Link açıqlığı

Saatnıñ esas haberi

«Er şeyni coyıp aşalandıq». Şükri İbadullayev – 1944 senesi mayıs 18 sürgünligi aqqında


1944 senesi mayıs 18-20 künlerinde NKVD-NKGBniñ mahsus operatsiyası esnasında bütün qırımtatarlar Qırımdan Orta Asiya, Sibir ve Uralğa sürgün etildi (resmiy malümatqa köre, 194 111 kişi sürgün etildi). Qurultaynıñ mahsus komissiyası «Unutma» umum halq kampaniyasını keçirdi. Onıñ esnasında sürgünlikniñ şaatlarına ait 950 hatırlav toplandı. Qırım.Aqiqat bu arhivlerde yer alğan şaatlıqlarnı derc ete.

Men, Şükri İbadullayev, 1931 senesi dekabrniñ 3-nde Qırım Muhtar Sovet Sotsialistik Cumhuriyetiniñ Kuybışev (1944 senesinden başlap Bağçasaray – QA) rayonınıñ Foti-Sala köyüniñ orta maallesinde (1945 senesinden başlap Golubinka köyü – QA) dünyağa keldim.

Qorantamıznıñ erkânı: babam İbadulla Cabbarov, anam Edaye Cabbarova, tatam Münever İbadullayeva (d.s. 1930), men, Şükri İbadullayev (d.s. 1931) ve qardaşım Zekerya İbadullayev (d.s.1940).

Sürgünlikten evel qurucılığı bitken eki qatlı evimiz bar edi. Sığır, buğa, buzav, qoy ve çoq balqurt sepetimiz bar edi. Evde çoq şeyimiz bar edi.

Adamlarnı köy ortasına çıqarğanlar, biz urba ve aş almağa unuttıq

1944 senesi mayısnıñ 18-nde silâlı askerler kelip, bir şey añlatmadı ve 15 daqqa içinde toplanmamıznı emir etti. Babamnen anam bizni, balalarnı, topladı ve şaşmalap qaldı. Adamlarnı köy ortasına çıqarğanlar, biz urba ve aş almağa unuttıq. Anam ağlap başladı ve zabitten soradı: evge qaytıp, aş almağa mümkünmi dep. Zabit izin bermedi. Anamnıñ altın yüzük ve sırğaları bar edi, olarnı çıqarıp, zabitke berdi. Soñra eki asker berdi ve anam olarnen evge ketti. Hamur, yarım çuval un, yataq çamaşırını aldı.

Bizni tañda alıp ketkenler. Bizni minderlerni kesip, yun alğan silâlı askerler sarıp aldı. Baqır savutlarnı almağa izin bermediler. Aqşamğa doğru bizni Süren stantsiyasına alıp ketkenler. Anda üç qatlı mal vagonları (üç qat yataq olğan vagonlar – QA) tura edi, bizni mindirip başladılar. Vagonlar kirli edi, insanlarnıñ üstüne bit tüşe edi. Bizni vagonğa sanki çapçaqqa arınğa toldurğanlar: insanlar yerde (esasen qartlar) oturğan, qat yataqlarında yatqan edi. Süren stantsiyasında çoq turdıq.

Eşelon areket etkende qapular açıldı, qapu aralığındaki parmaqlıqtan ava kirdi. Eşelon toqtağanda insanlar bir-birine aş bere edi. Eşelonımız pek uzun edi, eki parovoz onı Qazahistanğa qadar tartıp ketti. Yol qıyın, suv ve aşsız edi. Yolda insanlar öldi, olarnıñ cesedlerini vagondan çıqarıp, yol kenarında qaldıra ediler.

Komendant babamnıñ pasportını ve doğum şeadetnamelerimizni alıp yaqtı, vesiqasız qaldıq

Qazahistanda bir parovoznı qaldırıp, bizni Özbekistanğa alıp kettiler. Eşelon Namangan şeerine keldi, bizni kolhozlarğa yerleştirdiler, bizler, tahminen 25 aile, Kukunbayğa tüştik. Ertesi künü bizni pamuq çapçimege yollağanlar, soñra 5 qorantağa bir oda bergenler. Bu ev degil, aran edi. Yazda suv meselesi zor edi, içinde balçıq bar edi, onı temizlep içe edik. Noyabrniñ soñunda insanlar aç qalıp başladı.

Babam bizni aldı, ve qorantamız Namanganğa qaçtı. Bir vesiqamız yoq edi, komendant babamnıñ pasportını ve doğum şeadetnamelerimizni alıp yaqtı, vesiqasız qaldıq. Babam vilâyetniñ komendaturasına bardı, epimizni apiske aldılar, anda bir afta yattıq, soñra vilâyetniñ komendantı keldi. Babamnen anam bizni apishanege qapatırlar dep ağladılar. Komendnant acıdı ve malümatname yazdı.

Bu malümatname esasında işke kirdik: babam – qaravul, anam – cıyıştırıcı, tatam – toquyıcı fabrikasına talebe, men – çızmacınıñ talebesi oldım, qardaşım ise bala evine berildi. Epimiz aç edik, o vaqıt er keste açlıq edi. Soñra babam dizenteriyadan öldi. 1946 senesi tamir zavodına talebe olıp kirdim ve 6-ncı sınıf işçi oldım.

Er vaqıt aşalanğan edik, O vaqıt bizim, qırımtatarlarnıñ, ne gazeti, ne mecmuası, ne mektebi bar edi. Er şeyni coydıq.

1969 senesi iyül ayında verbovka vaqtında qorantamnen beraber Qırımğa qayttım. Kene aşalav, aqaretlev oldı. Qızım aqayğa çıqtı, köy şurası evlilikni qayd etmedi. Oğlum Moskva garnizonında hızmet etti, onı qayd etmegen ediler, yarım yıl sozdılar, soñ yataqhanege qayd etkenler…

Men 47 yıl motorist olıp çalıştım, şimdi pensiyadam. Niayet, Vatanıma qayttım, amma tuvğan köyüme yerleşemedim. Şimdi Yedi Quyu rayonınıñ Davut Eli (Marfovka) köyünde yaşaymız.

(2009 senesi noyabrniñ 24-nde yazılğan hatırlav)

Neşirge Qırım tarihçısı, Qurultaynıñ qırımtatar halqınıñ genotsidini ögrenüv ve onuñ neticelerine qarşı çareler körüv boyunca mahsus komissiya reisiniñ muavini Elvedin Çubarov azırladı

XS
SM
MD
LG