1944 senesi mayıs 18-20 künlerinde NKVD-NKGBniñ mahsus operatsiyası esnasında bütün qırımtatarlar Qırımdan Orta Asiya, Sibir ve Uralğa sürgün etildi (resmiy malümatqa köre, 194 111 kişi sürgün etildi). Qurultaynıñ mahsus komissiyası «Unutma» umum halq kampaniyasını keçirdi. Onıñ esnasında sürgünlikniñ şaatlarına ait 950 hatırlav toplandı. Qırım.Aqiqat bu arhivlerde yer alğan şaatlıqlarnı derc ete.
Men, Limader Menametov, qırımtatarım, 1939 yılı fevralniñ 24-nde dünyağa keldim. Qırım ASSR-niñ Büyük Onlar (Oktâbrskiy) rayonınıñ Qaraça İlâq (yoq olğan) köyünde doğdım.
Sürgünlik vaqtında qorantamızda anam Südnüs Menametova (1911 senesi doğdı), tatam Remziye Menametova (1937 senesi doğdı) ve men, Limader Manametov bar edik.
Babam Ablâtif Menametov (1909 senesi doğdı) cenkten evel kommunist aliy oquv yurtunı bitirip, Büyük Onlar rayonınıñ Bay Kögenli köyünde internat mektebinde müdir olıp çalıştı, men de anda 1939 yılında doğdım.
Babam kommunist edi ve 1940 yılınıñ soñunda Bolşeviklerniñ Qırım vilâyet partiya komiteti tarafından Canköy rayonına vekâletli olaraq yollanıldı, qorantamız ise Qaraça İlâqta yaşadı.
Cenk başlanğanda babam ve Canköy rayonınıñ kommunist faalleri mal ve atlarnı toplap, olarnı Guryevden Cenübiy Qazahistanğa aydadı. Atlarnı barıp bergen soñ, Moskovada altı ay arbiy ofitser oquv yurtunda oqudı. Leytenant olıp, uruşlarda Moskovanı qorçalay edi, yaralandı ve Novosibirsk şeerine yollanıldı. Ulu Vatan Cenkiniñ nişanı ve medalleri bar edi.
Anam: «Biz hain degilmiz» dedi. Ve babam cebeden yollağan leytenat kiyiminde suretini kösterdi
1944 senesi mayısnıñ 18-nde qapımıznı zabitler ve eki asker qaqtı. Anam açtı, oña bizni «vatanğa hainlik yapqanımız içün» Qırımdan sürgün etecekleri aqqında Stalinniñ emrini oqup berdiler. Azırlanmaq içün 15 daqqa berdiler, yanımızğa ne ve ne qadar almaq kerek olğanını añlatmadılar. Anam: «Biz hain degilmiz» dedi. Ve babam cebeden yollağan leytenant kiyiminde süretini kösterdi. Olar süretke baqtı, bir şey aytmayıp qaytarıp berdiler.
Epimiz şaşmaladıq, biraz erzaq, vesiqa, urba, süretlerni, Quran, bir çanaq ve eki qaşıqnı alıp yetiştirdik. Bizni tışarığa quvıp, başlanğıç mektepte olğan toplama yerge aydadılar.
O vaqıt köyümizde 40 qoranta bar edi. Toplama yerine kelgenimizde köydeşlerimiz endi anda edi. Epimiz tüfek altında, er taraftan silâlı askerler sarıp aldı. Suv tökmege bile tek askernen barmaq mümkün edi. Bizni üylegece tuttılar, soñra studebekkerlernen köyden çıqarıp başladılar. Er maşinada eki tüfekli asker bar edi. Er yerden ağlav, bağırıq ve soldatlarnıñ aqaretlerinıiñ sesleri kele edi.
Bizni Oktâbrskaya stantsiyasına ketirdiler, aqşamğa yaqına tuvar vagonlarınen yük poyezdini ketirip, bizni oña yüklep başladılar. Vagonımızda çoqusı köydeşlerimiz ve Büyük Onlar rayonınıñ başqa köylerinden adamlar edi.
Vagonda şarait asıl olmadı, kenefni de adamlar özleri yaptı: vagonnıñ köşesinde tabannıñ teşip, çul parçasınen sardılar. Siyrek turaqlarda suvnı özleri çapqalap qıdıra edi. Şu turaqlarda da tez-tez ocaq yapıp, alğan unlarından pite pişire ediler. Pişirip bitirmege yetiştirmeseler, parovoznıñ düdügini eşitkende, yarı pişken aşlarnı alıp, çapa-çapa vagonlarğa aşıqa ediler. Vagonımızda bir qart ölgen edi (adını hatırlamayım), poyezd toqtalğanda onı demiryonıñ yanında qaldırdılar.
Evniñ saibi Yulçi aka merametli adam edi, yerge toban töşedi, yorğan berdi, çay ve pitenen aşattı
Yolda ekim, emşire ya da sanitarlar yoq edi. Adamlar bitledi. Bitlerden qurtulmaq içün iç bir şey bermey ediler. Yolda 18 kün keçirdik, soñki stantsiyağa iyünniñ 4-ünde kelip çıqtıq. Poyezdimiz Altı Arıq stantsiyasında toqtaldı, bizni kolhoz hadimleriniñ arabalarına oturtıp, Leninizm kolhozına ketirdiler (Fayzabad köyü), köylülerniñ evlerine yerleştirdiler.
Biz küçük (üç dörtke metr) ayvan aranında - sıvaması yoq, qapısı sınğan, pencereçigi (50x50 sm) ve topraq töşemesi ile yaşadıq. Evniñ saibi Yulçi aka merametli adam edi, yerge toban töşedi, yorğan berdi, çay ve pitenen aşattı. Anam pamuq tarlalarında ve pamuq stantsiyasında çalıştı - tahta merdivenlerden 50-şer kilo çuval taşıdı.
Qışlağımızda bütün qırımtatarlar malâriya, dizenteriya ve tifnen hastalanıp çıqtı. 1944 yılda bu hastalıqlardan bayağı adam öldi
Qışlağımızda bütün qırımtatarlar malâriya, dizenteriya ve tifnen hastalanıp çıqtı. 1944 yılda bu hastalıqlardan bayağı adam öldi: olarnıñ arasında qardaşım Remziye (1941 yılında doğdı), anamnıñ tarafından bitam, babamnıñ tarafından bitam ve qartbabam, dayımnıñ apayı ve olarnıñ üç balası ve daa çoq başqa adam edi.
Cenk bitken soñ 1945 yılda babam tatilge kelip, aranımıznı tamirledi. 1945 yılında küzde bizni Kuvasay şeerine tsement zavodında çalışmaq içün köçtirdiler, baraqta 9 metrlik hane berdiler. Anam tsement içün taş ile vagonlarnı boşata edi.
1946 yılda babam demobilizatsiya oldı ve Kuvasay rayonı partiya komitetiniñ «Znaniye» bölüginiñ müavini olıp çalıştı. 1947 yılda babamnı «Qızıl askar» kolhozındaki köy mektebine müdirlikke keçirdiler, o köy balalarına rus tilini ögrete edi. 1946 yılında men ve Üsniye tatam birinci sınıfqa bardıq ve 1956 yılında Kuvasay şeeriniñ orta mektebiniñ 10 sınfını bitirdik.
1956 senesi mektepni bitirgen soñ men Kuvasay tsement kombinatına işke kirdim, anda maña «ÖzSSR Yuqarı şuraınıñ fahriy yarlığı» berildi. 1960-63 yıllarda Andican qurucılıq tehnikumında kündüz bölüginde oqudım. 1964-66 yılları orduda hızmet ettim, demobilizatsiyadan soñ prorab, uçastok başı olıp çalıştım, zavodlar, fabrikalar, mektepler, bala bağçaları, hastahaneler, evler, sanatoriylerni ve ilâhre qurdım. 1968 senesi evlendim. 1992-94 yıllarda qurucılıq idaresiniñ baş müendisi oldım, 1994 yılında 55 yaşımda pensiyağa çıqtım ve 1996 yılına qadar istisal idaresi başınıñ müavini olıp çalıştım.
Babam 1986 yılında, anam 1991 yılında keçindi. Men ise Qırımğa 1996 senesi qayttım. Aqmeçit (Çernomorskiy) rayonınıñ Novoivanovka köyünde yaşayım.
(2009 senesi dekabrniñ 16-nda yazılğan hatırlav)
Neşirge Qırım tarihçısı, Qurultaynıñ qırımtatar halqınıñ genotsidini ögrenüv ve onuñ neticelerine qarşı çareler körüv boyunca mahsus komissiya reisiniñ muavini Elvedin Çubarov azırladı
