Pandemiya Qırımdaki «cezalarnı quvetleştirmek» içün bir sebep: ekspertlerniñ fikri

Koronavirus yuqunçınıñ tarqaluvına qarşı tedbir meseleleri operativ ştabınıñ toplaşuvında Rusiye kontrolindeki Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenov karantin vaqtında vatandaşlarğa tesir tedbirleri quvetleştirilecek, dep bildirdi. Bundan evel o, Qırım şeerleriniñ soqaqlarında Rusiye politsiyası, Rusiye gvardiyası hadimleriniñ ve kazaklarnıñ beraber devriyesini teşkil etmege emir berdi. İlân etilgen imaye tedbirlerine baqıp, yarımadada repressiyalar quvetleştirileceginden qorqalar: qırımtatar faalleri quvetçilerden «ekstremist faaliyetiniñ yasağına dair tenbi» alğanını bildire.

Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov Rusiye politsiyası ve prokuraturasınıñ areketlerini «işğalci akimiyetniñ yayğarası» dep adlandırdı. Bazı ekspertlerniñ fikirince, Rusiye akimiyeti pandemiyanen bağlı vaziyetni Qırımda farqlı fikirlernen küreşni quvetleştirmek içün qullana bile.

#LiberateCrimea Qırımnı azat etüv halqara areketiniñ koordinatorlarından biri, estoniyalı aq qorçalayıcı Oliver Loodeniñ Qırım.Aqiqatqa bildirgen fikrine köre, yarımadada qırımtatarlarğa qarşı basqı quvetleştirile bile.

«Bütün kütleviy haber vastalarınıñ diqqatı şimdi koronavirusta olğanı içün işğalci akimiyet qırımtatarlarğa qarşı cinayet yapmaq içün pandemiyanı qullana bile. Qırımda büyük qırğınlıq olsa, qırımtatarlarnıñ sağlıq sistemasınıñ sıñırlı resurslarından faylanuv imkânı olmaycaqtır. Şunıñ içün pandemiya vaqtında pek tertipli olıp, virusqa oğrav telükesini eñ az seviyege ketirmeli», – dep bildirdi fikrini Qırım.Aqiqatqa aq qorçalayıcı.

Qırımtatar faali Edem Dudakov repressiyalar quvetleştirilüviniñ ihtimalini inkâr etmey.

«Şübhesiz, cezalar quvetleştirilecek. Qırım sakininiñ Frenkistanda hastalanğanını endi qullandılar. Men sovet sisteması vaqtında yaşadım. Ğarpqa «qaçqan» er bir kişi akimiyet bu ceetten baqa: çetelge qaç kere bardı. Bu, bütün totalitar sistemalarda vatandaşnıñ işançlı olmağanınıñ esas alâmetidir. Bu sebepten akimiyet Ukraina ile cenkte ve Ğarp ile zıddiyette bu pandemiyanı mümkün olğanı qadar çoq qullanacaq», – dep tarif etti faal.

Qırımtatar faali Riza Asanovnıñ fikirince, Kyiv, qırımlılarğa biometrik çetel pasportını resmiyleştirmege imkân bergen soñ, Rusiye propagandasınıñ bütün areketlerini yeñdi.

«Qırımnıñ iqtisadiy, soñra da energetik qamaçavı başlağanda Rusiyege qol tutqan Qırım akimiyeti ve Kreml içün elverişli oldı. Bütün iqtisadiy bağlar birden üzüldi, kiçik ve orta biznes qısqa vaqıtta qomşu Rusiyeden mal satın alıp başladı. Rostov atom-elektrik stantsiyasından Qırımğa elektrik kabelleri tez-tez qoyuldı. Rusiye propagandası Ukrainanı qırımlılar içün duşman devlet olaraq kösterdi. Şimaliy-Qırım kanalı qapatılğan soñ, Rusiye propagandası kene sert çalıştı. Amma Ukraina Avropa Birligi ile vizasız rejim yapıp, Kremlni yeñdi ve Qırım sakinleriniñ ekseriyeti biometrik pasportlarını almağa ketti, ID-kartlarını da resmiyleştirdi», – dep tüşüne faal.

Riza Asanovnıñ qayd etkenine köre, Rusiye akimiyeti Qırım ve Herson vilâyetiniñ memuriy sıñırını qapatıp, qırımlılarnı esas Ukrainağa çıqmaq imkânından marum ete bile.

«Aksenov altı yıldan berli Kremlden Qırım ve esas Ukraina sıñırını qapatmasını rica ete. Amma Moskvanıñ Rusiye ve Ukraina arasındaki «devlet sıñırına» siyaset ceetinden ihtiyacı bar. Bu Qırım taqdiri Abhaziya ve Pridnestrovye kibi olmaycağını köstere. Şimdi Aksenovnıñ sıñırnı tamamen qapatuv fursatı bar. Ukraina pasportı olğan Qırım sakinleriniñ Rusiye ve Ukrainanıñ diger sıñırlarından ziyareti imkânsız ola. Qırımda qayd olıp, Ukraina ve Rusiye pasportınen Harkiv sıñırından keçmek imkânsız olğanını er kes yahşı añlay. Neticede iç bir Qırım sakini esas Ukrainağa qanunğa uyğun bir şekilde barıp olamaz. Bu Qırımnıñ Ukrainadan tam bir içtimaiy qamaçavı olacaq», – dep qayd etti faal.

«Ukrain medeniyet merkeziniñ» faali Leonid Kuzminniñ aytqanına köre, Qırımnıñ Rusiye akimiyeti pandemiyanı qullanıp, qırımlılarnıñ Ukraina ile bağlarını sıñırlamağa tırışacaq.

«Cezalar olacaq. Vaziyetke baqsaq, Qırımnıñ Rusiye memuriyeti qırımlılarnıñ esas Ukrainağa faal barğanını ve andan kelgenini begenmegenini körermiz. Yarımada zapt etilgeninden berli Qırımnıñ Rusiye akimiyeti bunı toqtatmaq içün bir manaçıq qıdıra. Ticaret qamaçavında olar Herson vilâyeti ve Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ memuriy sıñırını keçüvde sıñırlavlar aqqında aytqan edi. Blackout olğanda olar Qırımğa kelgen şahıslar içün qoşma tedbirler aqqında aytqan edi. Ve, niayet, biz «diversantlar yarıp keçkenini» hatırlaymız – kerçek sıñırlavlar bar edi. Bugün Qırım siyasetçilerinden koronavirus «Qırımğa Ukrainadan keldi» kibi hucur laflar eşitemiz. Elbette, bu sıñırlavlarnen bağlı daa bir beyanat içün sebep ola», – dep ayttı faal.

İşğal etilgen Qırımdan Rusiye akimiyeti tarafından sürgün etilgen qırımtatar faali Nedim Halilov pandemiya qırımlılarnı Ukrainadan uzaqlaştırmaq içün qullanılacaq degen fikrini bildirdi.

«Qırım işğaliniñ birinci kününden başlap işğalci akimiyet Qırımnı Ukrainadan (esas qısmından – QA) uzaqlaştırmağa tırışa, soyluq bağlarına bile diqqat etmey. Üzülüvni arttırıp, Qırım ve esas Ukraina ealisi arasında kerginlikni quvetleştirmege tırışa… Pandemiya bir de bir bağ ya da ziyaretlerni blok etmek içün işğalci akimiyetke «fayda ketirecek». Qırım ealisiniñ yaramay vaziyeti, monitoring gruppalarınıñ kelmesine kösterilgen mania, Qırımda pandemiya ketişatına dair kerçek malümat berilmemesi Ukraina tarafından halqara qurulış ve halqara mahkemelerge Qırımnıñ işğalden qurtarıluvına dair muracaat yollaması içün bir sebep ola bile», – dep tüşüne faal.

Martnıñ 31-nde saba Rusiye kontrolindeki Qırım yolbaşçısı Sergey Aksenov koronavirus yuqunçına oğrağan ekinci yerli insan tasdıqlandı, dep bildirdi. Böylece, Qırımda 16 kişi qayd etildi. Olardan 14-ü kelgenlerde, ekisi – yerli. Aqyarda 5 kişi koronavirusnen hastalandı.

Koronavirus yuqunçınıñ tarqaluvına yol bermemek içün işğal etilgen Qırım ve Aqyarda «yüksek seviyeli azırlıq» rejimi ilân etildi.

Daa evel 2019-nCoV olaraq belli SARS-CoV-2 koronavirusı Qıtayda keçken yılnıñ soñunda qayd etildi.

O, COVID-19 hastalığınıñ sebebi oldı. Hastalıq yengil keçe bile, bazı insanlarda suvuqlanuv ve gripp alâmetleri, yüksek sıcaq ve öksürüv körüne bile. Bu ölüm sebebi ola bilgen pnevmoniyağa keçmesi mümkün. Hastalarnıñ ekseriyeti tüzele; çoqusı allarda immunitet sisteması zayıf olğan insanlar, hususan qartlar vefat ete.

2020 senesi martnıñ 11-nde Dünya sağlıq teşkilâtı yañı koronavirus sebebinden başlağan hastalıq qırğınlığını pandemiya olaraq tanıdı.