"Qırım ruhumıznıñ bir parçasıdır". Kıyivde açılğan qırımtatar halqı genotsidi qurbanlarınıñ hatıra memorialı nasıl (FOTO)

Kıyivde "Qırım platforması" halqara sammitinde qırımtatar halqı genotsidi qurbanlarınıñ hatıra memorialı açıldı. Bu memorial nasıl körüne ve yaratıcıları oña nasıl manalae qoydı, Qırım.Aqiqatnıñ materialında tarif etemiz.

Üslüpleştirilgen servi ve beyaz mermerden kup, dua etken eller kibi, olarnıñ üstünde turğan çelik konstruktsıyalar. Qırımtatar halqı genotsidi qurbanlarınıñ hatıra Memorialı böyledir.

Hatıra abidesine farqlı taraflardan baqsaq, seyircige yañı manalar açıla. 1944 senesi qırımtatar halqınıñ Qırımdan sert sürgünligi aqqında hatırlatqan demryol relsler. O vaqıt demiryol trenleri insanlarnı evlerinden biñlernen kilometr uzaqqa alıp ketken edi.

Sürgünlik ve Qırımnıñ zorbalıqnen zapt etilmesi neticesinde tamır halqınıñ ğayıpları hatırasına Qırım şeerleriniñ adlarını qırımtatar tilinde yazılğan.

"Suspilne" yazğanına köre, ilk leyhanı mimar İrfan Şemsedinov Qırım Rusiye tarafından işğal etilmezden evel azırlağan edi. Memorialnıñ şimdiki leyhasını mimar Nikolay Semirog-Orlik azırladı. Onıñ aytqanına köre, kup evniñ, servi ise ayatnıñ ğayrıdan tiklenüviniñ timsalidir.

"Elementler insanlarnıñ sürgün etilüvini timsal ete. Yani, çetten avuç köresiñiz, amma, eger de, fasadğa yaqınlaşsañız, şeerlerden insanlarnı alıp ketken demiryol yollarını ve tren eşelonlarını köresiñiz, yani toponimler şeerlerni aks ettire", — dep tarif etti Orlik.

Sentâbrniñ 11-nde Kıyivdeki Barış meydanında qırımtatar halqı genotsidi qurbanlarınıñ hatıra Memorialınıñ açılış merasiminde Ukrayina prezidenti Volodımır Zelenskıy ve qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev iştirak etti.

Memorialnıñ açılışı vaqtında Ukrayina prezidenti Volodımır Zelenskıy, "Rusiye işğali Qırımğa kene keder ketirgen vaqıtta bu abide birligimizniñ ve adaletni tiklemek qararınıñ timsalidir", dep bildirdi.

"O, qırımtatar halqınıñ tarihında üç facialı devirni hatırlata: 1783 senesi Qırımnıñ Rusiye imperiyası tarafından ilhaqı, 1944 senesi sürgünlik ve 2014 senesi işğal", — dep bildirid Ukrayina prezidenti.

«Qırım – tek topraq degil. Canımıznıñ bir parçası, insanlarımız medeniyeti, tili, ananelerinen barışıq ve garmoniya içinde yaşağan bir topraq. Tek Qırımnı qaytarmaq içün küreşmeymiz – biz adaletni ğayrıdan tiklemek, er bir qırımlını evine, Rusiye ve qorqudan azat etilgen Qırımğa qaytarmaq içün küreşemiz… Eminmiz, Qırım serbest olacaq», – dep aytıla Zelenskıynıñ sözlerinde.

Qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev Barış meydanında memorialnıñ açılış merasiminde qırımtatar halqınıñ tarihında Stalin sürgünligi, Qırımnıñ Rusiye imperiyası tarafından ilhaqı ve 2014 senesi Qırımnıñ işğali ile bağlı facialı saifeler aqqında hatırlattı.

"Ve kene repressiyalar, insanlarnı hırsızlav ve öldürüv, biñlernen tintüvler, apis cezaları, apishanelerde işkence, insanlarnı öz memleketine qarşı cenkleşmege mecbur etüv, öz vatanınıñ tamır halqını sürgün etüv ve kene Qırımğa Rusiye vatandaşlarınıñ kütleviy şekilde yerleştirüvi. Şimdi Rusiye Federatsiyası olğan memlekette reberler, idare etüv sisteması deñişe, amma onıñ igrenç özü alâ daa saqlanıp qala", — dep ayttı Cemilev.

Bundan evel Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov qırımtatar halqı genotsidi qurbanlarınıñ hatırasına memorial qurulması leyhasınıñ işlep çıqarılması aqqında tarif etken edi. Ukrayina cemiyetinde felâketniñ terenligini añlamaq kerekler ve bu abideni körgenler qırımtatar faciasını ukrayin tarihınıñ, ukrayin faciasınıñ bir parçası olaraq añlamaq içün, memleketniñ kelecegi oğrunda birleşmek içün yapılmalı.

2023 senesi mayısnıñ 18-nde Volodımır Zelenskıy qırımtatar halqı genotsidiniñ qurbanları hatırasına memorial qurmaqnı teklif etti.

1944 senesi mayıs 18-de sovet rejimi bütün qırımtatar halqını Qırımdan Orta Asiyağa sürgün etmege başladı. Üç kün içinde onlarnen demir yol vagonları ile tahminen 200 biñ qırımtatar zorbalıqnen çıqarıldı.

Er yıl Qırımda qırımtatar halqı sürgünliginiñ qurbanlarını añma künü munasebetinen kütleviy tedbirler, şu cümleden Qırım paytahtınıñ merkezinde matem mitingi keçirile edi. Amma Qırım yarımadası Rusiye tarafından ilhaq etilgen soñ, Aqmescit merkezinde bu kibi aktsiyalarnıñ keçirilmesi yasaq etildi.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.