Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

İlmi Umerov: «Qırım Ukrainanen beraber Avropağa integrirlenmek kerek»


Ukraina akimiyeti Qırım ile alâqalı nasıl hatalar yaptı? Ne içün qırımtatar milliy muhtariyeti yarımada içün o qadar zarur? Ve Rusiye Qırımda kimler içün mesken qura?

Bu meselelerni alıp barıcı Vitaliy Portnikov ve Qırımtatar Milliy Meclisi reisiniñ muavini İlmi Umerov muzakere eteler.

– Keçenlerde prezident Vladimir Putin Rusiyeniñ Ukrainağa Qırımdan arbiy tehnikanı alıp bermege azır olğanını, amma o, «acınıclı vaziyette» bulunğanını beyan etti. Fikriñizce, bu ne munasebet ile yapıldı?

– Bu teklifler, Rusiyeniñ Ğarp sanktsiyalarınıñ yımşatılmasına qarşı Ukrainanıñ kontroli altında bulunmağan territoriyağa yibermek teklifine pek oşaylar. Fikrimce, Ukraina siyasetçileri böyle provakatsiyalarğa tutulmamaq kerekler. Faqat Qırımnıñ deokkupatsiyasından soñ biz bütün zararnıñ ödenmesini talap etecekmiz.

– Bugün deokkupatsiya aletlerinden biri olaraq qırımtatar muhtariyetini aytalar. Siziñ liderleriñiz onı 1980-nci yıllarnıñ soñundan berli meydanğa ketirmege tırışalar. Ne içün bunı yapıp olamadılar?

Qırımtatar muhtariyeti yarımadanı 2014 senesinde o qadar qolay ilhaq etmege imkân bermez edi

– O zaman sovet akimiyeti tekliflerimizni maqsatqa uyğun bulmadı. Cümleden, qırımtatarlarnı sürgünlik yerlerinden köçürmege çare yoq, çünki anda pek çoq adam yaşay, dey ediler. Ondan soñ, 1992 senesinde Ukraina akimiyeti de aynı hatanı tekrarladı. Ve bundan soñ keçken yıllar devamında olar, sade bir muhtariyetniñ menfaatlarımızğa iç de uyğun kelmegenini añlamay ediler. Elbette, bizim içün esas şey – onlarca yıllar sürgen sürgünlikten soñ Qırımğa qaytmaq edi. Lâkin daa soñra akimiyet bizge mania olmağa, qırımtatarlarnıñ itibarını tüşürmege tırıştı. Biz, öz imkânlarımızdan faydalanıp, evler satın ala ve topraqlarnı ruhsetsiz zapt etip, Qırımda yerleşe edik. Asılında, eminim ki, qırımtatar muhtariyeti yarımadanı 2014 senesinde o qadar qolay ilhaq etmege imkân bermez edi.

İlmi Umerov
İlmi Umerov

– Lâkin qırımtatarlar kene de akimiyet organlarına kire edi – misal içün, şahsen siz. Bunıñ faydası oldımı?

– Teessüf ki, biz siyasiy vaqialarnıñ ketişatına tesir etalmadıq. Lâkin akimiyetke kirgenimiz bizge cemiyetke muracaat etmek içün meydançıq bergen edi. Kene de bazı muim meselelerni çezip oldıq. Misal içün, izinsiz zapt etilgen topraqlarnı resmiyleştirmege yardım ettik. Meclis ve onıñ akimiyetteki temsilcileri sayesinde 40 biñden ziyade topraq arsası resmiyleştirildi. Böylelikle, qırımtatarlarda qaytacaq yer oldı. Men ise, Qırımda Bağçasaray rayonınıñ rehberi olıp, anda bütün diger rayonlarınıñ rehberleri birlikte celp etken yatırımlarından daa ziyade yatırımlar celp ete bildim.

– Şimdi bütün bu şeyler bozula, öylemi?

Rusiye akimiyeti Qırımnıñ kelecegini degil de, özüniñ şu daqqadaki menfaatlarını tüşüne

– Eñ evelâ, Rusiye rekonstruktsiyası adınen bilingen ceryannıñ esnasında autentikligi ğayıp etilmek üzre olğan Han sarayını qasevet etem. Bunı toqtatmaq içün bütün halqara teşkilâtlarğa muracaat etmek kerek. İqtisadiyatqa kelgende ise, Rusiye Qırımğa yalıñız devlet parasını yatıra, yatırımlar meselesi anda müşkül aldadır. Abadan olmaq içün yarımada Ukrainanen beraber Avropağa integrirlenmek kerek.

Ханский дворец в Крыму: уничтожение под прикрытием реставрации (видео)
Bekleñiz, lütfen

No media source currently available

0:00 0:07:38 0:00

– Amma sizge, Rusiye 2014 senesinden soñ Qırımda o qadar çoq şey yapa emiş, dep itiraz ete bilirler.

– Rusiye, qollarını uzata bilgen bütün qomşularına inkişaf etmege bermey. Elbette, anda şimdi köpür, yollar, bala bağçaları qurula – lâkin bütün bular yalıñız ayırılğan paradan pay almaq içün bir manaçıqtır. Rusiye akimiyeti Qırımnıñ kelecegini degil de, özüniñ şu daqqadaki menfaatlarını tüşüne. Tabiiy ki, Ukraina bunıñ neticeleri ile oğraşmağa mecbur olacaq. Şu cümleden, yarımadanıñ deokkupatsiyasından evel qabul etilmesi kerek olğan kollaborantlar aqqında qanun boyunca yerli akimiyette lüstratsiya keçirmek mecbur olacağı kibi.

(Materialnıñ metin versiyasını Vladislav Lentsev azırladı)

XS
SM
MD
LG