq taktikası. Zan etem ki, o devam olacaq. Çünki Rusiye ükümeti öz ögüne qoyğan esas maqsatlarğa daa yetmedi. Bizler pek yahşı añlaymız ki, atta Dmitriy İvanoviç de aynı. Dmitriy İvanoviç Siz oña yaratqan mürekkep aldan özüni qurtarmağa areket etkenini körip, quvanam.
Mihail Sokolov: Lugansk ise ne olacaq? Eskalatsiya çoqqa sürecekmi?
Vitaliy Portnikov: Rusiye ükümetiniñ esas maqsadı bu - Rusiyenen umumiy sıñırları olğan mustaqil devletlerniñ kelecegini belgilemege aqqı olğan bir zat tarzına dünyadaki ileri devletlerni razı ettirmektir, onı bizler açıq-aydın añlaymız. Rusiye, Qazahistan, Aqrusiye, Moldova Cumhuriyeti, Ermenistan, Azerbaycan kibi, «yamanlıq imperiyası» taqımına kirgen ve onıñ harabeleri astından 1991 senesi qurtulğan episi şu devletlerniñ tış siyasiy ve içki siyasiy yollarını belgilemek, demektir.
Bizler, Rusiyede, Vladimir Putin Kremlge qaytqanınen ve Böris Yeltsinniñ «Ailesi» ükümlikten aqiqaten çetleşmesinden soñra bulunğan taktik devirüvniñ neticesinde (bu tamam ile legitim, amma aqiqiy devirüv edi), Vladimir Putin özüniñ etrafına umumen Sovetler siyasiy añı kategoriyalarınen fikir yürsetken çekistler guruhını toplap olğanını bilemiz. Olar tamam şu, sabıq imperiya darqalmaqtan evel, Sovetler sıñırlarında yüz bergen aleminiñ ğayrı qurmasını arzu etmekteler. Böyle areketler bu maqsatqa yetmek içün yapılğanını bizler, elbette, añlaymız.
Ukrainadaki sarsıtuv ğayet kelişken bir sebeptir. Aqiqaten, devlet zayıflaştı, Viktor Yanukoviç qaçıp ketti. Rusiyeniñ soñki yıllarda, Ukraina ordusı, mahsus hızmetleri, iqtisadiyatınıñ yoq etilmesine doğrutılğan, areketleri, kerçekten de muvafaqiyetli çıqqanı belli olıp tura. Şimdi ise, Ukrainağa mensüp Qırım ve Cenübiy-Şarq regionı vastasınen bu maqsatlarğa yetile.
Zan etem ki, bu irişmeler tamam ile Qoşma Ştatları olsun, Avropa Birligi olsun Putinniñ imperatorlığını qabul etmek, ya da Rusiye bir sıra ileri avropalı ve asiyalı devletlerge darqalması daqqasında bulunır. Bu bir sıra devletler ise öz kelecegini özleri belgilecek. Rusiyeniñ ekinci prezidenti, belki de, soñki prezidenti, öz devletini quvalap kirsetken tuzaqtan başqa çıqış, başqa aqibet, yoqtır.
Lugansktaki vaziyetke men böylece qıymet kesem. «Benzin tökmege» kerekligini bizler er bir efirimizde muzakere etemiz, o ğayıp olmadı. Ne qadar bu ğaye Ukrainanıñ toprağına Rusiye ordusınıñ kirmesinen uyğun, şimdi aytması qolay degildir.
Bizler añlaymız ki, eger de neticeler boş çıqsa, eger de Ğarpnıñ cevabı olaraq Rusiyeniñ ayrı ükümet vekilleri, iqtisadiyat sektorlarğa qarşı sanktsiyalar keçirilse, Amerikanıñ sanktsiyalarına Avropa Birligi qoşulsa, nevbetteki areketler beklenilmek mümkün: «benzin» de olacaq, arbiyler de, Qazahistanğa da kiriş, Moldova Cumhuriyetine ya da Odessa oblastına Pridnestrovye göñülleriniñ kirmesi de yüz bermek mumkün.
Men Rusiyeni, belki, sabıq Sovetler meydanlığında yüz bergen, ufaq kölemli bir cian cenki içün, tamam pişkinleşti, dep esap etem.
