Aqmescit – İslâm Terek civarındaki Qızıl Terçek köyünde yaşağan, 6 insandan ibaret qorantanı Qırımdan sürgün etmeleri mümkün. Bunıñ aqqında qarar İslâm Terek rayon mahkemesi çıqardı. Esas sebep, qoranta azalarınıñ Rusiyede bulunuv müddetini bozğanları oldı. Olarnıñ episi Özbekistan vatandaşları olalar. Uquq qorçalayıcılar aytqanına köre, bu kibi adiseler endi bir qaç kere yüz bergen edi.
Oksana Tolmaçöva qorantasınen beraber, Özbekistandan Qırımğa bu seneniñ mayıs ayında köçip keldi. Anasınıñ ana-babası, bu yerde qırımtatarlarnıñ sürgünliginden evel yaşadılar. Oksana, aqayı Vitaliy, 11 yaşlı qızı Elvina ve 4 yaşlı oğlu Daniil ile İslâm Terek civarındaki Qızıl Terçek köyünde yerleşti, anda ev satın aldılar.
«Yanvar ayında kelgende, ev içün paranıñ bir qısımını qaldırıp ketken edim. Soñ, Taşkentke qaytıp, daireni sattım. Köçken soñ, Qırım Rusiyege qoşulğanını kördik, – dep añlata Oksana. – Biz Rusie kelgenine o qadar quvana edik, çünki ömür billâ Rusiyede yaşamağa arz ete edik. Eki balamız bar, olarnıñ kelecegi parlaq, tınçlıq оlğanını isteymiz. Amma, Qırımğa kelmege keldik – bizni ise, yazmaylar».
Oksana, Qırım.Aqiqatqa aytqanı kibi, bütün qoranta azaları yabancılar sayılğanı içün, 90 kün keçkenden soñ, olar Qırımnı terk etmek kerek ediler. Vaqtınca yaşamaq içün ruhsetnameni (VÂR) almağa ıntıluvları neticesiz qaldı.
«Migratsion hızmetiniñ hadimi Natalya Dmitriyevna başından, VÂR yoq olğanı, soñra çalışmaq içün patenti yoq olğanını ayttı. Soñra: «Siz mında nege keldiñiz? Üç ay keçken soñ, ne yappacaqsıñız? Sizni sürgün etermiz. Avtobus kelip, sizni belgisiz bir yerge alıp keter», dedi. O, Herson vilâyetine köçip, anda daireni kiralamağa ve çalışmağa teklif eti», – dey Oksana.
Bir vaqıttan soñ, Oksananıñ anasına ruhsetnameni azırlamağa razı oldılar. Sebebi, qadın Rusiye territoriyasında doğğanlarnıñ mirasçısı olğanı oldı. Amma, notarius Oksananıñ anasınıñ nefaqacılıq vesiqalarnı yañlış tercime etkeni içün, migratsion hızmetinde, vesiqalar sahte olğanını ayttılar ve ruhsetnameni bermediler.
Oksana Tolmaçöva qorantasınıñ Qırımda bulunuv müddeti avgustnıñ 27 –nde yekünledi. Amma, qoranta yarımadadan ketmedi, çünki akimiyet vadelerine işanıp, vaqtınca yaşamaq içün ruhsetname kvota boyunca berilecegini beklediler. Amma, bugünki künge qadar, ruhsetname berilmedi. Aynı zamanda yerli politsiya hadimi memuriy protokol tizip, işni mahkemege yolladı.
Oktâbr 7 künü İslâm Terek rayon mahkemesi Oksananı Rusiye Federatsisından tış sürgün etmege qarar aldı. Bundan da ğayrı, o ve aqayı ekişer biñ ruble para cöremesini tölemek kerekler.
«Mahkemede aytqanları kibi, 10 kün içinde mahkeme qararına şikâyet bermesek, onı eda etecekler. Adliyecini taptıq, şikâyet berdik, Kefedeki apellâtsion mahkemesiniñ toplaşuvını bekleymiz», – dey Tolmaçöva.
Oksana bildirgeni kibi, mahkeme işi arfesinde o qorantasınen beraber Canköy sıñırını keçip qayttı, amma, mahkemeci bunı diqqatqa almadı.
Endi Oksana Qırım «devlet milletler komiteti» bu meseleni çezer, dep ümüt ete. Cuma aqşamı künü o, müessise reberi Zaur Smirnovnen körüşecek. «O, sürgünlik olmaycaq dep işandırdı», – dey Oksana.
İnsanlar aqsız bir vaziyetet bulunalar
Bu seneniñ avgust ayında Smirnov Qırım.Aqiqatqa aytqanı kibi, «belli bir sebeplerden vaqtınca yaşamaq içün vesiqalarnı azırlamağa yetiştirmegen şahıslarğa qarşı repressiyalar qullanılmaycaq». «Bunı yapmağa sözde vade etkenler aqqında devlet milletler komitetine haber etsinler. Biz, bu kibi şeylerni aytmağa cesaret etkenlerge qarşı ciddiy tedbirler alacaqmız», – degen edi Smirnov.
Bu vaqia boyunca Qırım.Aqiqat mühbiri Smirnovnen bağlanıp olamadı.
Aynı zamanda, Human Rights Watch uquq qorçalayıcılar teşkilâtında aytqanları kibi, Tolmaçövlar kibi qorantalar daa çoq. Olar, qabaatsız olsalar da, aqsız bir vaziyette bulunalar.
«Sürgünlik yerlerinden qırımğa qaytqan qırımtatarlar, akimiyetniñ yardımına işandılar. Amma, kelgen soñ, adamlar memurlarnıñ sert davranışı, memuriy cöremeler, sürgünlik qorquzuvlarnen rast keleler», – dedi teşkilât tedqiqatçısı Yuliya Gorbunova.
Onıñ sözlerine binaen, Federal migratsion hızmetinde kelgen qırımtatarlarğa açıqtan-açıq aytalar: «Siz mında nege kelesiñiz, qaytıñız, mında yapacaq işiñiz yoq», deyler ve vaqtınca yaşamaq içün ruhsetnamelerni almağa istegenlerniñ vesiqalarnı sebepsiz qabul etmeyler.
«Qırımğa qaytqan qırımtatarlarnıñ ekseriyeti Merkeziy Asiyada olğan mülküni sattılar, qaytmağa yerleri yoq. olar çaresiz bir alda bulunalar», – dey Gorbunova.
Human Rights Watch teşkilâtnıñ bu kibi vaziyette qalğan bir qaç qoranta aqqında haberi bar, amma, olarnıñ sayısı daa çoq deyler.
«Olarğa adliyeci, uquq qorçalayıcılarğa muracaat etmek kerek, bu cümleden Qırım alan missiyasına da rica etsinler, mahkemelerniñ qararlarına şikâyet etmeliler, – dey uquq qorçalayıcı. – Biz, öz nevbetimizde, bu meseleni rusiyeli akimiyet, Rusiye Federal migratsion hızmetine muracaat etecekmiz».
Qırımtatar milliy areketiniñ iştirakçisi Zair Smedlâyev, şimdiki vaqıtta Qırımğa köçip kelgen qırımtatarlar bir sıra problemlernen rast kelgenini tasdiqlay. Em de şimdiki vaziyette olarğa yardım etmek küç, dey. «Ukraina zamanında bu meseleler da yahşı çezile edi. İç olmağanda migratsion hızmeti hadimleri eyice davrana ediler», – dey Smedlâyev.
Onıñ fikirince, şimdiki akimiyet qırımtatarlarnıñ avdeti devam etmesini istemey. «Bu meseleni çezmek içün yapılğan areketler aqqında iç bir şey eşitmedim ve körmedim», – dedi o.
Misal olaraq, Aq Meçit rayonından sürgün etilgen yaş yigitniñ meselesini ketirdi, onı da mahkeme qararı ile sürgün ettiler.
