«Qayda tutulğanlarını, ne alda olğanlarını bilmeymiz». Qırımda apiske alınğan ukrayinlerniñ azat etilüvi

İşğal etilgen Qırımda ve Rusiyede qanunsız tutulğan Ukrayina vatandaşlarını azat etüv problemi Rigadaki Qırım platformasınıñ III parlament sammitiniñ esas mevzularından biri oldı. Qırım.Aqiqat adiy vatandaşlarnıñ azat etilmesi cenk esirlerinden ne içün daa zor olğanını bilip oldı. Esnasta angi memleketler bar?

«Vatandaş mabüslerniñ ve ukrayinalı balalarnıñ azat etilmesi aqqında aytqanda, bu barışıq formulasınıñ dördünci maddesidir. Qırımlı balalarnıñ sürgün etilmesinen ukrayin balalarını sürgün etüv ve qanunsız evlâtlıqqa aluv başlandı. Bu aqta endi çeşit halqara teşkilâtlar ayta, misal olaraq, ayrı esabat azırlağa ve 2014 senesinden başlap balalarnı qanunsız berüv ve balalarnı evlâtlıqqa aluvnı başlatqan OSCEniñ «Moskva mehanizmi», – dep tarif ete Ukrayina prezidentniñ Qırımdaki daimiy vekili Tamila Taşeva.

«Gumanitar yardım meselesi eñ müimlerden biri edi. Ve şu cümleden, ukrayin serbestlik esirlerini, Qırımdan hırsızlanğan insanlarnı azat etmek ceetinden. Bugün hususan şunı qayd etmek isteyim ki, Nariman Celâlnıñ bu üçünci sammit vaqtında iştirak etmesi pek müimdir. Bu Ukrayina er bir vatandaşı içün küreşkeniniñ açıq misalidir. Er kes içün!», – dep bildirdi yekünleyici matbuat konferentsiyası vaqtında Ukrayina Yuqarı Radasınıñ reisi Ruslan Stefançuk.

Qırımtatar Milliy Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl 2021 senesiniñ sentâbr ayında Qırımda tutuldı ve bu yıl iyünniñ soñunda azat etildi. Şimdi o, cenk esirlerine kelgende, halqara normalarğa bir şekilde esaslanmaq mümkün olsa, adiy vatandaşlar aqqında aytqanda, böyle normalar yoq olğanını añlata.

«Bilemiz ki, esaplarğa köre, bugün 66 biñge yaqın Ukrayina vatandaşı esirlikte tutula. Ğayıp oldılarmı, bilmeymiz. Nisbeti ne qadar? Ve olar cenk esirlerimi? Amma cenk esirlerinden adiy sakinler daa çoq olğanı kesen-kes bellidir. Ve olarnı qayda saqlağanlarını, ne alda olğanlarını bilmeymiz», – dey Nariman Celâl.

Ukrayina vatandaşınıñ er bir azat etilmesi – unikal bir iş, dep añlata Tamila Taşeva. İşğalcilernen muzakerelerde tek bir muvafaqiyetli formula yoq.

Qırımtatarı Leniye Umerova 2022 senesi dekabr ayında Rusiye-Gürcistan sıñırında Qırımğa barmağa tırışqanda tutuldı. Qız babası qanserden tedaviylengen soñ onı baqmağa ketken edi. Onı casuslıq içün mahkeme etmege istediler. Qız bu yılnıñ sentâbr ayında azat etildi.

«Bu, kerçekten, eñ zor mevzulardan biridir. Er bir iş hususiydir. Er bir ortaq memleket ayrıca qoşula. Yani Narimannıñ işinde Türkiye Cumhuriyeti ve Basra körfeziniñ memleketleri çalıştılar, Leniyeni azat etmek içün Vatikan qoşuldı, ğaliba, Birleşken Arap Emirlikleri ve Qatar da qoşulğan ediler», – dep añlata Tamila Taşeva.

Qırımda qanunsız tutulğan ukrayinler aqqında Avropa Şurasında laf eteler. Olarnıñ arasında Qırım.Aqiqat muarririyetiniñ serbest hadimi Vladislav Yesipenko da bar. O, 2021 senesi martnıñ 10-nda Aqmescit şeerinde tutuldı. İşğal etilgen yarımadanıñ Rusiye akimiyeti jurnalistni Ukrayina istihbarat hızmetiniñ faydasına malümat toplağanında, maşinada elnen yapılğan patlayıcı aletni saqlağanında qabaatladı. Rusiye mahkemesi jurnalistni 5 yılğa üküm etti ve 110 biñ ruble para cezasını berdi.

«Bilemiz, Vlad olğan futbolkanı er sessiyada kiyyem. Ömür arqadaşını da bilem. Yesipenko ve başqalarınıñ, em de Qırım jurnalistleriniñ soyadlarını ayrıca kirsettik. Jurnalistler aqqında, vatandaşlar aqqında, arbiyler aqqında ayrı qarar bar. Amma yaqında biz, birinci kere böyle yüksek seviyede, 46 devletni bir qararğa birleştirdik, mında biz Halqara Qızıl Haç, Avropa Şurası ve bu platformağa qoşula bilgen bütün devletler içün umumiy, daa keniş mehanizmine çağıruv aqqında laf etemiz. Ficiden İndoneziyağa qadar. Bu tek Avropa Şurasınıñ memleketleri olmamaq kerek», – dey «Qırım platformasında» Ukrayinanıñ PACEdeki daimiy eyyetiniñ vekili Mariya Mezentseva.

Siyasetçi ve diplomatlarnıñ aytqanlarına köre, Ukrayina Qırımda ya da Rusiyede qanunsız tutulğan vatanlaşlarnı deñiştirmek ya da azat etmek içün birleşken halqara mehanizmni azırlay ve ömürge keçirmege planlaştıra.