İşğal etilgen Qırımda Rusiye akimiyeti ve uquq qoruyıcıları qırımtatar milliy areketiniñ veteranı Rustem Useinovnıñ meskenini kene aldı. Dört yıl evelsi Rusiye akimiyeti evini yıqtı, bugün ise soñki vaqıtları yaşağan vagonçığını alıp ketti. «Rustem Useinovnıñ vaziyeti – qırımtatarınıñ tirenüvi, ne olsa olsun, tuvğan toprağında qalmaq ıntıluvları», – dep ayttı Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov Qırım.Aqiqatqa. 69 yaşında qırımtatarınıñ sürgün etilgen ecdatlarınıñ toprağında evini saqlav küreşi devam ete.
Martnıñ 20-nde saba Sudaq civarındaki Qapsihor (Morskoye) köyünde işğal etilgen Qırımnıñ Rusiye polisi qırımtatar areketiniñ veteranı Rustem Useinov eki yıldan berli yaşağan vagonçıqnı sarıp aldı. Polisniñ közetüvi altında vagonçıqnı ve içindeki eşyalarını yüklep, belli olmağan yerge alıp ketkenler. Bu aqta Refat Çubarov Facebook saifesinde bildirdi.
«Qırım birdemligi» cemaat birleşmesi yazğanına köre, vagonçıqnı alıp ketmek içün 15 kişi keldi: polis urbasında rayon inspektorı, Rustem betinden tanığan FSB hadimi ve yerli memuriyet vekilleri, olarnıñ arasında Qapsihor köyüniñ memuriyet yolbaşçısı ve Sudaq şeer şurasınıñ deputatlarından biri bar.
Çubarovnıñ aytqanına köre, Useinov vagonçıqtan şeylerini almadı, ilâcları bile qaldı, böylece Rusiye akimiyetiniñ areketlerini qanunsız olğanını köstermege istedi. Bundan ğayrı, akimiyet ve uquq qoruyıcılar Useinovğa vagonçığı alınacağına dair bir vesiqa köstermedi ve qaldırmadı.
Qırımtatarı vagonçıq çıqarılacağına dair risaleni vagonçıq qapusında yanvarniñ 25-nde taptı. Anda mındaki vagonçıq «qanunsız tura ve alınmalı», dep aytıla edi. Meclis reisi yazğanına köre, Rustem Useinov insanlarnı telükege oğratmamaq içün meskeni tahliye etilecegini tanışlarına ve milliy areket faallerine bildirmedi.
Qırımdaki Rusiye akimiyeti Ukrayina vatandaşlarınıñ, hususan qırımtatar halqı vekilleriniñ mülk aqlarını muntazam sürette bozaTamila Taşeva
Useinovnıñ tanışları aytqanına köre, o, 20 yıldan berli yaşağan topraq damartısı satılğanını ve şu sebepten andan çıqarılğanını tüşüne.
«Qırımdaki Rusiye akimiyeti Ukrayina vatandaşlarınıñ, hususan qırımtatar halqı vekilleriniñ mülk aqlarını muntazam sürette boza», – dep ayta Ukrayina halq deputatı, Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki sabıq vekili Tamila Taşeva.
Rustem Useinov yıllar devamında damartını qanunlaştırmağa tırıştı, amma 2014 senesine qadar yetiştiremedi, Rusiye Qırımnı işğal etken soñ oña qarşı akimiyet basqısı başlandı.
Sudaq şeer memuriyeti oña qarşı dava açtırıp, evini yıqmasına zorlay edi. Sebep – ev izin vesiqaları alınmayıp qurulğan eken. Useinovğa yaqın insanlarnıñ aytqanına köre, o, damartı vesiqalarını o vaqıt Sudaqnıñ şeer yolbaşçısı olğan Vladimir Serovğa bergen, şimdiki yerli akimiyet hadimleri olarnı tapıp olamay eken, dep ayta.
2021 senesi noyabr ayında qırımtatarı özü qurğan ve 19 yıl devamında yaşağan ev Sudaq şeer şurasınıñ qararınen «izinsiz qurulğan» dep yıqtırıldı. Useinov bu qararğa itiraz bildirdi, amma neticesi olmadı. Silâlı Rusiye mahsus hızmeti celp etildi, o, yıqılğan inşaatnıñ tek qurucılıq çöplügini, şifer ve cam parçalarını ve zarar körgen çeçek klumbalarını qaldırdı.
Rustem Useinov oğrağan vaziyet bir degilTamila Taşeva
Rustem aqlarını qorçalap, yıqılğan bina yerinde vagonçıq qoydı, bundan evel ise eki yıl devamında topraq damartısında qurğan çadırda yaşadı.
«Rustem Useinov oğrağan vaziyet bir degil, ne yazıq ki, bu qırımtatarlar, ukrayinler ve işğalcilerge qoltutmağan er kesni evlerinden ketmege mecbur etüv siyasetiniñ bir parçası ola», – dep ayta Tamila Taşeva.
Halq deputatınıñ aytqanına köre, Qırım işğali başlağanından berli Rusiye memuriyeti bir qaç biñ mülk obyektine saip olğan 561 insan ve şirketniñ mülkini lafta «devlet mülkine» berdi. Tek keçken sene 25 obyekt umumen 1,86 mlrd rublege satıldı, daa 19 obyekt 1 mlrd rublege satışqa çıqarıldı.
Olarnıñ evleri yıqtırıla, qanuniy topraq aqları ise Rusiye kontrol etken mahkemeler tarafından körmemezlikke urulaTamila Taşeva
«Sürgünlikten vatanğa qaytqan bir çoq qırımtatarı kene topraq aqqı oğrunda küreşmege mecbur. Olarnıñ evleri yıqtırıla, qanuniy topraq aqları ise Rusiye kontrol etken mahkemeler tarafından körmemezlikke urula. Aynı vaqıtta şahsiy mülkni «devletleştirüv» siyaseti quvetleşe, onı Moskva razı olmağan ealige qarşı basqı aleti olaraq qullana», – dep ayta Taşeva ve mülkniñ muntazam musadere etilüvi halqara uquqnı sert bir şekilde boza ve Roma statutına köre cenk cinayeti olaraq baqıla bile, dep qoşa.
Qırım işğali başlağanından berli Rustem Useinov basqığa oğray. O, bütün ömür qırımtatar halqınıñ aqları oğrunda faal çalıştı, «Qırım birdemligi» faaliyetinde iştirak etti ve qırımlı siyasiy mabüslerge qoltuttı.
Rusiyeniñ Qırım işğali sebebinden vatanında raat yaşaycaq bir topraq damartısı yoqRefat Çubarov
«Rusiye işğalcileri hırsızlağan topraq olğan Qırımnı – qırımtatarlarnıñ vatanını – öz insanlarınen toldura. İşğalniñ 11 yılı içinde Qırımğa bir milliondan ziyade vatandaşını yerleştirdi. Aynı vaqıtta qırımtatarlarnı, etnik ukrayinlerni Qırımdan ketmege mecbur etmek içün elinden kelgenini yapalar», – dep izaatlay Refat Çubarov Moskva kontrolindeki akimiyetniñ qapsihorlı qırımtatarını taqip etkenini. – Diger taraftan, işğalcilerniñ tsinik, sert siyaseti bu, qırımtatarlarğa, em de Rustem Useinov kibi soylarına Qırımda, öz toprağında qalmağa imkân bermeyler. Adam 70 yaşında, ğurbette dünyağa keldi, bir çoq qırımtatarı kibi tuvğan toprağına qayttı. Amma Rusiyeniñ Qırım işğali sebebinden vatanında raat yaşaycaq bir topraq damartısı yoq».
Useinovlar qorantası Qırımğa birinciler sırasında, altmışlarnıñ soñunda qayttı. Amma tuvğan Ay-Serezde (Mejdureçye – QA) yaşamağa izin berilmedi. Qırımnıñ Yedi Quyu rayonında yerleşkenler. Rustem Useinovnıñ babası oturğan ev alâ daa tura.
Rustem Useinov Qapsihorda qurğan evniñ toprağı şahsiy mülk degil edi. 20 yıl evelsi mında qanunğa köre yerleşmesine ruhset berilmegen bir qaç qırımtatar qorantası evlerini qura edi.
Meclis reisi Rustem ağanen laf etti, ve kene şu topraqta, vagonçığı turğan yerde çadır quracağını ve anda yaşaycağını ayta.
Qırımtatar cemaatı onı yardımsız qaldırmay.
O, pek mert, printsiplerine sadıq, büyük tarihiy hatırası olğan insanQırımtatar faali
«Ebet, ürmet körgen qırımtatar areketiniñ esli-başlı veteranı soqaqta qalmaycaq ve çadır qurıp, palletlerde yaşaycaq dep aytması onıñ printsipial fikrini isbatlay», – dep ayta Qırımdaki qırımtatar faallerinden biri Qırım.Aqiqatqa. – O, pek mert, printsiplerine sadıq, büyük tarihiy hatırası olğan insan. Amma aynı vaqıtta etrafında genç faaller bar, onı er vaqıt evinde qabul etmege ve ev kiralamağa yardım etmege azırlar».
Ay-Serez: qaya eteginde bir köy (fotoresimler)
Qırımnıñ Rusiye akimiyeti tarafından qırımtatarlarğa qarşı yapılğan basqı qullanılğan bir siyasettir: tek 2024 senesi mayısqa qadar Qırımtatar resurs merkezi 331 siyasiy apiske aluvnı ve Qırım işğali vaqtında cinaiy davalar boyunca taqipni qayd etti, 217-si – qırımtatarlarğa qarşı.
Rusiye akimiyeti Rustem Useinovnı tuta bilemi sualine Meclis reisi böyle cevap berdi: «Tanılğan biri, qırımtatarlar arasında itibarlı bir kişi, şimdilik bu şekilde basqı yapmağa tırışalar, dep tüşünem, amma daa beteri olacaq dep tüşünmek istemez edim».
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
