Zavetnoye köyünde balalar köy raatlıq bağçasında oynamağa seve ediler. Anda bükü terekler öse edi – çölde siyrek rast kelgen şey. Bağçanıñ qorası artındaki mektepniñ arbiy talimler keçirilgen meydançığı yanında erılğan bar edi. Daa anda, topraq tüsünde bir çoq baş taşlar körünip tura edi – üstlerinde añlaşlmağan arifler oyulğan edi. Balalar, mında «nemselerniñ qabirleri» olğanını bilip, seve-seve «cenkleşe» ediler.
Tamam bu yerde uruş olıp, qızıl ordunıñ askerleri faşistlerni yoq ettiler, ölülerni ise, nemseler qara baş taşlar astında kömgenlerini balalar tekmil bile ediler.
80-nci yıllarnıñ başı edi, oğlanlardan biri de men edim. Ve ekseriyeti kibi, cenk aqqında filmlerni sevip, cenk oyunlarında iştirak ete edi.
Şu zamanda, anam köy ambulatoriyasında ekim olıp çalışa edi; tamam hastahane binası yanında raatlıq bağçası yerleşe edi. Hastahaneni büyük kolonnalar yaraştırıp, odaları keñiş, mağazı balaban ve çardağı bol edi, men er köşesini bilip, anda çapqalay edim – bu yer cenkten soñ köçip kelgenlerniñ evlerine iç te oşamay edi.
Cenkten evel Zavetnoye köyüniñ adı - Saurçi-Nemseli olğan. Evniñ (soñra hastahane) artında bağça (soñra ratlıq bağçası) ve biz sovet balaları faşistlerniñ qabristanı dep bellegen qabristan bar edi.
Asılında, menim sovet balalığımda nemseler çoq edi. Olarnıñ ekseriyeti televizornıñ içinde: zulum ve añlaşılmağan tilde laqırdı etken soyları yaşay edi. Elbette, olarnı öldürmek kerek edi, bunı televizorden yapqanlar - siyrekçe şaqalaşıp, ekseriyetnen betini qattırıp…Â başqaca olurmı? Başından balalar bağçasından ocapçemiz soñra nişanlarnen taqdirlengen mektep ocamız, olarnı ne yapmaq mümkün dep soray ediler? Balalar özleri añlay ediler. Biri-birine işaret etip: «Öldür onı, o nemse», degenler.
Soñra külünçli nemseler rast kele ediler: Almaniya Demokratik Cumhuriyetiniñ balalar içün sport programmasınıñ vekilleri. Bular, aqiqiy nemse degil ediler. Bizimkiler olarnı yeñgen ediler, olar da, mına çapqalay yarışlaşalar. Külünçli Adi, tolusınen Adolf demek, ufaq tınç faşistlerni çuvallar oyunını oynamağa ögrete, kiçkeneler tırışalar, yıqılalalr.
Tükân müdiri sovet Bulğaristannıñ Balaton gölüne ziyaretini hatırlay. Aşhande onıñ yanında nemseler otura ediler. Oturalar, öz ara laf eteler. Bir kimseden utanmaylar. «Men oturam, ötmegim tamağımda qaldı. Olar ise: danke, bitte. Adiy insanlar kibi!».
Tama bu kibi duyğlarnı tanışım yaşadı: birinci vaqıtları alışıp olamağan: olarnı dağ yolçuqlarınen tanış etem, - dey. - Cenk vaqıtları bilingen yerler, gruppadan bir kimse artta qalsa, ormanda nemse tili eşitile. «Tamam partizanlar aqqında kinoda kibi! Daima silâm qayda, dep tüşüne edim. Soñra alıştım».
Ebet nemseler bar edi. Mermer taşları astnda yatqan qabristanda, evni qurğanlar, amma olar aqqında bir kimse tarif etmey edi. Daa menim eki doğmuş qartanam bar edi, onı 1941 senesi Aqmescitten aqayı Artur Valender ve eki balasınen Qazahistanğa sürgün etip, maden ocağı yanında yerleştirdiler. Artur Valender ebediyen anda qaldı, tul apayı eki qızınen Qırımğa qayttı. O bir şey tarif etmey, yalıñız Valender - nemse soy adı olğanını ayta edi. Men de çoq soraştırıp oturmadım.
İvan Ampilogov, Qırımdan rus yazıcı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
Tamam bu yerde uruş olıp, qızıl ordunıñ askerleri faşistlerni yoq ettiler, ölülerni ise, nemseler qara baş taşlar astında kömgenlerini balalar tekmil bile ediler.
80-nci yıllarnıñ başı edi, oğlanlardan biri de men edim. Ve ekseriyeti kibi, cenk aqqında filmlerni sevip, cenk oyunlarında iştirak ete edi.
Şu zamanda, anam köy ambulatoriyasında ekim olıp çalışa edi; tamam hastahane binası yanında raatlıq bağçası yerleşe edi. Hastahaneni büyük kolonnalar yaraştırıp, odaları keñiş, mağazı balaban ve çardağı bol edi, men er köşesini bilip, anda çapqalay edim – bu yer cenkten soñ köçip kelgenlerniñ evlerine iç te oşamay edi.
Cenkten evel Zavetnoye köyüniñ adı - Saurçi-Nemseli olğan. Evniñ (soñra hastahane) artında bağça (soñra ratlıq bağçası) ve biz sovet balaları faşistlerniñ qabristanı dep bellegen qabristan bar edi.
Asılında, menim sovet balalığımda nemseler çoq edi. Olarnıñ ekseriyeti televizornıñ içinde: zulum ve añlaşılmağan tilde laqırdı etken soyları yaşay edi. Elbette, olarnı öldürmek kerek edi, bunı televizorden yapqanlar - siyrekçe şaqalaşıp, ekseriyetnen betini qattırıp…Â başqaca olurmı? Başından balalar bağçasından ocapçemiz soñra nişanlarnen taqdirlengen mektep ocamız, olarnı ne yapmaq mümkün dep soray ediler? Balalar özleri añlay ediler. Biri-birine işaret etip: «Öldür onı, o nemse», degenler.
Soñra külünçli nemseler rast kele ediler: Almaniya Demokratik Cumhuriyetiniñ balalar içün sport programmasınıñ vekilleri. Bular, aqiqiy nemse degil ediler. Bizimkiler olarnı yeñgen ediler, olar da, mına çapqalay yarışlaşalar. Külünçli Adi, tolusınen Adolf demek, ufaq tınç faşistlerni çuvallar oyunını oynamağa ögrete, kiçkeneler tırışalar, yıqılalalr.
Tükân müdiri sovet Bulğaristannıñ Balaton gölüne ziyaretini hatırlay. Aşhande onıñ yanında nemseler otura ediler. Oturalar, öz ara laf eteler. Bir kimseden utanmaylar. «Men oturam, ötmegim tamağımda qaldı. Olar ise: danke, bitte. Adiy insanlar kibi!».
Tama bu kibi duyğlarnı tanışım yaşadı: birinci vaqıtları alışıp olamağan: olarnı dağ yolçuqlarınen tanış etem, - dey. - Cenk vaqıtları bilingen yerler, gruppadan bir kimse artta qalsa, ormanda nemse tili eşitile. «Tamam partizanlar aqqında kinoda kibi! Daima silâm qayda, dep tüşüne edim. Soñra alıştım».
Ebet nemseler bar edi. Mermer taşları astnda yatqan qabristanda, evni qurğanlar, amma olar aqqında bir kimse tarif etmey edi. Daa menim eki doğmuş qartanam bar edi, onı 1941 senesi Aqmescitten aqayı Artur Valender ve eki balasınen Qazahistanğa sürgün etip, maden ocağı yanında yerleştirdiler. Artur Valender ebediyen anda qaldı, tul apayı eki qızınen Qırımğa qayttı. O bir şey tarif etmey, yalıñız Valender - nemse soy adı olğanını ayta edi. Men de çoq soraştırıp oturmadım.
İvan Ampilogov, Qırımdan rus yazıcı
«Bloglar» rubrikasında bildirilgen tüşünceler müelliflerniñ noqtai nazarını bildirip, muarririyetnen aynı olmaması mümkün
