Qırımda Türkiye biznesi: propagandamı, kerçekmi?

Kelecek yıl ilhaq etilgen Qırımda Türkiye biznesiniñ yaımadada iş perspektivalarını muzakere etmek içün iqtisadiy forumnı keçirecek olalar. Bunı, Türkiyede qırımtatar medeniy dernekleri federatsiyasınıñ başı Ünver Sel, "Sputnik v Krımu" radiosınıñ efirinde ayttı.

"2020 yılda "Türkiye-Qırım" iqtisadiy forumını Qırımda keçirecek olamız. Forumda köterilgen meseleler devlet seviyesinde çezilecek, dep ümüt etemiz", - dedi Ünver Sel.

Qırımtatar medeniy dernekleri federatsiyasınıñ başı, Türkiye iş adamları Qırımnen çalışmağa azır olğanını ayta.

"Türkiye er vaqıt Qırımğa tekstil, erzaq mallarını ve başqa mahsulatnı teslim ete edi. Amma olarnıñ taşıması meselesini çezmek kerek, çünki deñiz ya da ava alâqası bar. Logistika usulını tüşünmek kerek. Ümüt etemiz ki, kelecek yıl bir çezim tapılır. Misal içün, Türkiye gemi şirketleri Qırım yönelişinde çalışmağa azır", - dep qoştı Sel.

Qırımtatar millliy Meclis reisiniñ müavini İlmi Ümerov, Ünver Sel Rusiye tarafdarlığınen belli olğanını Qırım.Aqiqatqa tefsir bergende, aytıp berdi.

"Ünver Sel, Rusiye tarafdarı olğanı çoqtan berli belli edi. O, daima Qurultay ve Halqara qırımtatar Kongressiniñ işini itibardan tüşürmege tırışa. O, eki medeniy dernekni yaratıp, olarnı Qırımtatar medeniy dernekleri federatsiyasına birleştirdi. Şimdi ise, Kremlniñ buyruğınen, Qırımda iqtisadiy forumnı keçirecek ola. Elbette ki, bu forumda "Türkiye iş adamı" - o özü olacaq. Forumğa sesli "halqara" adını qoyarlar. Ve keçirirler. Amma onıñ iç bir neticeleri olmaycaq", - paylaştı İlmi Ümerov.

O, ilhaq etilgen Qırımda Kremlniñ böyle areketlerine cevap olaraq, sanktsiyalar kerginleşmeli, dep qayd etti.

"Ne logistika, ne deñiz ya da ava alâqası peyda olur. Bu ve buña oşağan forumlarnı Kreml provokatsiyası kibi qabul etmek kerek. Neticede ise - Rusiyege qarşı sanktsiyalarnı kerginleştirmek", - dedi İlmi Ümerov.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azası Gayana Yüksel Qırım.Aqiqatqa aytrıp bergeni kibi, Rusiye akimiyetiniñ ilhaq etilgen Qırımğa Türkiye biznesini celp etmek evelki ıntıluvları muvafaqiyetsiz oldı.

"Bu, potentsial yatırımcılar kibi körüngen iş adamlarınen Qırımda keçirilgen ilk iqtisadiy forum degil. Bu ıntıluvlarnı ilhaqtan soñ birden başladılar. Amma olarnıñ bildirüvleri daima pek "sesli" ve "büyük" edi. Aqlımda bar ki, 2015 yılda ve ondan soñ da, Qırımğa kelecek "büyük Türkiye biznesi" aqqında, inşaat ve agrar saalarına yatırımlar içün şarait yaratması aqqında çoq ayta ediler. Türkler, Türkiye sanayı bazaları kibi, Qırımda da eki bazanı quracaqları aqqında aytıla edi. Böyle forumlarğa kelgen Türkiye vekillerine "büyük iş adamları" dey ediler, amma soñ olarnıñ "büyük biznesi" ne olğanını bilmek içün, çoq vaqıt intenette qıdırmağa kerek edi", - terif ete Gayana Yüksel.

Ona köre, bu forumnıñ perspektivaları olmağanını teşkilcilerniñ özleri de bile, amma onı propaganda maqsadınen keçireler.

"Altı yıl içinde ciddiy türk biznesi Qırımğa kirmedi. Yarımadada Türkiye malı çoq, amma olarnı ya da kontrabandanen, ya da Rusiye limanlarına kirgen gemilernen ketireler. Lâkin kerçekten ciddiy biznes, Türkiye tanımağan bölgenen iş yürsetüviniñ neticesi ne ola bilecegini yahşı añlay, anda iç bir Türkiye avia şirketi uçmay. Yani, Türkiye iş adamları Qırımğa mal satmağa istey, amma yatırım yapmaga istemey. Onıñ içün, menimce, potentsial yatırımcılarnıñ forumı, Qırımğa diqqat çekken nevbetteki bir vaqia olur, amma bundan çoq bir şey becermez", - dedi Meclis azası.

Qırımtatar faali Riza Asanov, böyle forum kecçirilmesiniñ iqtisadiy degil, propaganda maqsadı bar, dep tüşüne.

"Bu iqtisadiy degil, bu siyasiy aktsiya: yani, qırımtatarlarğa yaqın olğan halq Qırımda yatırım leyhalarını kerçekleştire. Rusiye propagandası bunı pek yahşı aşkâr ete bile. Eminim ki, bu forumnı pek tantanalı keçirirler, Kremlden bile birev kelir. Amma Qırım bazarına kim kelir? Yalıñız küçük ve sahte şirketler. Qırımnen çalışıp başlağan şirketler, Avropa Birligi ve AQŞ-nda blok etilir. Onıñ içün büyük Türkiye biznesi Qırımğa kirmez", - dep Qırım.Aqiqatnen öz fikrinen paylaştı faal.

2018 senesi dekabr ayında ilhaq etilgen Qırımda rusiye akimiyetiniñ tarafdarları olğan qırımtatarlarnın taqımı Türkiyeni ziyaret etti. O seferden soñ Vernadskiy adını Tavriya Milliy Universitetiniñ qırımtatar ve şarq filologiyası fakultetiniñ qırımtatar filologiyası kafedrasınıñ professorı Lemara Selendili, sözde Türkiye yatırımcıları Qırımdaki büyük leyhalarğa para ayırmağa azır, dep ayttı. Amma bir yıl keçkeninden soñ, bu leyhalarnıñ kerçekleştirüvi aqqında iç bir haber yoq.

2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.

2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.

Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.