«İnsanlar daa beter olacağından qorqa»: Rusiye ve Qırımda yoqsullıq seviyesi ne içün arta

Aş paalılaşa, pensiyalar artmay. Rusiye federal devlet statistik hızmetiniñ malümatına köre, 2018 senesi Rusiyede aşayt malları Avropa Birligine köre dört qat tez paalılaşqan edi. Aşayt mallarınıñ fiyatları 2017 senesine köre 5,5%-ğa arttı, eñ çoq et ve et malları zarar kördi – 7%-dan ziyade.

İslâattan soñ vade etilgen 1000 ruble qoşumça aq istegen qırımlılar pensiya fonduna muracaat etip, ya bir fayda körmey, ya da devletke borclu qala. «Primeçaniya» Aqyar neşiriniñ malümatına köre, muracaat etkenlerniñ pensiyaları zaten yükek, şu sebepten ödevlerni qısqartmağa başlay ekenler.

Moskva devlet universiteti iqtisadiyat fakülteti yanında iqtisadiy siyaset tedqiqatları merkeziniñ müdiri, Rusiye ükümet apparatı reberiniñ sabıq muavini Oleg Buklemişev eali içün iqtisadiy vaziyet eyileşecegine ketirecek bir yol körmey.

– Soñki beş yıl devamında ealiniñ kârları eksile edi, meraqlısı şu ki, parallel statistik memlekette fuqarelerniñ sayısı eksilgenini köstergen edi. Añlaşıla ki, 2019 senesi inflâtsiya tezleşecek – bunıñ sebebi maqsadı belli olmağan qoşulğan fiyat bergisidir. Ealiniñ kârlarına tesir etilecek, olar kene eksilecek kibi körüne. Bir de bir oñğanlıq olacağını beklemege kerekmey, çünki memleket iqtisadiyatındaki meyiller ğayet añlayışlı. Bu tez bir artuv degil, dünya iqtisadiyatındaki vaziyet deñişkeninen inqirazğa yaqın ve kerilevge keçecek artış ola bile. Eñ yaqın vaqıtta inqiraz ve pek orta artuv arasında bir şey olacağını tahmin etem.

Oleg Buklemişevniñ qayd etkenine köre, fuqarelik problemi ket-kete daa açıq olıp qala.

– Bir sıra insan, qorantanıñ yahşı kâr qazanmağa imkânı yoq. İş yerleri ğayıp ola, çeşit yönelişlerde kârlar eksile. Fuqarelik vaziyeti eyileşsin dep, iqtisadiy artuv ardı-sıra olmalı. Tek bu küç qayıqlarnı köterip olur, az qazanğan ve devletniñ içtimaiy yardımından faydanlanğan eñ fuqare ealiniñ qayıqları bile köterilir. Ükümet bu artuvğa on yıldan berli irişemey. 2019 senesi 2009 senesi olğan aynı noqtağa qayttıq, – ayat standartlarınıñ eyilişüvine köre bu vaqıt ğayıp etildi. Sanktsiyalar eñ büyük seviyeni belgiley, kelecek inkişafnıñ eñ yuqarı noqtasını – insanlar ileride vaziyet bugünkinden daa beter olacağından qorqa.

İş adamları yatırım yapmağa qorqa, vatandaşlar para masraf etmeyip toplay.

Ukraina iqtisadiy eksperti Yevgeniy Nevmerjitskiyniñ qayd etkenine köre, Rusiye özüni iqtisadiyat ceetinden tış siyasetke bağlandı.

– Rusiye devletiniñ siyaseti deñişmey, tecavuzcı olıp qala, sanktsiyalar quvetleştirile bile – bunı em ABD, em Avropa Birligi bildire. İqtisadiy vaziyet daa beter ola bile. Onı deñiştirmek içün öz siyasetini deñiştirmek kerek. Elbette, Rusiye ile işbirligi yapqan dünya ve memleketler içün bu elverişli degil, amma iqtisadiyatqa daa çoq menfiy tesiri bar. O, 50%-dan ziyade energiya menbalarınıñ ihracına bağlı, yani semeresiz. İqtisadiyat inkişaf etmegeniniñ esas sebebi – habarcılıq, o, idare ete. İş adamları ve vatandaşlarnıñ aqları qorçalanmay. İçtimaiy tedbirler rusiyelilerge yardım ete bile, amma umumiy vaziyetni deñiştirmey.

Yevgeniy Nevmerjitskiy emin ki, Ukrainanıñ topraq bütünligi ğayrıdan tiklengende Rusiyeniñ iqtisadiy vaziyeti bayağı eyileşe bile.

Aqmescitniñ Rusiye şeer şurasınıñ deputatı Stepan Kiskin, qırımlı pensionerler raat yaşamaq içün 2-3 qat ziyade almalı, dep tüşüne.

– Pensiyalarnıñ indekslevi yapıla, amma, elbette, normal seviyege çıqmaq içün insanlarğa yetmey. Devlet bir şey yapa, şu sebepten er şey yaramay olğanını aytmaq da yañlış. Elbette, 9 biñ pensiya azdır, pensioneler 20-30 biñ ruble almalı, dep tüşünem. Anam 22 biñ ala, 80 yaşında oña yete. Rusiye sanktsiyalar altında buluna, Qırım ise – ekili sanktsiyalar altında: em Ukraina tarafından, em dünya toplulığı tarafından. Lâkin maşina yolu (Keriç köpründeki – QA) ve demiryolu öz işini yapalar – fiyatlar turğunlaştı. Bütün dünyada insanlarnıñ keyfi bozula, çünki global buhranda, kapitalizm içinde yaşaymız. Amerikada, Avropada yahşı yoqsamı? Er yerde zor. Amma qırımlılarnıñ optimizmi bar, çünki Qırım er daim bir inci edi.

Stepan Kiskinniñ tahmin etkenine köre, şu sebepten Rusiye Qırımğa büyük iqtisadiy diqqat ayıracaq.

(Metinni Vladislav Lentsev azırladı)

Katerina Nekreçaya, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ prodüseri, mahsus leyhalarnıñ alıp barıcısı ve müellifi