Qırımlılarnıñ mektüpleri: Barışıq tirenüvi yañı qaramanlarnı doğura

Qırımtatar siyasetçisi, cemaatçı ve jurnalist Nariman Celâlnıñ apiske alınması Qırımdaki Rusiye akimiyeti keçken daa bir «qırmızı sızıq» oldı. Qırımlı mustaqil faal, bloger, jurnalist, cemaatçı ve aq qorçalayıcılar Qırımda iç kimseniñ basqığa qarşı immuniteti olmağanından emin oldı. 2014 senesini ve o künlerniñ qorqunç adiselerini hatırlayım.

Tapılğan cesedi deşetli işkence izlerinen çirkinleştirilgen Reşat Ametovnıñ canavarca sına öldürilüvi. Bu adden aşır bir adiseden soñ birden añlaşıldı ki, artıq Qırımda farqlı fikirlerini açıq bildirmege azır olğan er kesniñ tek azatlığı degil, ayatı da telükede. Rusiye uquq qoruyıcıları faalniñ qatillerini öyle de tapmadı. Eminim, qıdırmadılar. Amma Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ prokuraturası bu davanıñ tahqiqatını muvafaqiyetnen yekünledi.

Soñra bir çoq qırımtatarı hırsızlandı. Meşur qırımtatar cemaatçısı, milliy areket faali Abdureşit Cepparovnıñ oğlu ve ciyeni küpe-kündüz hırsızlanğan soñ halq pek qorqtı. Cepparovnıñ Sarı-Sudaki (Qarasuvbazarda qırımtatarlar toplu yaşağan yer) evine Qırımnıñ farqlı köşelerinden üç yüzden çoq kişi keldi. Rusiye akimiyeti vaziyetni diqqatsız qaldırıp olamadı. Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenov Qarasuvbazarğa şahsen barıp, qırımtatar faallerinen ve hırsızlanğanlarnıñ soy-soplarınen körüşti. Qırım insan aqları bağ gruppası qurulacaq dep qarar alındı, başı Abdureşit Cepparov oldı. İnsanlarnıñ hırsızlanmasını toqtatmaq içün bunı yapmağa mecbur ediler. Ve kerçekten insanlarnıñ toqtamayıp hırsızlanması toqtadı, Bağ gruppası ise bir qaç qırımtatar faalini apisten çıqarmağa yardım etti.

Nevbetteki basqı dalğası «Hizb ut-Tahrir davaları» boyunca apiske aluvlar oldı. Amma halq bu sefer de tez seferber oldı, taqip etilgen musulmanlarnıñ tuvğanları «Qırım birdemligi» cemaat teşebbüsine birleşti. Bu birleşme inkişaf etip başladı, tek Qırımdaki basqılar aqqında borazan degil, esas Ukrainağa da malümat berdi, ukrainalı aq qorçalayıcılarnıñ yardımınen halqara seviyege de çıqtı.

Qırımdaki Rusiye akimiyeti buña zor sabır etti, ve «Qırım birdemliginen» çalışqan advokat Emil Kurbedinovğa qarşı repressiyalar başlattı. Mmemuriy sıñırdan keçkende basqı yaptı, qorquzuv ve tenbiler, soñra on künlik apis cezası ve Kurbedinovnı advokat litsenziyasından marum etmek talabı – advokat episine dayandı ve printsiplerine sadıq qaldı. Aq qorçalayıcı advokat olaraq alıp barğan küreşi içün Emil Kurbedinıv FrontLineDefenders halqara aq qorçalayıcı Fondunıñ mukâfatını aldı. Quvetçiler qırımlı musulmanlarğa qarşı repressiyalarnı toqtatmadı, amma advokatlarğa qarşı sert basqılarnı toqtattı. Bu da büyük ğalebe oldı.

Aynı vaqıtta Rusiye akimiyeti Qırımtatar Milliy Meclisiniñ faaliyetini bastırmaq içün faal çalıştı. Qırımtatarlarnıñ temsiliy organı Rusiyede yasaqlanğan teşkilât oldı, qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev ve Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnıñ Qırımğa kirişleri ise yasaqlandı.

Repressiyalar bitmedi, Meclis reisiniñ muavinleri Ahtem Çiygoz ve İlmi Umerov taqipke oğradı. Türkiye tarafınıñ yardımınen olarnı azat etip oldılar, amma vatanları Qırımda yaşamağa kene de imkânları yoq.

Bu ciddiy rezonans sebebi oldı, ve Rusiye quvetçileriniñ Qırımda Mecliske yapqan basqısı o qadar sert olmadı. Eñ azından, Qırımda Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl çalışmağa devam etti. O, eñ telükeli yerde olıp, faal işini ustalıqnen yaptı.

Böylece, Qırımda barışıq tirenüviniñ iştirakçilerine qarşı belli bir teñlik ve qayd etilmegen «qırmızı sızıqlar» oldı. Amma, añlaşılğanına köre, Nariman Celâlnıñ «Qırım platformasınıñ» sammiti işinde açıq iştirak etmesi Qırımdaki Rusiye quvetçileri içün ırğaq oldı. Bundan evel Moskva Nariman Celâl kibi meşur ve tanılğan insanlarğa qarşı olarnıñ isteklerini tutqanını red etmeyim. Qırım.Aqiqatnıñ frilanseri Vladislav Yesipenkonıñ vaziyetinde olğanı kibi, quvetçiler mında da siyasiy degil, Rusiye ceza kodeksiniñ «diversion» maddesini qullandı. Ve Ukraina ve dünya toplulığı içün yañlış tüşüncege daldırmasa da, rusiyeliler ve qırımlılarğa tesir ete. Propaganda duşman sımalarına muhtac, «diversant» ve terroristler Rusiye propagandacıları yapqan resimge yahşı uya.

Qırım.Aqiqat, Nariman Celâlnıñ Rusiye işğal etken Qırımda ve esas Ukrainada köstergen faaliyeti aqqında hatırlatmaq içün fotoresimlerini topladı

Nariman Celâlnıñ apiske alınuvı – Qırımda farqlı fikirlerge qarşı repressiyalar inkişafında quvetçiler keçken yañı «qırmızı sızıqtır». Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenov Celâlnıñ apiske alınuvına faal qoltutıp, Qırımda Rusiye akimiyetine yapılğan bütün basqılar sert cevap alacaq, dep bildirdi. «Bu vaziyette terroristlerge yardım etecek, cemaat alanında çıqıp, akimiyet organlarına basqı yapmağa tırışacaq er kes – bu areketler sert bir şekilde toqtatılacaq», – dedi Aksenov.

Aksenovnıñ bu sözleri tek qırımtatar faallerine qarşı olmadı, Qırımda aq ve serbestliklerini qorumağa, yerli akimiyetni tenqit etmege tırışqan er keske aytıldı… Nevbetteki olmamaq içün bu vaziyette barışıq tirenüvini zayıflaştırmağa kerekmi? Bu sualge Nariman Celâlnıñ sözlerinen cevap bereyim: «Teslim olmañız! Maña yapılğanlar sizni qorqutmasın, bu olarnıñ maqsadlarından biridir». Bu sözler qaramanğa ait degilmi?!

Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)

«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün