Belli olğanı kibi, qırımtatarlarnıñ ekseriyeti – aslında, bütün dünya cemaatçılığı kibi – 2014 senesi Qırımda Rusiye tarafından teşkil etilgen «referendumnı» tanımağan edi. Bu sebepten, qırımtatarlar anda esasen, iştirak etmegen ediler. Ancaq yarımadanıñ yañı şorbacıları acele olaraq qırımtatarlarnıñ epsi yañı aqiqatqa qarşı olmağanlarını köstermek kerek edi. İşte o zaman «ğalipler taqımı» qırımtatar faalleri arasında ittifaqdaşlarnı qıdırıp başlay.
Bu qıdıruv muvafaqiyetnen bitti demege sıra tüşmey, lâkin «ğalipler taqımı» kene bir qaç belli sımanı öz tarafına celp etmege yaradı. Olar arasında Remzi İlyasov, Ruslan Balbek, Zaur Smirnov, Teyfuq Gafarov ve Eskender Bilâlov bar edi ve olar da özlerinen beraber daa alçaq ayardaki bir qaç insan ketirgen ediler. Amma bu zıncır daa ziyade uzamadı. Qırımtatarlar kollaborantlar artına taqılıp ketmedi. Aksine, olar öz halqı arasında sevimsiz bir adamlarğa çevirildi. Olarnı toylârğa davet etmemege başladılar, qırımtatarlarınıñ diger tedbirlerinde de olar istenilmegen musafirlerge aylândı. Böyleliknen, halq olardan yüz çevirdi.
Halq kerçekten de kollaborantlardan yüz çevirdi
«Ğalipler taqımı» da bunı añladı, faqat böyle kadrlar olar içün qıymetli olğanını köstermemege başladı. Ruslan Balbek Qırım ükümeti baş naziriniñ yardımcısı vazifesinden «rütbesi» yükselmesi içün Devlet Dumasına yollandı, Eskender Bilâlov Rusiye prezidentiniñ Qırımdaki vekâletli temsilcisiniñ mesleatçısı vazifesinden, Rusiye prezidentine bağlı milletlerara munasebetler Şurasınıñ adiy azası derecesine qadar tüşürildi, Teyfuq Gafarov ve Zaur Smirnov ise bütünley işten boşatıldı: biri – qabar almaqta qabaatlandı, digerini de – ihtisasiy olaraq işke keçmemezligi içün. Şimdilik tek Remzi İlyasov öz işini devam etmekte. O da, mutehassıs olğanı sebebinden degil de, Qırım spikeri Vladimir Konstantinovnen dost olğanı ve Tatarstanda lobbi qazanğanı sebebindendir.
Noyabrniñ 24-nde Qarasuvbazar rayonında qırımtatar faali Veciye Kaşkanıñ cenazesi ötkerildi. Qırımnıñ dört bir tarafından bir qaç biñ insan kelip çıqtı. İnsanlarnıñ epsini şaşırtqan nahoş şey ise, Eskender Bilâlovnıñ anda kelip çıqması oldı. Elbette ki, qaarli tedbirde onıñ qalmasına kimse musaade etmedi. İlk olaraq qadınlar dayanıp olamadan, istenilmegen musafirni quvıp yiberdiler. O şahıs ise, çoq davalaşmadan, tez-tez ortalıqtan coyılmağa baqtı.
Öz ömrüni qırımtatar halqınıñ aq-uquq ve serbestligi içün adağan cemaatçınıñ cenazesine kelgen bu kollaborantnıñ ne maqsadı bar edi, aceba? Ya da resmiy tedbirlerde iştirak etkeninde, oña oşap yaltaqlanğan şahıslar er şey yahşıdır degen boş hayal yaratıp, kollabarantqa, halq öz qaramanınıñ cenazesinde onı ayırıp taşlamaz degen ümit berdimi? Öyle olsa, yahşı, ebet. Lâkin başqa bir versiya da bar.
Birinciden, Eskender Bilâlov cenazege mazallı erkeklernen beraber kelip, onıñ içün bir ihtimal, vaqialar «qızğın» keçebilecegini de esapqa alğandır. İşte o zaman bu erkekler onı halqnıñ cezasından «qurtarabilir edi».
Ekinciden, meydanlıqta OMON maşnası da tura edi. Ne maqsatnen? Provokatsiya yapılması planlaştırılmay edimi, aceba? Qavğa çıqqan taqdirde, OMONcılar insanlar üstüne atılıp, rezina tayaqlarnen kötekler ediler. Ya neticesi? Aqibeti pek qorqunç olabile edi. Yahşı da er şey hayırlısınen bitti.
Zarema Seitablayeva, qırımlı, bloger (telüke havfından muellifniñ adı ve soyadı deñiştirilgendir)
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqtaiy nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün.