Qırımlı advokat Edem Semedlâyev oktâbrniñ 25-nde Aqmescitte o künü mahkeme binası ögünde tutulğan qırımtatar faallerini imaye etmek içün kelgen polis bölügi ögünde tutulğan soñ Rusiye quvetçileriniñ areketlerinen bağlı şikâyetini Qırımnıñ Advokat palatasına berdi, dep bildirdi.
Edem Semedlâyevge qarşı «poliske boysunmağanı» içün memuriy protokol tizildi: Rusiye polis hadimleri advokatnıñ bedeninde «ekstremist alâmetli tatu barmı» dep teşkermek içün, ondan soyunmasını talap etti. Qırımnıñ Advokatlar palatasına bergen muracaatında o, böyle areketlerniñ maqsadı «advokatlarnıñ itibarını aşalamaq» ola, dep bildirdi. Advokatlar palatası şimdilik cevap bermedi. Yarımadada olğan yañı taqipler ve imayecilerniñ iş qıyınlıqları aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında alıp barıcı Taras İbragimov qırımlı advokat Emil Kurbedinov ve Rusiye cemaat erbabı, uquqiy ilimler namzeti Mark Feygin ile laf etti.
– Emil, soñki yılları qırımtatarlar semetdeşlerine, hususan «Hizb ut-Tahrir davaları» boyunca qabaatlanğanlarğa qoltutmaq içün Aqmescit ve Rostov-na-Donu mahkemeleri ögünde muntazam sürette toplaşa. Ne içün insanlarnı bu sebepten şimdi tutıp başladılar?
Akimiyet esnaslar vakuum içinde keçsin istediEmil Kurbedinov
Kurbedinov: Bu Qırım içün tipik bir şey, amma Rusiye içün tipik degil. İlk yılları, 2014-2015 seneleri, diñleyicilerniñ mahkeme oturışuvlarına kirişini toqtatmaq ıntıluvı bar edi: FSB hadimleri mahkeme binalarını sarıp, pasportlarnı ala ve celpnameler bere edi. Soñra böyle areketler yavaş-yavaş yoq oldı, quvetçiler insanlar toqtamayıp kelgenini körgen edi. Şimdi yañı bir dalğa başladı, diñleyicilerniñ mabüslerge qoltutmaq içün mahkeme ögünde toplaşmasına mania olacaq olalar. Akimiyet esnaslar vakuum içinde keçsin istedi.
– Sizce, Rusiye akimiyetine bu nege kerek?
Akimiyet apiste olğanlar içün tışarıdan qoltutuv pek müim olğanını yahşı añlayEmil Kurbedinov
Kurbedinov: Birinciden, mahkeme esnaslarındaki adden aşır bozuvlar körünmesin dep: gizliden qoyulğan deliller, gizli şaatlar ve ilâhre. Ekinciden, akimiyet apiste olğanlar içün tışarıdan qoltutuv pek müim olğanını yahşı añlay. Siyasiy mabüs onı küreşinde bir özüni qaldırmağanlarını körse, bu oña küç bere. Olar bu qoltutuvdan küç ala – selâmlar, mahkemede insanlarnıñ baqışları bile, mektüpler. Rusiyede ise şimdi bütün iqtidar quvet qurulışlarında, olarnıñ esas usulları ise er angi faallikniñ bastırılması, apiske aluv, taqip etüv, qorqutuv, işkence. Akimiyet mahkeme ögüne kelgenlerge er bir keliş tutuvnen, polis bölügine ketirilüvnen ve aşsız ve suvsız qaluvnen, para cezalarınen yekünlenecek tüşüncesini qabul ettirmege tırışa. Bir çoq insan içün bu 10-20-30 biñ ruble – balaban para. İnsannı mahkeme qararınen 10-15 künge apiske alsalar, o, işsiz qala bile.
– Bu memuriy davalarnıñ ileride qabaatlanğan içün uquqiy telükesi barmı?
Şimdilik başqa çaremiz yoq, böyle barışıq küreşni alıp baracaqmızEmil Kurbedinov
Kurbedinov: Er bir protokolnen para cezaları ve apis cezaları arta. Maña qarşı memuriy kodeksniñ «ekstremist maddesine» istinaden eki qarar çıqarıldı, soñra Adalet nazirliginde bunıñ esasında meni «ekstremist advokat» olaraq kösterip, meni advokat statusından marum etmege tırıştılar. Bular pek hoşsuz şeyler, er bir protokolnen aqibetler daa beter ola, amma insanlar bundan qorqmağanını körem. Şimdilik başqa çaremiz yoq, böyle barışıq küreşni alıp baracaqmız. Söz sırası, para cezalarını kimse özü ödemey, halq aqça toplay.
– Oktâbrniñ 25-nde Aqmescitte Qırım garnizon mahkemesi ögünde tutulğanlarnı qorçalamaq içün polis bölügine kelgen advokat Edem Semedlâyev tutuldı. Anda ne oldı?
Mında em Edemniñ, em qorçalağan insanlarınıñ aqları bozuldıEdem Semedlâyev
Kurbedinov: O, kelgende, Ekstremizm ile küreş merkeziniñ hadimleri insanlarnı odalarğa dağıtıp, olarnı qorquzğanını, basqı yapqanını ve advokatsız sorğuğa çekmege tırışqanlarını kördi. Edem esnasqa kirişti ve böyle açıq qanunsız areketlerge mania olmağa başladı. Aytqanına köre, «E» Merkeziniñ hadimleri pek açuvlandı ve Edem olarnı telefonda diktofonğa qayd etkeni içün onı mayor Ruslan Şambazovnıñ emrinen odağa ozğardılar ve eki hucur protokol tizdiler. Mında em Edemniñ, em qorçalağan insanlarınıñ aqları bozuldı.
– Mark, quvetçilerniñ böyle areketlerini nasıl tefsir etesiñiz?
Soñki on yılda Rusiyedeki advokatlar mustaqil statusını coydıMark Feygin
Feygin: Bu yañı bir tendentsiya degil: soñki on yılda Rusiyedeki advokatlar mustaqil statusını coydı, ve bu institutnıñ reberligi sayesinde. Advokat – adiy bir uquqiy yardımcı degil, quvetçilerniñ hususan Qırımda yapqan cinayetleriniñ şaatı ola. Advokat vazifesini yapqanda kimseniñ onı teşkermege aqqı yoq, ya da o yerde cinayet yapması kerek. Ne de olsa, böyle areketlerge advokatlar palatası cevap bermeli, ve quvetçilerge er şeyge izin berile, atta keçken künnen. Bilgenime köre, Edemni soyundırmağa tırıştılar – bunıñ qanunnen bir alâqası yoq. Rusiyede kimse qanunğa baqmay, oña qarşı istinaf özüni qorçalamağa imkân bermey. Neticede advokatlarnıñ rolü cinayetlerni qayd etmek oldı, böyle vaziyetlerde uquqiy imayeci olmaq imkânsız. Qanunsızlıq yapıla.
– Emil, yapqan işiñiz sebebinden daa nasıl basqı kördiñiz?
Ofisimizniñ pencereleri qırıldı, ve tintüvler keçirilgen edi. Saymaqnen bitmeyEmil Kurbedinov
Kurbedinov: Bu sekiz yıl içinde menim ve zenaatdaşlarımnıñ advokat faaliyetine em polis bölüklerinde, em mahkemelerde mania olmağa tırıştılar. Quvetçiler, icra akimiyet telefon etken edi. Ofisimizniñ pencereleri qırıldı, ve tintüvler keçirilgen edi. Saymaqnen bitmey. Aytmağan daa çoq şeyimiz bar. Er şeyniñ bir zamanı bar, delil toplaymız. Amma Avropa insan aqları mahkemesinde endi şikâyetler bar, hususan, menim eki davamnen bağlı. Neticede müvekkillerimizni qorçalamaqnen beraber bitmegen ücüm ve basqılardan qurtulmağa mecburmız.
Feygin: Tahminim böyle: advokatlarnı kütleviy şekilde statuslarından marum etecekler. Aslında bu advokatlıq institutı içinde basqınıñ final noqtası, amma, akimiyetniñ fikirince, belli bir imayeci problemini yekâne al etüv usulı. Rusiyede siyasiy deñişmeler olmasa, vaziyet deñişmeycek, çünki advokat avasız boşluqta bulunmay. Umumen pek qaranlıq bir manzara.
– Sağ oluñız. Emil, siz ne tüşünesiñiz: Qırımda advokat olıp çalışmağa devam etmege mümkünmi?
Uydurılğan qabaatlavlar boyunca er bir üküm – halqnı taqip etken mahsus hızmetler ve Rusiye akimiyetiniñ yutturuvıEmil Kurbedinov
Kurbedinov: Mark tamamen aqlı: çoqusı alda mahkeme degil, siyasiy qararlar çıqarıla. Amma küreşmek kerek, ve biz bunı yapamız ve yapacaqmız. Şimdi başımıznı divarğa uramız ve bir neticesi yoq dep körüne, amma aslında olar bar, divarlar yavaş-yavaş areket ete. Bu neticeler kâğıtta degil, çünki «Hizb ut-Tahrir davaları» boyunca ükümlerde 15-20 yıl apis cezaları berile. Yüzden çoq mabüsten iç birisi bu davalarda ne özüne, ne halqına iftira atmağanı, insanlarnıñ siyasiy mabüslerni yardımsız qaldırmağanı, advokatlarnıñ, başta olğanı kibi, eki-üç insan degil, 20-25 insan olması bir netice ola. Uydurılğan qabaatlavlar boyunca er bir üküm – halqnı taqip etken mahsus hızmetler ve Rusiye akimiyetiniñ yutturuvı. Şunıñ içün em müvekkillerimizniñ, em özümizniñ aqları içün küreşecekmiz.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
Rusiye apsinde tutulğan qırımlılar
2014 senesi baarde Qırımnıñ Rusiye işğalinden soñ yarımadada Rusiye quvetçileri mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» ve «Tebliğ Cemaatı» teşkilâtlarınen alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan insanlarnı apiske alıp başladı.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ İnsan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisovanıñ kâtibiyeti 2020 senesi noyabr ayında Rusiye tarafından siyasiy sebeplerden taqip etilgen insanlarnıñ sayısı 130 ola, dep bildirgen edi.
Qırım aq qorçalayıcı gruppasınıñ malümatına köre, 2020 senesi oktâbr ayınıñ soñuna qadar eñ az 110 kişi Qırımda siyasiy sebepli ya da diniy cinaiy taqipler çerçivesinde azatlıqtan marum etildi.
Siyasiy mabüslerge qol tutuv programmasınıñ reberi, «Memorial» aq qorçalayıcı merkeziniñ şura azası Sergey Davidisniñ bildirgenine köre, merkezleriniñ cedvelinde 315 insan bar, 59-ı – qırımtatarıdır.
Aq qorçalayıcılar ve advokatlar bu cinaiy davalarnı siyasiy, milliy ya da diniy sebeplerden taqip dep adlandıra. Rusiye akimiyeti bu sebeplerni inkâr ete.
