Rusiye kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi Qırımda Rusiye Ceza kodeksiniñ 205.6 maddesine istinaden açılğan birinci çaqmamazlıq davasını baqmağa başladı. FSB tahqiqatınıñ malümatına köre, qabaatlanğan kişi soyu Suriyege «İslâm devleti» birleşmesi tarafında cenkleşmege ketkenini uquq qoruyıcılarğa bildirmedi.
«Çaqmamazlıq maddesi» nedir? Qırımda ve qomşu Rusiyeni onı kimge qarşı qullanalar? Bu madde insan aqlarını nasıl boza ve terror telükesi ile küreşte ne qadar semereli ola? Qırım.Aqiqat Radiosınıñ kündüz yayınında alıp barıcı Yelena Removskaya bu suallerniñ cevaplarını jurnalist Taras İbragimov ve Rusiye aq qorçalayıcısı Sergey Şarov-Delone ile qıdıra.
– Başqasını çaqmağanında qabaatlanğan qırımlı aqqında ne belli, Taras?
İbragimov: Şimdilik pek az malümat bar. Advokat Emil Kurbedinovnıñ aytqanına köre, adı Osman, ömür arqadaşınıñ doğmuş qardaşı Suriyege «İslâm devleti» terrorcılarınıñ tarafında cenkleşmege ketken. Osman bunı bile eken, amma uquq qoruyıcı organlarına haber etmedi, taqip etilüviniñ sebebi de bu oldı. Eki cinaiy dava bar: birisi onıñ tuvğanına qarşı açıldı, ekincisi – Osmanğa qarşı. Evinde eki tintüv keçirildi, cep telefonı alındı, anda yazışuv tapıldı, apayınıñ qardaşı yolculıqnıñ tafsilâtlarını bildirgen eken. FSB hadimleri Suriyege ketken kişini diñlep, onı taqip etkendir – böylece de Osman diqqatlarını celp etti.
– Emil Kurbedinov bu davada bazı deliller yañlış ola, dep bildire. Uquq qoruyıcılar qabaatlanğannıñ soyu Suriyege terrorcılar tarafında cenkleşmege ketkenini isbatlap oldımı?
İbragimov: Emil dava malümatlarını şimdilik paylaşmadı, amma qabaat şöyledir: Suriyege ketken adam bar ve bunı haber etmegen insan bar. Añlağanıma köre, mahkeme oturışuvlarında Osmannıñ soyu terror faaliyetinen oğraşmağa ketti, dep bildireler.
– 2016 senesi Rusiyede qabul etilgen «Yarovaya qanunında» çaqmamazlıq tam olaraq nasıl ifadelene?
Bu dava uquq qoruyıcılar içün deñev olaTaras İbragimov
İbragimov: Bu madde 16 maddeden ibaret, esasen terrorizmnen bağlı, insan olarnı uquq qoruyıcı organlarına haber etmeli. Mahkümiyet 14 yılğa tüşürildi. Qırım içün hususiy ola, çünki yarımadada 205.5 maddesi pek populâr ola. Qomşu, yaqın soyuñız ya da tanışıñıznıñ, tahqiqat versiyasına köre, Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtında aza olğanını bilip, bunı uquq qoruyıcı organlarına haber etmeseñiz, bu insan kibi mahkemege oğramañız mümkün. Bu dava uquq qoruyıcılar içün deñev ola.
– Onı ne qadar baqacaqlar, nasıl tüşünesiñiz?
İbragimov: Bu tez bir esnas olacaq. Meni qasevetlendirgen tek bir şey bar – oturışuv mayısqa avuştırıldı. Mence, mahkeme tahqiqatı 5-10 oturışuvnen sıñırlanacaq, üküm ise ya şartlı olur, ya da para cezası olur, çünki bu deñev davası. Malüm olğanı kibi, Osman bu yazışuv cep telefonında yoq edi, dep israr ete, sahte olğanını bildire, meraqlısı şu ki – yazışuv Viberde tapıldı. Qırımdaki insanlar adiy maqsadlarda bile daa ziyade imaye etilgen messengerlerni qullanmağa alınştı.
– Sergey, Rusiyede çaqmamazlıq davaları çoqmı?
Şarov-Delone: Bilgenimiz kibi, Qırım davası ve daa bir dava Astrahanda – bu qullanılğan ilk eki deñev davası. Ölü madde olaraq uzun müddet yatqan qanunlar çoq qabul etilgen, soñra kerek olsa olarnı çıqaralar – esasen tahqiqat birisini apiske almağa istep, sebep tapıp olamağanda. Çoq yuqlağan «İldar Dadinniñ qanunı» da aynı, mitingdeki bir çoq bozuvlar cinaiy davağa çevirile. Onı sınap baqqanlar, soñra Anayasa mahkemesi ciddiy sıñırlar kirsetti, ve qanun kene buzlatıldı. Şimdi onıñ yañı versiyasını Kolomnada Vâçeslav Yegorov üzerinde sınap baqalar. Uquq qoruyıcılar neticesi ne olur, dep baqalar.
– Bir çoq insan azırlanğan cinayetler aqqında haber etmekte ne zarar bar, dep sorar?
Bu qanunnıñ terrorizm ile küreşke iç bir alâqası yoqSergey Şarov-Delone
Şarov-Delone: Birinciden, rus ananesi bar: çaqmaq yaramay, ayıp ve ilâhre. Bu akimiyetke, tahqiqatqa, mahkemege işanç meselesidir – Rusiyede o iç yoq. İnsanlar böyle areketlerni ahlâqsız dep sayalar. Ekinciden, bu qanunnıñ terrorizm ile küreşke iç bir alâqası yoq. Mahsus hızmetlerniñ gizli tedbirleri, cinayetçi terror qurulışlarına kirüv, agentura ve ilâhre. Mında ise terrorizm ile küreşkenini köstermege tırışqanlarını köremiz, er angi vatandaş narazılıqları, aktsiyalarına, vatandaşlarnıñ memleketteki er angi faaliyetine basqı yapıla. Çaqmamazlıq qanunı bu maqsadnen yapıldı.
(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)
