Mahsus Qırım.Aqiqat içün
Kreml kontrolindeki yarımada akimiyeti Türkiyede yaşağan qırımtatarlarnı «Rusiye semetdeşleri» sıfatında kösterecek ola. Resmiy Ankara Qırımnı Ukraina toprağı olaraq körip, Rusiye ilhaqını tanımay. Şu sebepten Kreml memurları ve teşviqatçıları qırımtatar diasporasına diqqat ayırıp, tamır halqnıñ Rusiye diktatı altında bahtlı yaşağanına işandıracaq ola.
Qırım akimiyeti Türkiyeniñ paytahtı Ankarada «qırımtatar medeniyet künleri» keçirilecek, dep ilân etti. Cumhuriyetniñ Rusiye baş nazir muavini Georgiy Muradovnıñ bildirgenine köre, akimiyet böyle tedbirni çoqtan planlaştırğan edi. «Türkiyeniñ qırımtatar vatandaşları içün teşkil etilgen birinci umumiy tedbir edi», – dedi Muradov.
Onıñ aytqanına köre, «medeniy tedbirler» vaqtında seyircilerge meşur qırımtatar medeniyet erbabı İsmail Gasprinskiy ve regiondaki zemaneviy yaşayış aqqında qısqa filmler kösterildi. Bundan ğayrı, Rusiye akimiyeti tamır halqnıñ yaşayışına bağışlanğan fotoresimler sergisini teşkil etti, qırımtatar edebiyatını ve Bağçasaraydaki Han sarayınıñ «restavratsiya» neticelerini taqdim etti. Memurlarnıñ qayd etkenine köre, «rekonstruktsiya» Rusiye prezidenti Vladimir Putinniñ emri ile berilgen parağa yapıldı.
«Malüm olğanı kibi, bu meseledeki (saraynıñ «rekonstruktsiyası» – QA) «dostlarımız» yañlış malümat tarqatqan edi. Şu sebepten Bağçasaraydaki saraynıñ restavratsiyasınen bağlı doğru malümat bermege tırıştıq», – dep bildirdi Georgiy Muradov. Memur, Ukrainanıñ UNESCO işleri milliy komissiyası ve «restavratsiya» saraynıñ özgünligini yoq etecek dep aytqan qırımtatar faalleriniñ iddialarını «yañlış malümat» dep adlandırdı.
«Medeniyet künleriniñ» teşkilâtçıları olaraq regional ükümetke ait «Qırımnıñ iş ve medeniyet merkezi» ve sözde «Türkiyedeki qırımtatar dernekleri federatsiyası» qayd etildi. «Federatsiya» yolbaşçısı Ünver Sel tedbirde çıqışta bulunıp, Türkiye memurlarını ve vatandaş cemiyetiniñ vekillerini işğal etilgen yarımada ile faal iş tutmağa çağırdı. «Türkiye, eki qardaş halq arasındaki içtimaiy, medeniy, iqtisadiy, ilmiy, diniy ve cemaat bağlarınıñ inkişafı içün qırımtatarlarnen işbirligini kenişletmeli», – dep eminliknen ayta Ünver Sel.
Akimiyet kontrolindeki İsmail Gasprinskiy media merkeziniñ yolbaşçısı Sayde Usmanova Rusiye kütleviy haber vastalarınıñ jurnalistlerine dedi ki, işğalden soñ qırımtatar tilinde neşir etilgen edebiyat «bayağı arttı». O, Ünver Sel kibi, Türkiye akimiyetini işğal etilgen yarımada ile faal iş tutmağa çağırdı. «Qırım ve Türkiye arasında bir köpür olsun dep, Türkiyedeki semetdeşlerimiz ile daimiy bağ qurmağa isteymiz. Halqımız öz tarihında çoq şey kördi, ve ümüt etem ki, bağlarımıznıñ pekitilüvi içün em Rusiye, em Türkiye tarafından devlet yardımı kösterilecek», – dep ayttı Usmanova.
Qayd etmeli ki, «qırımtatar medeniyet künleri» keçirilecegini esasen Rusiye devlet neşirleri bildirgen edi: halqara alanda çalışqan «RİA Novosti» ve Sputnik agentligi.
Rusiye memurları Türkiye cemaatını Türkiyede yaşağan qırımtatarlar Rusiye içün «semetdeş» olğanına işandıracaq olalar
Bunıñ kibi teşviqatçı tedbirlerni teşkil etken Rusiye memurlarınıñ bir qaç maqsadı bar. Birinciden, Türkiye cemaatını Türkiyede yaşağan qırımtatarlar Rusiye içün «semetdeş» olğanına işandıracaq olalar. Laf maqsatlı siyaset aqqında kete. Keçken sene dekabr ayında Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenov «çetelde yaşağan Rusiye semetdeşlerine» qoltutuv boyunca 2018 senesiniñ tedbirler planını tasdıqlağan edi. Planda, ilk evelâ, Türkiye paytahtında keçirilecek teşviqatçı aktsiyalar aqqında laf kete edi. Memurlar para qızğanmadı. Umumen tedbirlerge 2,2 million Rusiye rublesi (ya da tahminen 900 biñ ğrıvnâ) ayırıluvı planlaştırılğan edi. Mesülietli baş nazir muavini Muradov ve «Qırımnıñ iş ve medeniyet merkeziniñ» reberligi oldı.
Muradov Ankarada keçirilecek tedbirlerniñ formatını daa yılnıñ başında jurnalistlerge tarif etken edi. «Fotoresim sergisini numayış etecekmiz, şu cümleden tamir etilgen Han Sarayını, qırımtatar medeniyetiniñ kontserti olacaq, qırımtatar tilinde kitap alıp ketecekmiz», – dedi Muradov. Kreml kütleviy haber vastalarınıñ malümatına köre, «medeniyet künleri» böyle de keçirildi. Ekinciden, yarımadada yaşağan qırımtatarlarnı Türkiyedeki diasporanıñ belli vekilleri Rusiye ilhaqına qoltutqanına işandıracaq olalar. Asılında ise, Rusiyege tek küçük bir cemaatçı gruppası qoltuta, olarnıñ arasında eñ meşur şahıs da – Ünver Sel. İşğalden soñ o, yarımadağa bir qaç kere barıp kelgen, akimiyet teşkil etken tedbirlerde iştirak etken ve ğarp siyasetçilerini 2014 senesiniñ Qırım «referendumı» neticelerini tanımalarına çağırğan edi. 2015 senesi yazda Türkiye Baş prokuraturası «qırımtatar dernekleri federatsiyasınıñ» qapatılmasına teşebbüs köstergen edi. Rusiye neşirleri Selni Türkiyedeki qırımtatar diasporasınıñ liderlerinden birini olaraq tanıtmağa devam eteler.
Yarımadada yaşağan qırımtatarlarnı Türkiyedeki diasporanıñ belli vekilleri Rusiye ilhaqına qoltutqanına işandıracaq olalar
Üçüncisi, Moskva ve regiondaki hızmetçileri halqara cemaatqa kene yañlış malümat bermege tırışalar. Çetel (mında Türkiye) jurnalistleri ve siyasetçilerine regiondaki milletlerara amanlıq ve qırımtatar medeniyetiniñ faal inkişafını tasvir etmege tırıştılar. Amma rusiyelilerge tamır halq «terrorist» ve «radikal» olaraq tanıtıla.
Kreml ve regionnıñ Rusiye akimiyeti Türkiye yönelişinde faal çalışa. Keçken ay işğal etilgen Qırımnıñ Rusiye senatorı Sergey Tsekov Türkiye parlamentiniñ halqara işler komitetiniñ reberligi ve azalarınen körüşip, olarğa yarımadada milletlerara garmoniya bar, dep tarif etti. O, komitet yolbaşçısı Volkan Bozkırğa Türkiyeniñ resmiy vekilleri cumhuriyetniñ Rusiye akimiyeti ile dialog qurmağa istemeyip, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ liderlerinen bağ tuta, dep şikâyet etti. Tsekov ve Kreml diplomatları içün bu – Rusiye-Türkiye munasebetlerinde eñ ağır meseledir.
Kreml memurları ve teşviqatçıları ne qadar tırışsa da, resmiy Ankara Qırım ilhaqını tanımay, yarımadanı Ukraina toprağı dep saya. Şu sebepten Moskva Türkiyedeki qırımtatar diasporasına diqqat ayırıp, onı «Rusiye» Qırımında tamır halq bahtlı yaşay, dep işandıracaq ola.
Sergey Stelmah, Qırımnıñ siyasiy közeticisi (müellifniñ adı ve soyadı telükesizlik maqsadınen deñiştirildi)
«Fikir» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün