Aqmescit – Özbekistandan köçip kelgen daa bir qırımtatar qorantsı yarımadadan sürgün etilmesi mümkün. Federal migratsion hızmeti vaqtınca yaşamaq içün vesiqalarnı resmiyleştirmege kerek olğan vesiqalarnı almağa red ete. Qırım «devlet milletler komitetinde» Qırımdan iç bir kimseni sürgün etmeyceklerini aytıp, tınçlandırmağa tırışalar.
Aqmescitniñ Puşkin soqağında «devlet millet komitetiniñ» cemaat qabulhanesi çalışa. Mında ekseriyetnen qırımtatarlarnı qabul eteler, diger cumhuriyetlerden köçkenler vesiqalarnen olğan meselelerni bu yerde çezmege tırışalar.
«Ne sürip keldiñiz? Vatanıñızğa qaytıñız!»
Qırımnıñ Qurman rayonı Qara Çaqmaq köyüne köçken Lilâ Seitova bir qaç ay evelsi anası Ayşe apte, ekinci gruppa saqatı olğan ağası Akim, Daun hastalığı ile çeişken tatası Zera ve eki yaşlı oğlu Servernen Özbekistandan Qırımğa köçip keldi. Qara Çaqmaq köyünde ev satın aldılar, amma migratsion hızmetinde olarnı yazdırmağa red ettiler, çünki olar Rusiye vatandaşları degiller, yaşamaq içün ruhsetname, vaqtınca yaşamaq içün ruhsetnameleri de yoq (VÂR).
Rusiyede Özbekistan vatandaşına yaşamaq içün berilgen 90 kün soñuna kelmezden evel, Lilâ defalarca yerli Federal Hızmetine muracaat etken edi, amma oña vesiqalarnı resmiyleştirmege red ettiler. Hadimler özlerini qaba ve sert alıp baralar, dey qadın.
«Maña açıqtan-açıq ayttılar: «Ne keldiñ? Vatanıñ Özbekistanğa kete ber! Qorantamda eki saqat olıp, vaziyetimni añlağanlarını istedim. Olar ise: «Bu seniñ meseleñ, özüñ meselelerni çez!», dediler»,– dep añlattı Lilâ Qırım.Aqiqatqa.
Seitovlar qorantasınıñ iç biri işlemey, Lilâ nefaqa tölevlerni resmiyleştirip olamay, çünki yaşamaq içün ruhsetnameleri yoq. Eşya ve şeylernen tolu konteyner sıñırda buluna, çünki gümrükte meseleler çıqtı.
«Nasıl etip yaşayıq? – dep şikâyet etti qadın. – Soylar sağ olsunlar, yardım eteler: qartop – soğan bereler, eki biñ ruble. Soñki 500 ruble qalğan edi, Aqmescitke kelip, Zaur Smirnovnen körüşecek oldım («devlet milletler komiteti reisi». – Müel. qayd.)».
Qadın çorlana: Donetsk ve Lugansktan kelgenlerge Federal Migratsion Hızmetinde vesiqalarnı qolay-qolay yapalar, Qırımda doğğanlarnıñ torunlarına ise, red eteler. «Migratsion hızmetine kelgen sayın, saat yediden Donetsk ve Lugansktan adamlar tura, men ise, saba saat 4-te yolğa çıqqan birinci avtobusnen kelem», – dedi subetdeşimiz.
Üylege yaqın Zaur Smirnovnen körüşip oldı. «O işandırğanı kibi, konteyner ile problema çezilecek. Em de Federal Migratsion Hızmeti vekillerinen körüşüv olacaq, ve Qırım içün ayırılğan kvota boyunca vaqtınca yaşamaq içün ruhsetname berilir, – dep añlattı körüşüvden soñ Lilâ. – Zaur Smirnov işandırğanı kibi, 90 künlik müddet yekünlegenine baqmadan, iç bir kimseni sürgün etmeycekler».
«Biz Qırımda yaşamağa isteymiz»
İslâm Terek rayonında yaşağan, altı adamdan ibaret daa bir qorantanı qırımdan sürgün etmeleri mümkün. Bu aileniñ taqdirini Qırım.Aqiqat endi añlatqan edi.
Oksana Tolmaçöva, Lilâ Seitova kibi Aqmescitke kelip, «devlet milletler komiteti reisine» keldi. Ondan evel oña vesiqalarnı resmiyleştirmege vade etken ediler, amma mesele ale çezilmey qala. Aksine, oktâbrniñ ortasında mahkeme Oksana ve qorantasını sürgün etip, er azasına 2 biñer ruble para cöremesini belgiledi. Oksana appelâtsion mahkemesine şikâyet berdi. Amma, toplaşuv ne vaqıt olacağı belli degil.
«Mesele müsbet neticenen yekünlenecegine işanam, mahkeme doğru qarar alı rve biz mında qalırmız. Bizge ketmege yer yoq, zbekistanda er şeyni satıp, mında keldik. Anda bir kimsemiz yoq», – dey Oksana.
Aytqanına köre, Federal Migratsion Hızmetinde olarğa Ukrainağa köçmege teklif eteler: «Amma, biz anda ketmege istemeymiz, biz Qırımda, Rusiyede yaşamağa isteymiz».
Aynı zamanda, mesele eyi neticenen bitecegine ima etkenlerini de ayttı. «Mahkemeden evel, yerli politsiya hadiminen körüştik. Men ondan, ne içün başından bir fikirde, soñra ise, başqa fikirde olğanını soradım. O maña: «Bir şeyler teklif etece olsañız, maña degil, reislerimizge barıñ. Men iç bir şey bermeycegim, çünki imkânım yoq, dedim», – dep hatırlay Oksana.
Qorantanı evden çıqaracaq kibi olsalar, Oksana qomşularnıñ yardımına işana. «Olar maña: «Kelip, sizni avtobusqa oturtsalar, epimiz çıqıp, yibermemiz. Qomşularımız eyi. Yat adamlar, amma vaziyetni añlaylar», – dey qadın.
Zaur Smirnov ile körüşüvde, Oksananı tınçlandırdılar, er şey yahşı olacaq, dediler.
Appelitsion şikâyetini azırlağan adliyeci Emil Kürbedinov, Qırım.Aqiqatqa aytqanı kibi, Oksana Tolmaçövanıñ qorantasınen bağlı qarar «esassız ve qanunsız, qaba bozuluvlarnen» qabul etilgenini ayttı.
«Müim bir şey: bu adamlar aqiqaten vesiqalarnı FMH-ne bermege ıntıldılar, amma, şimdiki qalabalıqta, bunı yapıp olamadılar. Kimi hadimlerge kirip olğan olsa da, betlerine vesiqalarnı atqanlar», – dedi Kürbedinov. Adliyeci, Federal Migratsion Hızmeti hadimlerine qarşı cinaiy işler açılması mümkün, dedi.
Adliyeciniñ bildirgenine köre, Orta Asiyadan köçip kelgen ve bu vaziyette qalğan bir sıra qırımtatar qorantaları bar. Bu meseleni çezmek içün, ilk evelâ akimiyet yardım köstermek kerek. «Bu vaziyetniñ qapqanına tüşken adamlar içün çezüv yolunı belgilemek kerek. FMH-ne kelgen adamlarğa, olarğa sert davranmamalı, olar da vesiqalarnı tapşırmalılar, ve olarğa iç olmadım 2015 senesine qadar serbest bulunuvları içün müddet berilmek kerek», – dey adliyeci.
Meclis reisi muavini Nariman Celâl Kürbedinovnıñ sözlerini tasdiqlay, ve bu kibi meselelernen bir çoq vatandaşlar rast kelgenini ayta. «Bazı malümatlarğa köre, bir qaç yüzden başlap, bir qaç biñge yaqın adam aqqında söz yürütile», – dedi Celâl Qırım.Aqiqatqa.
Aytqanına köre, Meclis bu meseleni akimiyetke bildirgen edik. «Biz bu meseleni çeşit yollarnen çezmege teklif etken edik, ve Qırım ükümetine yollağan vekillerimiz ögüne bu vazifelerni qoyğan edik».
Meclis reisi muavini aytqanı kibi, bu problema insan aqları boyunca Rusiye prezidenti yanında şura vekillerinen körüşüvde, halqara cemaat teşkilâtları mütehassıslarınen de muzakere etildi. Aynı zamanda, Meclisniñ bu meseleni çezmege imkânı yoq, dedi.
Qırım.Aqiqat izaatnı almaq içün Qırım «devlet milletler komitetiniñ» yolbaşçılarınen öyle de bağlanıp olamadı.
