«Total şekilde qorquzalar»: Qırım.Aqiqat jurnalistiniñ Qırımğa kirişi ne içün yasaqlandı

Rusiye FSBsiniñ hadimleri Qırım.Aqiqat muarririyetinen işbirligi yapqan ukrainalı jurnalist Taras İbragimovnıñ Rusiyege ve onıñ işğali altındaki Qırımğa kirişini 2054 senesi mayısnıñ 30-na qadar yasaqladı. Yasaqnıñ sebebi ne? Taras İbragimov Qırımda angi mevzularnı aydınlattı? Ukrainanıñ Rusiye vatandaşlarınıñ kiriş yasaqlarınen alâqası barmı?

Bu ve diger suallerge Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında alıp barıcı Sergey Mokruşinnen beraber jurnalist Taras İbragimov, qırımlı advokat Aleksey Ladin, Kütleviy haber mediaeksperti İrina Zemlânaya cevap bereler.

– Taras, Qırımğa kirişiñiz nasıl yasaq etildi?

İbragimov: Dört yıldan berli yarımadağa baram: er vaqıt kibi, Novooleksiyıvkadan, «Çonğar» kontrol-keçiş noqtasından. Ukraina memuriy sıñırından keçtim, Rusiyege kelip, sıñırcığa pasportımnı bersem, oña baqtı, bazada baqtı ve başqa vesiqalarım barmı dep soradı. Yoq edi. Beş daqqa beklemege rica etti, soñra yanıma kelgenler. Rusiye kontrol-keçiş noqtasında odalar bar. FSB Sıñır hızmetiniñ hadimleri birden dedi: «Taras Anatolyeviç, mında ne içün olğanıñıznı bilesiñiz». Men aytam: «Tahmin etem» – «Rusiye Federatsiyasına kirişiñiz yasaq etilgenini bildiremiz». Soñra FSB hadiminen subet oldı, kirişim ne içün yasaqlanğanını aytmağa rica ettim. Bu mevzu etrafında «oynadıq», dedi ki: «Biz sebebini bilemiz. Ya siz ne tüşünesiñiz? Men cevap berdim: «FSBnen bir-birimizni sevmeymiz, dep tüşünem». O dey: «Öyle, işte».

SEE ALSO:

«Bu romantika degil»: Taras İbragimov – jurnalistniñ Qırımdaki işi aqqında

– Bu qararda resmiy bir sebep barmı?

İbragimov: Adiy bir kâğıtçıq, 1996 senesiniñ federal qanun normalarına köre, kirişim yasaqlandı, dep yazılğan, yani tam bir resmiyetçilik. Subet vaqtında FSB hadimi sebepni tasdıqladı. Olar kim olğanımnı bileler, bir sorğu da olmadı. Parmaq izlerim alındı, profil ve tam yüz fotolarım yapıldı, tatumnı baqqanlar. Külünçli oldı, yani.

– 2014 senesi Qırımdan bir çoq ihtisaslı jurnalist ketti. Siz qırımlı olmayıp, anda nasıl kettiñiz?

İbragimov: 2016 senesi edi, men ilhaqnı aydınlatmağan edim. «KrımSOS» aq qorçalayıcı teşkilâtınıñ açıq iş yerini kördim, olar küçük bir jurnalist leyhasını başlatqan ediler. Yarımadada olğanlarnı taqip ettim, ilhaq epimiz içün büyük şok oldı. Anda keldim ve o vaqıttan berli Qırım aqqında yazam, amma bir çoq muarririyetni deñiştirdim. Başta bir qaç ayğa barğan edim, amma muntazam sürette degil, soñra muntazam sürette kelmek kerek olğanını añladım. Facebook bir yıl evelsi Qırımda qaysı yerde olğanımnı hatırlata. Onlarnen ziyaret olğandır.

– Aleksey, añlağanımızğa köre, Taras İbragimov Rusiye işğal etken Qırımğa eñ uzun kiriş yasağını aldı. Bu qararğa itiraz bildirmege mümkünmi?

Ladin: Elbette, qararğa memuriy dava çerçivesinde itiraz bildirilecek. Aslında printsipial bir farq yoq: 34 yıl, 25 yıl ya da 20 yıl. Mence, bu raqamlar boş yerde alına. Rusiye mahkemesinde istiqbal kederli, mesele bu. Tahmin etmeyim, amma FSBniñ delilleri bu üslüpte olacağını tüşünem: «Böyle sırlarımız bar, amma sizge aytmaycaqmız». Belli bir ihtimalnen qarar em birinci, em ekinci instantsiyada menfiy olacaq, dep ayta bilem, soñra Avropa insan aqları mahkemesine çıqmaqtan başqa çaremiz qalmaycaq. Mında tarafsız malümatqa irişüv ardı-sıra sıñırlana. Şimdi o halqara seviyede Qırımdaki qanunsızlıqqa tesir etken yekâne alet sayıla bile. Taras İbragimov Qırımdaki adise-vaqialarnı mümkün olğanı qadar tarafsız, saqt olıp, «altın orta» tapıp aydınlatqan edi. Faqat bu bile belli insanlarğa kelişmey, ğaliba.

– Sağ oluñız, Aleksey, Taras, Qırımda angi ikâyelernen oğraştıñız?

İbragimov: Başta umumiy mevzularda yazdım, siyaset aqqında – zenaat boyunca siyasetşınasım. Meni Aqyarda Aleksey Çalıy ve Sergey Menâylo arasındaki zıddiyet meraqlandırğan edi, Sergey Aksenov aqqında bir qaç maqalem oldı. Soñra Qırımğa aq qorçalayıcı missiyasınen kettim, Ahtem Çiygoz davasınıñ mahkemesinde edim ve bu Qırımda aytılacaq eñ müim şey olğanını añladım. Mahkemeler aqqında yazıp başladım, olar sıq-sıq keçirilip başladı: Meclis yasağı, apis cezaları.

– Bu oturışuvlarda diger kütleviy haber vastalarınıñ vekilleri bar edimi?

İbragimov: «İnterfaks» Mıkola Semena, İlmi Umerov, Ahtem Çiygoznıñ «Rossiya 1» kelgen edi, Reuters bar edi. Başta mahkemelerni aydınlatmağa begene edim, soñra bunıñ faydası köründi, Alekseyniñ aytqanı kibi – quvet qurulışlarına bir basqı aleti. Meselâ, onıñnen biz aman-aman er kün Edem Bekirovnıñ alı aqqında haber yaptıq, onı tedaviylevge çıqarmaylar, SİZOda tutmağa mümkün degil, dep yazdıq. Bilgenimizge köre, Bekirov deñişim cedvellerine soñki daqqada kirsetildi, onı azat ettiler. Mence, diqqat yardım etti, hususan da Qırım.Aqiqat saytındaki haberlerimiz. Qırımdaki Rusiye ombudsmeni bu problemge matbuatta diqqat ayırılğanını bile edi. Maña köre, yarımadadaki mahkeme jurnalistikası – doğru areket jurnalistikasıdır. Anda olsañ ve advokatlarnen bağıñ olsa, bu aqta şimdi yaza bilesiñiz, dava neticelerine kün ve saatlar kerek ola bile. İşim bu edi.

– Bu dört yıl devamında Rusiye quvetçileri oña keder ettimi?

İbragimov: Men dört kere tutqan ediler. Soñki seferini aytmağan edim. Kiriş yasağım resmiy şekilde 2054 senesi mayısnıñ 30-na qadar bar, 2019 senesi mayısnıñ 30-nda ise meni OMON mahkeme ögünde tuttı, o künü qırımlı aq qorçalayıcılar ve «Qırım birdemliginiñ» qadın faalleri Lutfiye Zudiyeva ve Mumine Saliyevanıñ davaları baqılğan edi. Meni köç hızmetine alıp ketkenler, protokol tizip, «qanunsız iş faaliyeti sebebinden» 2 biñ ruble para cezasını bergenler. Bu, «E» Merkeziniñ hadimleri memuriy protokol tizip, meni köç idaresine şikâyet etkenini tasdıqlay. Ara-sıra meni tutqan ediler, adiy sorğular oldı. Meni qorquzıp, yañlış şeynen oğraşqanımnı, yañlış insanlarnen dostlaşqanımnı aytmağa istegendiler. Bir qaç kere qırımtatarlarnen dost olma, olar cinayetçi, terrorist ve ilâhre degen ediler… Aslında kirişim yasaqlanğanından bir şikâyetim yoq, aksine, FSB hadimleriniñ maña dört yıl dayanğanından bahtlım. Olar daa büyük sabır tileyim, anda mıtlaqa kelip çalışacaq daa bir qaç jurnalistke dayansınlar. Bu mevzu diqqatsız qalmaycaq.

– İrina, Rusiye Qırımda çalışqan ukrainalı jurnalistlerge qarşı kiriş yasağı kibi aletni ne qadar keniş sürette qullana? Ve ne içün?

Zemlânaya: ATR telekanalınıñ jurnalisti içün sıñırlarnı qayd ettik, daa evel Qırımğa şahsiy ziyaretnen ketken jurnalist Anastasiya Ringisniñ kirişi yasaqlanğan edi. Rusiye, ne yazıq ki, bunı yapa, sebeplerden biri de – kerçekniñ aydınlatılmaması içün kirsetmemek. Anda barmağa tırışmasınlar bile dep, bütün jurnalistlerni total şekilde qorquzalar.

– Diñleyicilerimizniñ suali bar: Taras İbragimovnıñ Qırımğa kiriş yasağı ve Ukrainanıñ Rusiye jurnalistlerini öz toprağına kirsetmemesi arasında ne farq bar?

Zemlânaya: Eñ adiy şeylerden başlamaq kerek: Qırım Rusiye degil, böylece, Rusiye bunı yapamaz. Ukraina yasaqlarını aytsaq, olar jurnalistlerge qarşı degil, jurnalist sıfatında zenaat standartlarına zıt bir şekilde malümat tarqatqan propagandacılarnen bağlı. Rusiye ise bu standartlarğa riayet etken jurnalistlerniñ kirişini yasaqlay.

– Taras, Qırım mevzusında daa çalışacaqsıñızmı?

İbragimov: Belli bir vaqıt çalışacam, bir yıl, belki. Advokatlarnen, faallernen işbirligimniñ formatını deñiştirmege niyetlenem – telefon vastasınen, uzaqtan olacaq. Nasıl olsa da, Qırım mevzusında qalacam, mahkemeler aqqında haber yazacam, çünki siyasiy esnaslar devam ete. Qırımtatarlarnıñ terror maddeleri boyunca taqip etilüvi menim esas mevzum edi. Bu mevzunı aydınlatmağa devam etken ve maña yardım etken bir çoq faal ve cemaat jurnalistine minnetdarım. Uzaqtan çalışmağa bilemiz, ve mence, bu belli bir zamannıñ meselesi, bir kün kene Qırımda çalışacaqmız.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)

Sergey Mokruşin, Qırım.Aqiqat alıp barıcısı