Kiyev – Kiyevde dekabr 17-de «Qırımtatar tarih ve medeniyet yadikârlıqları» mevzusında tögerek masa ötkerildi. Munaqaşa iştirakçileriniñ fikirince, yarımada işğali şaraitlerinde yoq olmaq havfı altında qalğan Qırım tamır halqınıñ medeniyet yadikârlıqlarını qoruv meselesi baqıldı. Tögerek masa Ukrainanıñ eñ eski musulman inşaatı – Eski Qırımdaki Özbek han camisiniñ 700 yıllığına bağışlandı.
Tögerek masada tarihçı, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, em de akimiyet temsilcileri iştirak ettiler.
Qırımtatar Milliy Meclis reisiniñ muavini Aslan Ömer Qırımlı munaqaşanı açar eken, Qırımdaki adise-vaqialar XVIII asırnıñ soñunda Rusiye imperatorlığı yapqan Qırım işğaliniñ devamı olğanını ayttı.
«Bu devir bizim içün medeniy ve maneviy qıymetlerniñ yoq etilmesi olaraq belgilendi. Bugün bizler medeniyet qıymetlerimizni ğayrıdan tiklemek ve canlandırmaq içün toplaştıq», – dedi Meclis reisiniñ muavini.
O, bu sene 700 yıllığı olğan Özbek han camisi yaqın zamanda ğayrıdan tiklenecegine ümüt beslegenini bildirdi.
Tarihçı Gülnara Abdullayeva iştirakçilerge bu inşaatnıñ tarihını hatırlattı. Onıñ aytqanına köre, 1314 senesi açılğan Özbek han camisiniñ taqdiri pek zor oldı.
«1944 senesi qırımtatarlarnıñ sürgünliginden soñ cami baqılmadı ve zornen yoq etilmedi. 1979 senesi atiqiyatı Mark Kramarovskiy tamir işlerini başladı. Aynı bu adam anbar yerine qullanğan binanı boşattı», – dep ayttı tedqiqçi.
Abdullayevanıñ fikirince, bugünki künde Özbek han camisi, qırımtatarlarnıñ diger yadikârlıqları kibi, Rusiye akimiyeti tarafından iddia etile bile.
«Eki sene evelsi Eski Qırım civarında belgisiz işçiler qabristannı açtılar. Bu yerni yerli sakinler izzet eteler. Bir vaqıtları anda eski Kemal-ata dürbesi yerleşe edi – bu adam XIII asırda islâm derslerini bergen edi. Bugün bu qurğan aman-aman yoq etildi», – dep qayd etti tarihçı.
«Qırımtatarlarnıñ cemiyeti» teşkilâtınıñ koordinatorı Elvina Kadırovanıñ zanınca, al-azırda qıtaiy Ukrainada yerleşken qırımtatar medeniy yadikârlıqlarınıñ ğayrıdan tiklenmesine diqqat ayırmalı.
«Bir şeyni añlamaq kerekmiz ki, Qırımda yaramay bir şey olsa, halqımıznıñ elinde yalıñız qıtaiy Ukrainada yerleşken medeniy obyektler qala bile. Çünki bizim atalarımız mında da yaşadılar», – dedi Kadırova.
Lâkin, onıñ aytqanına köre, memleketniñ qıtaiy qısmında qurucılığına qırımtatarlarnıñ alâqası olğan yalıñız bir cami qaldı. O, Dnepropetrovskta yerleşe, onı ğayrıdan tiklemege başladılar.
«Onıñ qırımtatar tamırlarını tasdıqlağan tarihiy vesiqalar bar. Qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilevniñ teşebbüsinen onıñ ğayrıdan tiklenmesinde ilk adımlar atıldı», – dep ayttı Kiyevdeki qırımtatar cemiyetiniñ vekili.
Tögerek masada bulunğan Kiyevdeki Türkiye elçihanesiniñ birinci kâtibi Fatih Öztürk Qırım işğali ve qırımtatarlar meselesi onıñ memleketiniñ tışqı siyasetiniñ müim bir mevzusı olğanını ayttı.
«Türkiye Qırımda ve ondan tış yerlerde qırımtatarlarnıñ medeniy-tarihiy mirasınıñ ğayrıdan tiklenmesi ve qorumasına qoltutmağa devam ete. Tarih – müim bir şey. Bugünki künde bu daa da müim oldı», – dedi diplomat.
Tögerek masa neticesinde onıñ iştirakçileri bütün maruzalarnı toplap, bir mecmua şekline ketirmege qarar aldılar.
