Rusiye quvetçileri Qırımnıñ işğaliniñ birinci künlerinden başlap ayrı diniy aqım ve birleşmelerge qarşı sistemli küreşni başlattı. Lâkin bu sene olarnıñ arsenalı yañı muvafaqiyetli ameliyatlarnen kenişletildi. Ne qadar qırımlı "ananeviy olmağan" din içün azatlıqtan marum etildi ve istenilmegen dinlerni bastırmaq içün nasıl usullar qullanılğanı aqqında bu materialda oquñız.
Birilerine cami, digerlerine — yasaq
İşğalci akimiyetniñ Qırımdaki cami qurulması aqqında vadesi üç yıldan on yılğa qadar uzandı. Qırımnıñ Yuqarı mahkemesi Aluşta musulman cemiyetiniñ faaliyetini yasaq etmek içün üç aydan az vaqıt sarf etti. Cemiyetni mahkemede temsil etken uquqçı Rustem Kâmilevniñ fikrince, musulman diniy cemiyeti mustaqil mevamı ve Aluştadaki Yüqarı Cami camisini Moskva akimiyetine sadıq Qırım musulmanları diniy idaresiniñ nezareti altına bermemesi içün taqip etile.
Ve bu diniy obyekt keçken sene Qırım musulmanlarınıñ ğayıp etkeni yekâne obyekt degil. İyül ayında, Rusiye teşviqat resurslarınıñ malümatına köre, Ukrayina tarafdarı olğan ve yarımadanıñ farqlı regionlarında bir qaç yerli cemiyetni birleştirgen "Tavriya müftisi" diniy teşkilâtına ait olğan eki islâm mektebiniñ qapatıluvı aqqında belli oldı. Bundan da ğayrı, prokuratura tarafından yapılğan teşkerüv, nizamname vesiqaları ve oquv programmalarını tapmadı, dep iddia etile. Amma, dekabrniñ 20-nde makeme qararına köre, mekteplerniñ biri qapatıldı, amma binanıñ telükeli vaziyeti aqqında söz yürsetilmey.
Bundan da ğayrı, Qırım musulmanları diniy işançlarını qorçalap, terrorizmde qabaatlanıp apiske alınmaq telükesine oğraylar. Doquz yıldan berli Rusiye quvetçileri Rusiyeniñ uquq alanında terroristik teşkilât olaraq tanılğan "Hizb ut-Tahrir" diniy-siyasiy birleşmesiniñ tarafdarlarını muntazam sürette apiske ala. Bu sene mart ayında "vicdan mabüsleri" cedveline Bağçasaray ve Canköy rayonlarınıñ 10 sakini qoşuldı. "Qırım birdemliginiñ" malümatına köre, böyle taqip ve apis cezasına oğrağan musulmanlarnıñ sayısı 117 insannı teşkil ete.
Makemede apiske
İşğal başlağanından berli muntazam sürette cinaiy taqipke oğrağan diger din adamları — "İyegova şaatları" vekilleri. 2017 senesi Yuqarı makeme "Rusiyede İyegova şaatlarınıñ idare merkezi"ni ekstremist teşkilât olaraq tanıdı, onı yoq etti ve Rusiyede bütün teşkilâtlarnıñ faaliyetini yasaqladı, bu talaplar işğal etilgen Qırımğa da tarqalğan edi. Bu yıl oktâbrniñ 3-nde Qırım Yuqarı mahkemesiniñ salonında Qurman qasabasından Yuriy Geraşçenko ve Sergey Parfenoviç apiske alındı, apellâtsiya instantsiyası şartlı apis cezasını altı yılğa qadar apis cezasına deñiştirdi.
Bu arada, FSB hadimleri yañı "Şaatlarnı" taqip etmege devam eteler. Böyleliknen, bu sene avgust ayında Aq-Şeyq rayonı ve Aluştada eñ azdan beş tintüv keçirildi, anda dindarlarnı telefon ve kompyuterlerni açmağa mecbur ettiler, birisini de kapronnen terisinde teren kesikler yapıp "sıñırladılar". Neticede 68 yaşındaki Tamara Bratsevağa qarşı cinaiy dava açıldı, o, şimdilik ketmemek şartınen azat atilgen. Oktâbr ayında tintüvler Keriçniñ on adresinde keçti, neticede yerli qazanhane hadimi Vitaliy Burikke qarşı cinaiy dava açıldı.
Umumen alğanda, soñki altı yıl devamında yarımadada 32 diniy birleşmeniñ vekili ekstremist teşkilât faaliyetinde qabaatlanıp, 11-i altı yıldan altı buçuq yılğa qadar azatlıqtan marum etildi. Em de bu sene "İyegova şaatlarına" basqı apishanede de devam etkenini tasdıqladılar. Böyleliknen, Aqyarlı din adamı Viktor Staşevskiy, makeme tarafından ceza çeküv şartları sertleştirilgen ve sanki çoqusı yañlış areketleri içün umumiy rejimli koloniyadan apishanege avuştırılğan ilk dindaş oldı. Bundan üç yıl evel Staşevskiy aman-aman bütün vaqıt sert rejimli baraklarda, ceza izolâtorlarında, kamera tipli odalarda ve diger sert rejimli odalarda tutuldı.
Kilseçik yıqılacaq
Keçken sene rusiyeli memurlar ve makeme hadimleri Aqmescitteki Qırım yeparhiyasınıñ katedral kilsesini zapt ettiler. Bu sene birleşmeniñ obyektlerine ücüm devam etti. İyül ayında işğalci akimiyet Kezlevniñ çet rayonlarından birinde Ukrayina Pravoslav Kilsesiniñ Haç köterilüvi kilsesini sökmege başladı. Ukrayina kilsesiniñ temsilcileri bu vaqianı izaatlap, şimdi "Qırım yeparhiyası sağ qaluv telükesi altında olğanını" bildirdiler.
Belli ki, ukrayin kilsesini bu sıñırdan soñra sıñırlamaq içün, üç ay soñ yerli akimiyet Büyük Onlar qasabasında Kıyiv patriarhatınıñ kilsesini de müürledi. İşğalden evel Keriç kilsesiniñ Qırım yeparhiyasında 45 kilse bar edi, olarnı 14 din adamı idare ete edi, lâkin bugün olarnıñ sayısı ne qadar olğanını aytmaylar. İşğal etilgen yarımadada diniy repressiyalarnı tedqiq etken aq qorçalayıcılar qayd eteler ki, Qırımda Ukrayina pravoslav kilsesiniñ faaliyeti bastırıldı, Rusiye akimiyetiniñ diniy saasında siyaseti ise suniy telüke ve duşmanlarnı yarata, milletlerara kerginlik ve qorqu müitini yarata.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
