«Babam, anam, men» – kiçkene Vaspiye qoranta fotoalbomınıñ saifeley. Bir çoq fotoresimde babası Ruslannen beraber. Bir yaşını toldurğanda, kezintige çıqqanda, köyde qartanasında.

Bu yıl Vaspiye birinci sınıfqa başladı. İlk çañ bayramına tek anası bardı. Vaspiye – 2022 senesi baarde Rusiye uquq qoruyıcıları tarafından Herson vilâyetiniñ Azovskoye köyünde tutulğan qırımtatarı Ruslan Abdurahmanovnıñ büyük qızı. Qırım.Aqiqat, 2022 senesi rusiyeliler işğal etken Herson vilâyetini terk etip olğan Ruslannıñ qorantasını ziyaret etip, aq qorçalayıcılarnen beraber ne içün Rusiye vatandaş esirlerini deñişmege istemey ve Kursk vilâyetindeki vaziyet Ukrayinanıñ baqışını nasıl deñiştire bile dep laf etti.

2022 senesi aprelniñ soñki künlerinde Rusiye uquq qoruyıcıları Abdurahmanovlar qorantasınıñ evine sürip kirdi. Kirli çızmalı yedi adam – yağmur yağğan edi – Feridege – Ruslannıñ apayına – bir buçuq yaşında balasınen yerde yatmasını emir etti. Ruslannı başqa odada tapqanlar. Andan da üyken qızları Vaspiyeni çıqarğanlar – toqtamayıp ağlay edi. Odadan qıçıruv sesini eşitken Feride balalarnı taşlap, anda ketti. «Kirsem, onı çızmalarnen teptiler. Bu qan endi bütün divarda olğanını körem», – dep hatırlay Feride. Rusiye uquq qoruyıcıları oña bu «mahsus tedbirler» olğanını ve «terroristlerni qıdırğanlarını» ayttı.

Qırımtatarı olğanı içün 5 yıl apis cezası

Rusiye uquq qoruyıcıları Abdurahmanovnı alıp ketti, onıñ qayda olğanı belli degil edi. Tek soñra aq qorçalayıcılar bu adamnıñ Noman Çelebicihan göñülli batalyonında iştirak etkenini itiraf etmesi içün işkencege oğratılğanını bildi. Rusiyede bu batalyon terror teşkilâtı olaraq tanıldı.

Aq qorçalayıcılar bu Rusiye ordusı işğal etken topraqlarda olıp keçken adiselerniñ ikâyesi olğanını aytalar.

«Herson vilâyetiniñ bir qısmı işğal etilgen soñ. O vaqıt [Rusiye uquq qoruyıcıları] bütün ev, bütün faallerge, bütün qırımtatarlarğa bara edi – kim olsa olsun qıdıra ediler. Ukrayin olsa, casuslıqta ya da halqara terrorizmde qabaatlay ediler. Qırımtatarı olsa, eñ sıq Çelebicihan batalyonında iştirak etkeninde qabaatlay ediler», – dep tarif ete Olga Skripnik, Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ yolbaşçısı.

Qırımtatar resurs merkeziniñ malümatına köre, 2014 senesinden başlap Rusiye uquq qoruyıcıları 50 Ukrayina vatandaşını Noman Çelebicihan batalyonında iştirak etkeninde qabaatlap tuttı. Olardan 31-i – Herson vilâyetiniñ işğal etilgen qısmında.

Ruslannıñ özüni işğal etilgen Qırımğa alıp kettiler, anda 2022 senesi avgust ayında Rusiye mahkemesi onı 5 yılğa üküm etti. Aq qorçalayıcılar Abdurahmanovnı siyasiy mabüs olaraq tanıdı.

«Oña berilgen vesiqalarnı imzalağan. Qırımdan bilgenimizge köre, boş vesiqalar berile bile, olarnı soñra tahqiqatçılar toldura. Soñra olarnı sahte davalar içün qullanalar. O [Ruslan] bir blank, boş vesiqalarnı imzaladı, dep aytqan edi. Nenen bağlı olğanlarını bilmey, çünki o vaziyette oqumağa bile alı yoq edi. Eñ tipik şey – aqımnen işkence. Ve qorquzuv. Oña pıçaqnen kelip, cınsiy müçelerini keserler, dep ayta ediler», – dey aq qorçalayıcı.

Rusiyege avuştırılğanda

Mahkemeden soñ Abdurahmanovnı cezasını çekecek Rusiyege alıp kettiler. Şimdi Tambov vilâyetinde buluna. 2022 senesi baarde ameliyat olacaq dep bekley edi – boyundaki quyuldıqlar oña çoqtan berli ağrı ketire edi. Ameliyat öyle de olmadı. Şimdi onıñ sağlığı tek fenalaştı. «O, esini coya. Qanınıñ 40%-ı miyge aqmay», – dey Ruslan Abdurahmanovnıñ ömür arqadaşı Feride Donbayeva.

Feride aqayını soñki sefer mahkemede körgen edi. Şimdi olarnı biñ kilometrden ziyade yol ayıra. Aq qorçalayıcılar Qırımdan ve Ukrayinanıñ cenübinden mahküm etilgenlerni uzaq yerlerge aselet alıp keteler, dep tüşüne. «Bu Rusiye rejimi içün elverişli, çünki o vaqıt insanlar qorantalarından, advokatlarından uzaq ola. Er angi bir şey yollamaq zor ola – ilâc, aşayt malları ve ilâhre», – dey aq qorçalayıcı Olga Skripnik.

28 biñge yaqın – Rusiye tutqan ukrayin barışıqsever insanlarınıñ sayısı. Bu aqta resmiy olmağan malümatqa esaslanıp, Ukrayina ombudsmanı Dmıtro Lubinets bildirdi.

Aynı vaqıtta Rusiye 200-den az insannı qaytardı.

Rusiye Federatsiyasına böyle almaşuvlar meraqlı degil, dey aq qorçalayıcılar. Çünki halqara uquqqa köre, Rusiye adiy vatandaşlarnı esir almamaq kerek, çünki bu cenk cinayetidir. Vatandaş esirleriniñ bar olğanını tanımaq Rusiye içün yapqan cinayetini tanımaq demektir. Ukrayinanıñ Rusiye Federatsiyası tarafından taqip etilgen vatandaşlarını qorçalamaq içün çoq aleti qalmadı, amma o, üçünci memleketler vastasınen Kremlge tesir etmek yollarını qıdırmağa devam ete, dey Meclis reisiniñ birinci muavini, Kremlniñ sabıq mabüsi Nariman Celâl.

«Esnas devam ete, ve episi pek qıyın, ve biz üçünci taraflarnı, çeşit devletlerni, Muqaddes Tahtnı, bu vaziyetni çezmege qoşulmağa azır olğan er kesni celp etemiz... er yerde halqara teşkilâtlardan, ayrı devletlerden qoşulmalarını rica etem, hususan Türkiye, hususan arap memleketleri, olar, nasıl desem, Rusiye Federatsiyasınen daa çoq iş munasebetlerinde buluna, vatandaşlarımıznı azat etmek içün qoşulmağa rica etem. Lâkin cenkniñ de adiy vatandaşlarnıñ azat etilmesine yardımcı olğanını unutmamaq kerek, çünki bu, misal olaraq, Kursk vilâyetinde [Ukrayina Silâlı Quvetleri] pek çoq Rusiye askerini esir alıp oldı, soñki vaqıtları em vatandaş, em arbiylerni deñişip oldıq», – dey Celâl.

Ukrayina vatandaş mabüsleriniñ sayısı Rusiyeniñ esas aleti qorqu olğanınen añlatıla, dep ayta aq qorçalayıcılar

«Olarnıñ siyaseti işğalci olğanlarınen bağlı. Olar bunı pek yahşı bileler. Olarğa qorqu saçmaq ve anda olğan – işğal etilgen topraqlarda vatandaş ealisini bütünley boysundırmaq kerek. Rusiye akimiyetiniñ Rusiye imperiyasından başlap başqa bir aleti yoq. [Olarnıñ] adiy sakinler içün tek qorqu ve zorbalıq bar. Episi bu. Bu Rusiyeniñ tarihıdır», – dey Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ yolbaşçısı Olga Skripnik.

«Tek bir şey yoq – babamız»

Feride qorantası içün qorqıp, işğal etilgen Herson vilâyetini daa 2022 senesi sentâbr ayında terk etti. O vaqıt evlerine tintüvlernen sıq-sıq kele ediler, bir kere Ferideniñ ağasını tutıp, «onı mında bir kere daa körseler» evge qaytamaycağını ayttılar. Episi toplaşıp, Azovskoye köyüni terk etkenler.

«Bir maşinada sekiz adam kettik», – dep hatırlay Feride.

Ferideniñ yolu o vaqıt Rusiye ordusı tarafından faal ücüm etilgen Zaporijjâ vilâyetinden keçe edi. Artlarından ketken maşinalar kolonnası ateşke oğrağan.

«O vaqıt men, elbette, balalarımnı tuta edim, çünki küçlü patlavlar başlandı. Sirena bütün yol boyu. Arqama baqıp, episi avağa uçıp ketkenini kördim. Canımda pek büyük iz qaldı, çünki anda balalar olğanını añlayım. Olarnen yaqında laf etken ediñ», – dep tarif ete Ruslan Abdurahmanovnıñ apayı.

Yanına aman-aman bir şey almayıp, şimdi de yaşağan Kyiv vilâyetine barıp yettiler. Tanışlarım yerleşmege yardım etti. «Er kesten kiçik bir şey. Ve, şükürler olsun, er şey bar [şimdi], amma eñ müimi yetişmey. Babamız yoq. «Babamız anda para qazanıp ketirecek», «işte», dep aytam. Balalarıma daa ne aytayım? Er şeyni özleri bileler. Büyügim bu aqta bir şey bile aytmay. Bile endi, mennen laf etip başlasa, men ağlap başlayım», – dey Feride.

Qızlar babalarını 3 yıldan berli körmey, amma tezden körmege de ümüt eteler. Vaspiye beraber balıq tutmağa barğanlarını hatırlay, babasına balıqlarnı yuvmağa yardım ete edi ve beraber aş pişire ediler.

MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Aprelniñ başında Moskva Ukrayina şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayina akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

** ** ** ** **

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.