Birleşken Milletlerniñ insan aqları Yuqarı komissarınıñ idaresi avgustnıñ 27-nde Qırım ve Donbasta insan aqlarınıñ bozuluvına dair yañı maruzasını derc etti.
Maruzada qayd etilgenine köre, eñ çoq qanunsız tutuv ve apis cezaları, uzun mahkeme esnasları, advokat aqqınıñ olmaması, işkence ve sert yanaşuv, semereli uquqiy imaye vastalarınıñ olmaması ola.
«Altı yıldan berli Ukraina şarqında ve Qırımdaki zıddiyetler meselesinde cinaiy davalarnen bağlı insan aqları bozuvlarını qayd etemiz. Bu bozuvlardan mesüliyetli olğanlarnı bu qanunsız tedbirlerni toqtatıp, bütün insanlarnıñ adaletli mahkeme aqqını temin etmesine çağıramız», – dedi BM Ukraina insan aqları monitoring missiyasınıñ reisi Matilda Bogner.
Maruzada Rusiyeniñ adaletli mahkeme aqqınıñ imayesini temin etmegeni ve Qırımda uquqiy tedbir kefilini bozğanı qayd etildi.
«Qırımdaki Rusiye Federatsiyasınıñ akimiyet organları halqara gumanitar uquq ve insan aqları saasında halqara uquqqa köre işğalci devlet olaraq vazifelerine köre adaletli mahkeme aqqına riayet etmeli», – dep qayd etti Bogner.
Qayd etilgenine köre, maruza insan aqları bozuvlarınıñ qurbanı ve şaatı ile yapılğan 1300-den çoq intervyü, 1280 mahkeme oturışuvınıñ monitoring neticeleri ve 3300-den çoq mahkeme qararı ve diger malümatqa esaslana.
BM insan aqları monitoring missiyası bildirgenine köre, Rusiye akimiyeti mabüslerni işğal altındaki Qırımdan qomşu Rusiyege avuştırmağa devam ete.
BM Baş kâtibi António Guterres 2014 senesi Rusiye tarafından işğal etilgen Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyarda insan aqları vaziyetine dair ekinci maruzanı derc etken edi.
Maruzada aytılğan şeyler:
- Qırımda Rusiye FSBsi ve diger uquq qoruyıcı organları tarafından işkence ve sert yanaşuv, hususan qurbanlarğa qarşı qullanılğan kötek, elektrik aqım ve boğuv;
- tutulğan şahıslarnıñ aqları bozula, kötekleyler, sebepsiz baqalar, tuvğanları ve advokatlarınen körüşmege bermeyler, Rusiye vatandaşlığını almaları içün basqı yapalar;
- içtimaiy ağlarda yazğanları içün qabaatlaylar ve jurnalistlerniñ işine kirişeler;
- askerlikke çağıruv – Qırımnıñ 21 biñ sakişi Rusiye silâlı quvetlerine alındı (2020 senesi yanvarniñ 1-ne qadar);
- yarımada sakinlerini Qırımnı terk etmege mecbur etken 2019 senesiniñ 191 mahkeme qararı;
- Qırımda yaşağan insanlarnıñ esas Ukrainadaki hızmetlerni alğanda rastkelgen manialar.
İyülniñ başında BM insan aqları Yuqarı komissarı Michelle Bachelet Qırımdaki insan aqları vaziyetine dair maruzanı taqdim etip, yarımadada işkence qullanıla ve söz serbestligi sıñırlanıla, dep bildirdi.
Rusiye Tış işler naziri Sergey Lavrov işğal etilgen Qırımda insan aqlarınıñ bozuluvı aqqında laflar uydurıla, dep bildirgen edi.
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
