Qırım.Aqiqat Qırmda tevqif etilgen qırımtatar faali, siyasetçisi ve jurnalisti Nariman Celâlnıñ tezkerelerini yayınlamağa devam ete. Birinci qısmını mında oquñız.
Sentâbrniñ altısı
Saba Aqmescitniñ vaqtınca tutuv izolâtorında uyandım. Yahşı yuqlap olamadım. Gece yarısı qaravullarnıñ qıyın yaşayışı ile bağlı subetlerini, müdiriyetke ve işdeşlerine şikâyetlerini, arzularını ve isteklerini diñledik. Kamerada bütün vaqıt yarıq yana edi. Parlaq yarıq da keder etti. Anda berilgen üyle ve aqşam yemeginden men red ettim. Sağ olsun Leviza (Nariman Celâlnıñ ömür arqadaşı – muar.) - o berip yibrgen aşnı aşap bitirdim.
Sabağa yaqın yuqlap qaldım, soñ kelip yoqlav içün uyandırdılar. Hadimler menim şeylerimni teşkergende men bütün urbamnı çıqarıp, içki kiyimde qalmaq mecbur oldım. Bir qaç sual berdiler.
Ketkende yaqında kelip mahkemege alıp keteceklerini ayttılar.
Sabalıq olar bergen cılap pastasını aşadım. Soñra azırlandım ve oturıp bekledim. Bir saattan soñ meni alıp kettiler.
Közlük taqıp bir fera duydım (kameraga olarnı almağa yasaq ettiler). Körüv qabiliyetim pek fena degil, amma adamlarnı, olarnıñ özlerini yahşı körmesem oñaytsızlıq duyam.
Maskalı ve maskasız eki FSB hadimi meni boz rekli UAZ-ğa oturtıp, Franko soqağındaki ofisine alıp kettiler. Meni artıq tanış olğan "stakan"ğa ketirdiler.
Çoq beklemedim. Boyunbağnı bağlağan bir yaş hadim meni davet etti ve şeylerimni qaldırmağa teklif etti.
Odada tahqiqatçı ve advokatlar Emine Avamileva ve Nikolay Polozov edi.
Tahqiqatçı Vlasov dedi ki, şübeli sıfatında sorğu olacağını bildirdi. Ve biz konfidentsial olaraq laf etmek içün fırsat istedik. Bizni "stakanlar" ve balaban olmağan oda olğan yerge ozğardılar.
Bayağı vaqıt başımda çuvalnen psihologik tazyıq altında ve cismaniy cezanı beklep stress alında şaatlıq ettim
Olacaq sorğu ile bağlı fikrimiz aqqında keliştik: men evel bergen şaatlığımdan red etem çünki: 1) Menim davam ve Asan ve Aziz Ahtemovlarnıñ davası bir davağa birleştirildi; 2) tevqif etilgenimden soñ defalarca advokat aqqımdan marum etildim ve onsuz şaatlıq ettim; 3) bayağı vaqıt başımda çuvalnen psihologik tazyıq altında ve cismaniy cezanı beklep stress alında şaatlıq ettim.
Ve elbette, endi şübeli olaraq yañı şaatlıq etmekten red ettim.
Bundan soñ tahqiqatçı ile qonuştıq, o, mahkemede menim tevqif etilüvim aqqında muracaat etecegini bildirdi.
Emine hanım ve Nikolay çoq faydalı tevsiyeler ayttı ve tışarıda er şey "qaynağanını" bildirdiler.
«Seniñ fotonı ğaliba tek evsizler körmediler», – dep şaqa etti Avamileva.
Er keske selâm söylemelerini ve mende er şey yahşı olğanını bildirmelerini rica ettim.
Bu davanı siyasiy olaraq adlandıracağımız aqqında keliştik. Bütün qabaatlar ise tamamınen yalandır.
Sağlıqlaştıq. Emine hanım tahqiqatçığa maña aş bermelerini ayttı. Ve şokolad berdi.
Men "stakanğa" qayttım. Saat 13:00 - 13:30 edi. Qomşu kamerda birisi qıbırday edi. Biraz vaqıttan soñ qapıdaki pencere açıldı ve bir hadim meni körip: "Siz Ahtmovsız?"dep soradı. Qapattı ve qomşu pencereni açtı. O ketken soñ men başladım:
Asan?
– E.
– Bu Nariman. Aziz sennen?
– E.
– Nasılsıñ? Yahşısıñmı?
– E.
– Sizni urdılar?
– Azizni biraz, meni ise pek.
– Elektrik aqımınen?
– E.
– Asan, sizni advokatlarıñız bekley. Seni Ayder Azamatov, Azizni ise - Şabanova S. qorçalamağa azırlar.
(Keçenlerde tahqiqatçınıñ masasında Aziz advokatından red etkeni aqqında arizanı kördim).
– Eger öz advokatımıznı istesek, fena olacaq dediler.
Biz sustıq. Asan laf etmege isteyme edi. Men qasevet ete edim: ya da yorğun olğanından, ya da maña böyle munasebette edi.
Biz endi bir qaç yıldan berli dostlaşamız. Onıñ qardaşı Azizni de bilem. Amma daa çoq onıñ babası Eskender ağanı bilem. Biz bir soqaqta yaşaymız.
Asan zayıf kibi körüne. Körüşkenimizde ise pek taqatsız edi. Qursağını tuta edi ve qaltıray edi, ya da suvqtan ya da ağrıdan.
–Asan, artqaç bir şey aytmañız. Mında diñleyler. Amma men bilmek kerekim:"Olar sizni qabaatlağan şeyni yaptıñızmı?".
Bu yerde Asan başqa türlü, bar küçü ve duyğu ile laf etip başladı.
-Nariman, sen meni belesiñ de. İç bir parağa iç bir zaman razı olmaz edim.
Asannı çoqtan bilem ve diversiya kibi bir şey aqqında iç bir vaqıt tüşünmez edi, bu bilem. Beyannameler, bayraqlar, yazılar - e, diversiya yoq.
– Mecbur ettiler, – dedi o. Qorantama bir şey yaparlar, dep tehdit ettiler.
Şimdi laf etkenimiz bir çoq şeyni aytmayım. Belki olarnı bir zaman bu vaqianıñ diger iştirakçileri aytıp berir, belki de men.
-Nariman, biz sennen körüşkenimizde aytqanımdan başqa bir şey aytmadım...
–Asan, er şey yahşı. Başqa aytılacaq bir şey yoq. Qorantañnen er şey yahşı olacaq. Men ayttım, olarnı unutmasınlar. Şimdi sen ve Aziz bütün küçni toplap, bu sınavdan keçmek kereksiz. Qorantalarıñznı, apaylarıñıznı ve balalarıñıznı körmek içün.
Bu vaqıt bir kimse kirdi ve biz sustıq.
Menim küçük, 5*5 kameramnıñ penceresinde tanış bir yüzni kördim - Bağçasaarydan Memet ağa edi. Onen daa advokatlarnı beklegende tanıştım. O bir buçuq aydan berli SİZO-da tutula. Mında ise tahqiqat işler içün ketirgenler. Qollarında tolu paketler edi. O pencereni açıp maña mantı uzattı.
– Sağ ol ağam, mana aş endi berdiler...
Memet ağa kelmezden evel, maña Emine hanım ketirgen paketni ketirdiler. Maña ketirgen şokolandnı ballarğa bermege rica ettim.
– Nariman, bizge şokolad berdiler.
– Asan, aşañız. Bu menden.
Onıñ sözlerine köre, o ve Aziz Bağçasaraynıñ vaqtınca tutuv izolâtorında geceni keçirgenler. Ve sabandan berli tek yarım buhanka ötmek bergenler ve tek mında suv...
– Sağ ol, ağam, mana yançıq aş ketirdiler. Amma qoşmu kameradaki ballar açdırlar.
Memet ağa red etkenlerine baqmadan olarğa aş berdi.
Emine maña ketirgen alma ve qıyıqlarnı olarğa berege rica ettim.
– Asan, urbadan ne bar?
– Tek üstümizdeki urba, çorap ve trusik.
Sağ olsun apayım, o daa meni yaqalanğan gece Lemar ağanen çoq urba berip yiberdi. Men sviter aldım ve ballarğa bermege rica ettim. Olarnıñ istemegenine baqmadan, men ve Memet ağa israr ettik.
–Asan, Aziz. Davamız bir. Şmidi mahkemege ketecekmiz ve sıñırlama tedbiri saylanacaq. Bizni tevqif etecekler. Urba kerek olur. Siziñ urbañız kelgence vaqıt keçer. Unutmañız: eki advokat sizni qorçalamağa azır, amma siziñ iziniñiz olmadan olar bunı yapıp olamaz. SİZO-da beraber olmaycaqsız. Anda sizge rastkelecek insanlarğa çoq şey aytmañız. Olarnıñ adamları ola bile. Er şey yerine turar...
Olarğa ayta edim ve özümi de tüşüne edim. Nazariye ve ameliyat. Bir kimseniñ aytıp bergenlerini diñlemek ve bu vaziyetke oğramaq bam-başqadır.
Sentâbrniñ 3-4-nde Qırımda Rusiye quvetçileri tintüvler keçirip, beş insannı tuttı. Olarnıñ arasında qırımtatar siyasetçisi ve faali Nariman Celâl bar. Eki doğmuş qardaşlar Aziz ve Asan Ahtemovlar eki ayğa apiske alındı, Azizniñ babası Eskender Ahtemov 10 künge apiske alındı. Asan Ahtemovnıñ qardaşı Arsen 15 künge apiske alındı. Kreml kontrolindeki Kiyev rayon mahkemesi qırımtatar siyasetçisi ve faali Nariman Celâlnı eki ayğa – noyabrniñ 4-ne qadar apiske aldı. Nariman Celâl bütün qabaatlavlarnı inkâr ete.
Advokat Ayder Azamatovnıñ Qırım.Aqiqatqa bildirgenine köre, Aqmescitteki mahkeme Qırımda raatlıq künleri Rusiye quvetçileriniñ tintüvleri vaqtında tutulğan Şevket UseinovveEldar Odamanovnı sentâbrniñ 6-nda Rusiye Memuriy uquq bozuluvları kodeksiniñ 19.3 maddesine istinaden (polis, arbiy, FSB organları hadiminiñ qanuniy emrine riayet etmeme) 14 ve 15 künge apiske aldı.
Sentâbrniñ 7-nde TASS Rusiye malümat agentilgi Rusiye FSB-sine atfı etip, Aqmescit civarındaki Anğara (Perevalnoye) köyü yaqınlarında gaz borusında diversiya yapqanından şübheli sayılğanlar qabaatını itiraf etkenler, dep bildirdi. FSB yayınlağan videoda eki ekrek kimden talimat alğanlarını ve Anğara köyünde gaz borusınıñ patlatılmasını nasıl teşkil etkenlerini tafsilâtlı aytıp berdi.
FSB, diversiyanı Ukraina Mudafaa nazirliginiñ Baş istihbarat idaresi teşkil etti, dep israr ete.
Ukraina Mudafaa nazirliginiñ baş istihbarat idaresi Rusiye FSBsiniñ qabaatlavını «bir maqsadı olğan provokatsiya» olaraq köre.
Ukraina akimiyeti qırımtatar faalleriniñ tutuluvı ve apiske alınuvını avgustnıñ 23-nde Kyivde keçirilgen «Qırım platformasınıñ» sammitinen bağlay.
Ukraina ombudsmanı Lüdmila Denisova Qırımda insanlarnıñ apiske alınması sebebinden BM İnsan aqları Yuqarı komissarı Michelle Bacheletke muracaat etti.
Sentâbrniñ 3-4-nde Qırımdaki faallerniñ evlerinde keçirilgen tintüvler ve tutuvlardan soñ Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar prokuraturası cinaiy tahqiqat başlattı.