Üç yıl evelsi fevralniñ 24-nde Rusiye Ukrayinağa qarşı büyük istilâ başlattı. Rusiye ordusı işğal etilgen Qırımdan da ücüm etti. Bir kün içinde Qırımdan çıqqan Rusiye ordusı Herson vilâyetiniñ bir qısmını işğal etip, Zaporijjâ vilâyetiniñ Melitopol tarafına ileriledi.

• İşğal yıllarında Qırım arbiy bazağa nasıl çevirildi?
• Ukrayinağa qarşı büyük istilânıñ ilk aftaları nasıl bir rol oynadı?
• İşğal altındaki yarımada cenkniñ üç yılı devamında nasıl deñişti?

Bu aqta Qırım.Aqiqat Radiosınıñ alıp barıcısı Alena Badük qırımlı, arbiy ekspert Vladıslav Seleznev ve Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarovnen laf etti.

İşğal yıllarında Rusiye Qırımnı arbiy bazağa çevirdi. 2022 senesi fevralniñ 24-nde Rusiye ordusı mından Ukrayinanıñ Herson ve Zaporijjâ vilâyetlerine yol aldı.

«İnformatsion tirenüv» gruppasınıñ malümatına köre, işğal etilge Qırımdan Ukrayina regionlarına kirgen Rusiye ordusı 35 biñ arbiyden ibaret edi.

Rusiye yarımada işğaliniñ ilk künlerinden Qırımğa ordu yollap başladı, anda arbiy bazalarnıñ ağı yapıldı, dep ayta qırımlı, arbiy ekspert Vladıslav Seleznev.

«Aqyar – Rusiye Qara deñiz flotunıñ esas bazası. Qara deñiz flotunıñ ştabından başlap Rusiye gemilerini temin etken bütün logistik obyektlerine qadar bütün infrastruktura obyektleri çalışa», – dep tarif etti Vladıslav Seleznev Qırımdaki Rusiye arbiy deñiz komponenti aqqında aytıp.

Aqmeçitten Keriçke, Canköyden Yaltağa qadar: Rusiye arbiy obyektleri bütün Qırımda bar, dep qayd etti ekspert.

«İdare, bağ noqtaları, komandanlıq noqtaları, vaziyet merkezleri, baza, arsenallar, anbarlar, arbiy bölük yerleri, bölükler, ava mudafaa ve raketalarğa qarşı mudafaa sistemaları – 2014 senesinden başlap bu yıllar devamında duşman Qırımda bularnı azırladı», – dedi Seleznev.

Büyük istilâdan eki afta ögüne Rusiye ordularnı Qırım şimalinde toplap başladı, dep tarif etti ekspert. Bu taqım Herson ve Zaporijjâ vilâyetlerinde kirgen edi. Aynı vaqıtta Qırımnıñ terenlerinde silâ anbarları ve tamir bazaları yapıldı, Rusiye ordusı zarar körgen tehnikasını anda tamir etmege planlaştırğan edi.

«Canköy rayonı, birinciden, Novoozernoye, Aqyar ve Aqmescitke yaqın olğan bazalar, ve kenede aviatsiya bazaları: Belbek, Kaça, Novofedorovka, Kirovskoye, Gvardeyskoye, duşman bu uçaq alanlarını cenübiy sıñırlarımıznı imaye etken arbiylerimizge avadan ücüm etken ücüm aviatsiyasını anda tutmaq içün qullandı», – dep ayttı Vladıslav Seleznev.

Rusiye istilâğa yahşı azırlandı. Rusiye Federatsiyası Silâlı quvetleriniñ Qırım bölügine işğal etilgen Donetsk ve yarımada arasında koridor yapmağa vazife berilgen edi. Ve rusiyeliler içün böyle uyğun şaraitler yapıldı, dep qayd ete ekspert.

«Nasıl oldı da, ilk bir qaç afta içinde duşman cenüpte Ukrayina toprağıgnıñ bir qaç yüz kilometrini keçti dep munaqaşa alâ daa devam ete. Memleketimizniñ cenübinden areket etken Rusiye diversantları ve casusları olmasa, olmaz edi, dep tüşünem», – dep ayta Seleznev.

Büyük cenkniñ üç yılı keçken soñ Rusiye Qırımda kene de büyük bir arbiy küç tuta. Amma Rusiye arbiyleri özüni telükesizlikte is etmey, dep tüşüne Seleznev. Sebep – Qırımğa qarşı muntazam raketa ücümleri ve uçucısızlarnıñ ücümleri.

«Duşman Keriç inşaatını Ukrayina raketaları ve Ukrayina dronlarından qurtarmaq içün bayağı küç sarf ete. Qasevetlendirecek sebepleri bar, belli, çünki Keriç köprüne qarşı bir qaç ücüm ıntıluvı bayağı semereli oldı, izini qaldırdı. Duşman bu inşaatnı tamir etmege mecbur olğan edi», – dep hatırlattı Seleznev Keriç köprüne qarşı ücüm aqqında.

Arbiy bazalarını qorumaq içün Rusiye Qırımnı ava mudafaa sistemalarınen quvetleştirmege mecbur. Yarımada Moskva ve civarından soñ eñ çoq imaye etilgen yer ola, dep qayd ete arbiy ekspert.

«Ukrayina toprağınıñ bu qısmını kontrol altında tutmaq içün çoq şey yapıldı. Ve olar büyük masraflarğa azırlar», – dedi Seleznev.

Rusiye ordusı Qırımnı tek tamir bazası olaraq degil, Ukrayinağa qarşı ava ücümleri içün bir meydançıq olaraq qullana, dep qayd ete ekspert.

«Duşman aviatsiya tehnikasınıñ yardımınen ücüm etmek içün Qırımda bütün arbiy uçaq alanlarını faal sürette qullana. Elbette, duşman Shahedlerni atmaq içün çeşit meydançıqlarnı faal qullana. Balıqlava rayonı, Çavda rayonı, duşman bu ücümler içün olarnı faal qullana. Duşman raketa sistemalarını Qırım ve Aqyarda Ukrayina partizanlarınıñ faaliyet tesirinden qorçalamaq içün olarnı Qırımnıñ çeşit köşelerine taşıy. Amma ne de olsa, Rusiye ballistik raketaları Qırımnıñ farqlı yerlerinden uça», – dedi Seleznev Rusiyeniñ Qırımnı Ukrayinağa qarşı cenkte qullanğanını aytıp.

Rusiye arbiy küçüni zayıflatmq içün onı logistikasız ve yaqıtsız qaldırmaq kerek, dep tüşüne Seleznev.

«Şimdi duşmannıñ cermay zavodlarına qarşı faal çalışamız. Ne içünmi? Duşman içün cermay mahsulatı – ordunıñ qanıdır. Yaqıt olmasa, tehnika turacaq. Mence, duşmannıñ cermay zavodları, yaqıt saqlanğan anbarlarğa bu sebepten o qadar diqqat ayıramız. Eminim, daa ziyadesi olacaq», – dedi Seleznev.

Ekspansiya platsdarmı

Bugün artıq bir şübhe yoq ki, Rusiye ilerideki ekspansiya içün Qırımnı zapt etti, dep tüşüne Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov. İşğal yılları devamında Qırım cemiyetini de qorquza-qorquza buña azırladı, dedi siyasetçi.

«Qorqu – cemiyetni kontrol etmek içün bir alet, ve taqip, repressiyalar bu sebepten toqtamay. Tintüv, tutuvlar keçirile, ara-sıra pek kütleviy şekilde ola. Soñki tintüv, tutuvlar eki afta evelsi oldı, kene beş qırımtatarı, Ukrayina vatandaşı apiske alındı, ve olarnı terror teşkilâtına ait olğanlarında qabaatlaylar», – dedi Refat Çubarov.

Bundan ğayrı, Rusiye yarımada ealisini deñiştire – işğalnen razı olmağanlarnı ketmege mecbur etip, vatandaşlarını ketire.

«Olar yerli insanlarnıñ arasına kire, çünki, kim ne dese, desiñ, amma yüz biñlernen insan – Ukrayina devletine sadıq qalğan qırımtatarlar, etnik ukraiynler. Olar işğalni qabul etmeyler. Bir şekilde, işğal ve Rusiye mahsus hızmetleriniñ kontroli vaziyetinde, olar Rusiye işğaline tirene. Bunı yeñmek içün rusiyeliler Qırımğa öz vatandaşlarını ketire ve aman-aman bir million kelmeşek, yañı insan, Qırım vaziyetine tesir ete», – dey Refat Çubarov.

Soñki beyanatlarından birinde Ukrayina prezidenti Volodımır Zelenskıy Ukrayina işğal etilgen topraqlarını bir vaqıt resmiy şekilde Rusiye dep qabul etmeycek, dep bildirdi. Diplomatiyağa keçiş yapılmalı, amma adaletli bir barışıq olmalı, dep ayttı.

Aynı vaqıtta Rusiyeniñ BM daimiy vekili Vasiliy Nebenzâ Ukrayina Qırım, Donetsk, Lugansk, Herson ve Zaporijjâ vilâyetlerini qaytaramaycaq, dep bildirdi.

Qırım nasıl azat etilecek – diplomatik, arbiy ya da arbiy-diplomatik yolnen – kimse aytıp olamay, dep tüşüne Refat Çubarov. Amma Rusiye-Ukrayina cenkiniñ yekünlenmesi Ukrayina devletiniñ topraq bütünligini ğayrıdan tiklemeli, dep emin Meclis reisi. «Cenk etrafında esnaslarnıñ dinamigi ve zıtlığı» vaziyetinde bile.

«Cenkni toqtatuv vesiqalarını imzalap, soñra bir vaqıt qabul etmeycekmiz, bir kün olar (topraqlar) qaytar ya da biz qaytarırmız dep ümüt etmek. Belki, birileri bunı bir yol olaraq köre. Men açıq-açıq aytam, qırımtatarlar içün Rusiye işğaliniñ er yılı – rusiyeliler tarafından yoq etilüvleridir», – dep ayttı Refat Çubarov Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında.

«Rusiye imperiyası, soñra Sovetler Birligi tarfından yüz yıllıq repressiyalardan soñ zaten azmız. 10, 15, 20 yıldan soñ Qırımnı qaytaracağımıznı tüşünsek, tamır halqsız, etnik ukrayinlersiz qaytaracaqmız», – dep qoştı o.

Rusiye Qırımnı soñuna qadar tutacaq, çünki Qırım olmasa, memleket batar, dep ayta Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi. Amma bu yarımadanıñ qaytarıluvını «daa yahşı vaqıtqa» qaldırmaq mümkün demek degil», dep qayd etti siyasetçi.

MALÜMAT: Ukrayinağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.

Aprelniñ başında Moskva Ukrayina şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayina akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.

Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.

Rusiye Ukrayinağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.

Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.