Bir yıl evelsi, 2019 senesi martnıñ 27-nde, Rusiye FSBsi qırımtatarlarnıñ evlerinde Rusiyeniñ yarımada işğalinden berli eñ kütleviy tintüvler keçirdi. Tintüvler qırımtatarlar toplu yaşağan qasaba ve mikrorayonlarda – Mamaq (Strogonovka), Bavurçıda (Kamenka), Aqmescitteki Aykavanda, Qarasuvbazar rayonında keçirildi.
Bundan soñ açılğan cinaiy dava – Aqmescitteki ekinci «Hizb ut-Tahrir davası» – Rusiye qırımlı musulmanlarnı taqip etken vaqtınıñ eñ büyügi oldı: 25 alâ daa apiste qala, dördü qıdırıla. Ekseriyeti siyasiy mabüslerge ve qorantalarına yardım etken «Qırım birdemligi» cemaat birleşmesiniñ faali ola. Halqara aq qorçalayıcılar ve esas Ukrainadaki Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ Prokuraturası apis cezalarını qanunsız ve siyasiy sebepli dep adlandıra. Bu aqta Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında aytıldı.
2019 senesi mart ayında keçirilgen tintüvler vaqtında Kreml kontrolindeki Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenov Facebooktaki saifesinde mahsus beyanatını derc etip, FSB areketlerine açıq şekilde qoltuttı:
«Cumhuriyet ükümeti alınğan tedbirlerge tolusınen qoltuta. Uquq qoruyıcılarına ihtisaslı, sistematik işleri içün teşekkürlerimni bildirem. Bütün tahqiqat tedbirleri qanun çerçivesinde, daa evel açılğan cinaiy davalar çerçivesinde yapıla. Yarımadadaki repressiyalar aqqında laflar yalan ve demagogiya, davağa siyasiy renk qoşmaq ıntıluvı ola. Cinayetçilik ve ekstremizmniñ milliy ve diniy mensüpligi yoq. Çetel devletleriniñ menfaatları içün çalışqan yasaq altındaki teşkilâtlarnıñ bütün iştirakçileri millet mensüpligine baqmadan, Rusiye Federatsiyasınıñ qanunlarına köre cevap berecek».
Human Rights Watch Avropa ve Merkeziy Asiya müdir muavini Tatyana Lokşina, 2019 senesi kütleviy tintüvlerden soñ Qırımğa kerçekleştirgen monitoring ziyaretinden teessuratları aqqında Qırım.Aqiqatqa tarif etti.
Keçken baarde qayd etilgen apis cezaları, elbette, siyasetnen bağlıTatyana Lokşina
– İnsan felâketiniñ büyük seviyesi eñ çoq aqlımda qalğandır. Aqayları, babalarını coyğan qorantalar. Keçken baarde qayd etilgen apis cezaları, elbette, siyasetnen bağlı. İnsanlarnı vatandaş baqışları içün, Rusiye işğaline qarşı çıqqanları içün tutqanlar. Bu vaziyette baarniñ apis cezaları bizim içün iş prioriteti oldı, çünki böyle bir şey olmamaq kerek. Amma çoq vaqıt keçse de, insanlar uydurılğan, siyasiy sebeplerden şekillendirilgen qabaatlavlar esasında apiste qala. Şimdi olarnıñ taqdiri daa çoq qasevetlendire, çünki epimiz koronavirus buhranı vaziyetine oğradıq, qapalı müessiselerde, hususan SİZOda bulunğan insanlar eñ büyük telükede qala.
Tatyana Lokşina, halqara aq qorçalayıcılarnıñ Rusiye quvetçileri terror maddelerine istinaden qabaatlağan insanlarnı siyasiy mabüs olaraq tanımaq içün nege esaslanğanını añlata.
Yani siyasiy sebeplerni qayd etmesek bile, halqara uquq ceetinden bu apis cezaları qanunsız olaTatyana Lokşina
– Apiske alınğanlarnıñ soy-soplarını soraştırğanda çoqusı olarnıñ aqayları cemaat faali olğanını, cemaat jurnalistikasınen oğraşqanını, Qırımdaki yekâne yüksek muhalifet sesi olğan «Qırım birdemliginiñ» faalleri olğanını ayttı. Episi apiske aluvlarnı vatandaş ve siyasiy faalliginen bağladı. «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtı Rusiyede terror teşkilâtı olaraq tanıldı, şunıñ içün onıñ azaları terror içün cezalana. Faqat Ukrainada qanunğa köre çalışa, Rusiye ise işğalci devlet olaraq işğal etken toprağında öz uquqına zorlamamalı. Yani siyasiy sebeplerni qayd etmesek bile, o mında, ne yazıq ki, zaten belli, halqara uquq ceetinden bu apis cezaları qanunsız ola.
Tatyana Lokşinanıñ fikirince, bir yıl keçse de, Rusiye akimiyeti işğal etilgen Qırımda farqlı fikirlerni bastırmaq içün elinden kelgenini yapa.
Rusiyeli advokat Aleksey Ladin, bir yıl içinde apiske alınğanlarğa qarşı açılğan davalarnıñ tahqiqatı pek az ileriledi, dep qayd etti.
– Apiske alınğan mabüslerniñ sayısına köre – 25 insan – bu davanıñ emsali yoq. Bu dava tahqiqatınıñ esas vaqtını lingvistik ve dinşınaslıq ekspertizaları ala, ekspertler FSB hadimleri gizli yazğan ve soñra «Hizb ut-Tahrir» azalarınıñ gizli körüşüvleri olaraq tanıtqan körüşüvlerniñ ses qaydlarını talil ete. Bu davada ekspertler FSB hadimlerine birden ayttı, ekspertizalar eki yıldan çoq yapılacaq, bu sebepten ses qaydları gruppalarğa bölündi ve farqlı mütehassıslarğa yollanıldı. Bilgenim qadar, şimdi ekspertizalarnıñ bir qısmı endi keçirildi, ve qabaatlanğanlar ve olarnıñ imayecilerini tanıştırıp başlaylar. Gizli şaatlar qabaatlanğanlarnı tanığan tedbirler keçirildi, ve bu esnasta ciddiy bozuvlar oldı.
Aleksey Ladinniñ aytqanına köre, şübhelilerniñ apiske alınmasından bir yıl keçken soñ davada yañı qabaatlavlar peyda oldı.
– Yaqında davağa anayasa qurumını küçnen devirmek azırlığında qabaatlav qoşuldı – bu Rusiye Ceza kodeksiniñ pek ağır 278-inci maddesi. Bunı ne içün yapalar? «Hizb ut-Tahrirde» iştirak etkeninde qabaatlav esasında apis cezası tek bir yıl devam ete bile. Böylece, FSB hadimleri ekspertizalarnı yapıp yetiştirmeyip, pek ağır cinayetlerde suniy şekilde qabaatladı, bunıñ esasında ise ilk tahqiqat içün bir buçuq yıl apiste tutmaq mümkün. Şimdi terror maddeleri de pek ağır oldı, ve anda da müddet bir buçuq yıl oldı. FSB hadimleri qabaatlanğanlarnı 278-inci maddege istinaden qabaatlamağa imkânları olğanı içün bunı yapa. O, qabaatlayıcı ükümde qalsa, apis cezaları arttırılacaq.
«Memorial» Rusiye aq qorçalayıcı merkeziniñ islâm terrorizmine qarşı programmasınıñ reberi Vitaliy Ponomarev, «Aqmescitteki ekinci Hizb ut-Tahrir davası» kibi büyük davalar aslında quvetçiler içün de elverişli degil, dep qayd ete.
– Bütün regionlarda FSBniñ cedvelleri bar, olarnıñ sayısı cinaiy taqiplerge oğrağanlardan qat-qat yüksektir. Neticede olar belli insan gruppalarını belgiley, cinaiy dava aça, soñra nevbetteki gruppa diqqatlarını celp ete. Bu iş talap etken davalar, ve quvetçilerniñ resursları cedvelde olğan er kesni mesüliyetke çekmege imkân bermey – amma olarnıñ böyle vazifesi de yoq, çünki içtimaiy kerginlik olur edi. Aslında, böyle büyük gruppalar FSB içün pek elverişli degil: çoq iş ola, nezaret altında tutuv ve ilk tahqiqat müddetleri aynı qala.
Aleksey Ladinniñ fikirince, böyle davalarda yekâne semereli alet ilk tahqiqatnıñ ve mahkemeniñ aydınlatıluvı ola.
Mında olğan yekâne ümüt – cemaat rezonansı ve qabaatlanlarnıñ deñişim ihtimaliAleksey Ladin
– Men neticeni imayeci olaraq añlayım, amma davanıñ siyasiy sebeplerine baqsaq, apiste tutuv müddetini uzatılacaq, qabaatlayıcı üküm olacaq, bu bes-belli. Yaqın bir qaç ayda ilk tahqiqat devam etecek, çünki bir sıra ekspertiza daa yekünlenmedi. Bir qaç aydan soñ dava malümatlarını körermiz, dep tüşünem, yarım yıldan soñ, belki, ilk temel mahkeme olur. Mında olğan yekâne ümüt – cemaat rezonansı ve qabaatlanlarnıñ deñişim ihtimali. Er biri azatlıqqa çıqar, dep ümüt etem.
«Qırım birdemliginiñ» koordinatorı Server Çolakçikniñ fikirince, Qırımdaki tintüv ve apis cezaları yarımadada faallerniñ sayısını arttıra.
Bizim halqımız içün soñki onlarnen yıl içinde bu eñ büyük tarama ve eñ büyük basqı oldıServer Çolakçik
– «Aqmescitteki ekinci Hizb ut-Tahrir davasında» 25 insandan 18-i «Qırım birdemliginde» yer aldı. Bizim halqımız içün soñki onlarnen yıl içinde bu eñ büyük tarama ve eñ büyük basqı oldı. Elbette, bu diqqatsız qalmaycaq. Bugün Qırımda bir insan cemaat faaliyetinen oğraşsa, dünyanı eyiliştirmek içün belli bir komfort alanından çıqmalı. Apishanede olğanlar buña azır edi, bugün vatandaş faaliyetinen oğraşqanlar da buña azır – olarnıñ sayısı arta. Biz er şeyni yapamız: mabüslerge uquqiy ceetten, olarnıñ tuvğanlarına ve vaqtınca babasız qalğan qorantalarğa yardım etemiz. Halqımıznıñ zorbalıqsız küreş tecribesi pek büyük, ve Rusiye vatandaş cemiyeti onı ala.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
«Hizb ut-Tahrir davası» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Advokatlarnıñ qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını 15 «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
