Mahsus Qırım.Aqiqat içün
1945-ıncı yılda, cenk bitkeninden deral soñra, İosif Stalin "büyük rus halqı" aqqında meşur tostını ayttı, sovet ordusında cenk etken başqa milletlerniñ arasında bir halqnı mahsus ayırdı.
Tarihçılar, diktatornıñ bu hitabında, 1917 senesi Fevral inqilâbından evel Rusiyeniñ bar olğanını belgilegen ve bolşevik devriminden soñ üstünlik alğan büyük rus şovinizmi faydasına dekorativ "proletariy internatsionalizm"niñ red etilgenini köre. Edebiyatşınaslar içün ise Stalinniñ sözleri, George Orwellniñ totalitarizmni tasvir etken "Ayvanlar azbarı" romanınıñ eñ güzel körgezmesi olacaq.
2020 yılda Vladimir Putin Rusiye anayasasına "Rusiye Federatsiyasınıñ teñ uquqlı halqlarınıñ çoqmilletli birleşmesi terkibine kirgen devlet qurucı halq" aqqında sözlerni kirsetmege teklif etkeninen, zamandaşlarına kene Stalinni hatırlatacaq oldı. Ve Orwellni. Çünki halqlar teñ uquqlıdır, amma "devlet qurucı" halq - bir dane. Ruslar.
Demek ki, rusiye anayasası qabul ete ki: tatarlar, burâtlar, tuvalılar, çeçenler ve ülkeniñ başqa halqları - "devlet qurucı halq" yanındaki koloniyalaştırılğan milletlermi
Ve bu, Rusiye Federatsiyasınıñ aqiqaten çeşit-türlü halq ve topraqlarnıñ birleşmesi olğanına baqmadan, olarnıñ ekseriyeti de rus dünyasınıñ qısmı iç bir vaqıt olmadı ve şimdi de degildir. Rusiye basqıncı kibi Povoljya, Sibir ve Qavqazğa keldi. Zemaneviy Rusiye Federatsiyasınıñ qoşulğan cumhuriyetleriniñ soñkisi Tuvadır. Demek ki, rusiye anayasası qabul ete ki: tatarlar, burâtlar, tuvalılar, çeçenler ve ülkeniñ başqa halqları - "devlet qurucı halq" yanındaki koloniyalaştırılğan milletlermi?
Qırımda - "cumhuriy" tillerniñ teñliginen beraber - qırımtatar ve ukrain tilleri tasil ve ayattan "devlet qurucı" rus tilinen sıqıştırıla
Vladimir Putinniñ bunı inkâr etmesi sübeli. Onıñ içün ülke anayasasına yazıp qoymağa telkif etken sözler - iç dava etilmeycek ve qarşı çıqmaycaq aksiomadır, onıñ şahsiy fikirleriniñ aksidir. Tesadufiy degil ki, Qırımnıñ ilhaqından soñra Rusiye prezidenti yarımadadaki akimiyetni şovenist partiyasınıñ reberiniñ eline berdi. Tesadufiy degil ki Qırımda - "cumhuriy" tillerniñ teñliginen beraber - qırımtatar ve ukrain tilleri tasil ve ayattan "devlet qurucı" rus tilinen sıqıştırıla.
Şimdi ise Rusiyeniñ özü de "balaban Qırım"ğa çevirile, çünki Çeçen cenkleriniñ bitkeninden soñ, Putin ondan "büyük Çeçenistan" yaptı. Fetih, fetih etkenlerniñ kelecegine eñ çoq tesir ete.
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Vitaliy Portnikov, Kyivli jurnalist, Qırım.Aqiqat müellifi
