Qırımtatar halqı liderlerinden biri, siyasiy mabüs Ahtem Çiygoznıñ ömür arqadaşı Elmira Ablâlimova intervyü bermezden evel meni ev yanındaki şeftali bağçasına alıp bara. «Bu şeftalilerni Ahtem oturtqan, aşlağanımız yoq, buyurıñız!» – dep ayta o. Qadın yerge tüşken şeftalilerni toplap evge alıp kete. Elmira gizlemeyip ayta: mında er şey tezden aqayınıñ ükmü çıqarılacağını añdıra.
Bu esnasta yalanğa eñ çoq qıymet berile
– Bu esnasta yalanğa eñ çoq qıymet berile, – dep ayta Elmira Ablâlimova. – Böyle bir sistema qurulğanda pek qorqasıñ. Başından soñunace er şey yalanğa esaslana. Qabaat şaatlarınıñ malümatı, zarar körgenlerniñ aytqanları, millet mensüpligine köre tizilgen qabaat, bütün qırımtatar halqı qabaatlana. Yaşağan memleketine hainlik yapqan insanlar vatandaş borcunı yerine ketirmege, memleketiniñ topraq bütünligini qorçalamağa çıqqan insanlarnı qabaatlay.
– Ahtem Çiygoz üzerinde keçirilgen esnasta siziñ içün eñ qıyını ne?
– Adaletsizlik. Ahtemge nisbeten adaletsizlik, qırımtatarlarğa nisbeten adaletsizlik, Qırımda yaşağan ve vatanını, devletini sevgen ukrainlerge nisbeten adaletsizlik. Ümüt etem ki, «azatlıq», «itibar», «şeref» kibi sözler manasını coymadı. Ümüt etem ki, bu sözler bizler içün ne qadar müim olsa, diger insanlar içün de o qadar müim. Amma bazı vaqıtları, elbet de, pek qıyın ola, çünki ümüdiñi coyasıñ. Ümüt – pek müim söz...
– Şimdi esnas nasıl alda?
– Munaqaşalar keçti. Mahkeme bir aylıq teneffüs alıp, muzakere odasına ketti, sentâbrniñ 11-de saba saat 10-da üküm çıqarılacaq.
– Üküm nasıl olacağını tüşünesiñiz?
– Elbet de, güzel bir şey olacağına inanmaymız. Prokuratura 8 yıl istedi. Yıl olaraq aytmağa istemeyim, tahmin etmege de sevmeyim, belli ki, qabaat ükümi olacaq.
– Tintüv vaqtında ve şimdi siz eki farqlı insansıñızmı? Bu adiseler sizni ne qadar deñiştirdi?
Tezden üküm çıqarılacağını añlayım, Ahtemnen keçirecek vaqtım azlaşa
– Elbet de, bu eki farqlı insan. Şimdi daa da sabırlı oldım. Eskiden o qadar sabırım yoq edi. Küçük şeylerge quvanmağa ögrendim. Beklemege de ögrendim. Mahkemesiz keçken künler mahkeme olğan künlerden daa qıyın. Tezden üküm çıqarılacağını añlayım, Ahtemnen keçirecek vaqtım azlaşa. Cemaat imayecisi statusım onı ekinci instantsiya ükmü, apellâtsiyağa qadar ziyaret etmege imkân bere. Sentâbrde üküm çıqarılsa, eki-üç ay şikât baqılacaq – onı ancaq yılnıñ soñuna qadar er kün ziyaret etmege fursatım olur. Soñra meni kirsetmeycekler, şübesiz, menim içün pek qıyın olacaq.
– Nasıl areket etmege planlaştırasıñız? Şikâyet berilecekmi?
– Ahtem şikâyet arizasını bermege qarar aldı. Apellâtsion instantsiya qararından soñ onı apis cezasını çekecek yerge alıp ketecekler. Qayda olacağını bilmeymiz. Apishanege avuştırılğan soñ belli olacaqtır. Avropa İnsan aqları mahkemesine şikâyet etecekmiz.
– Ahtem Çiygoznıñ özü ne ayta, nasıl dayana, Qırımdaki vaziyetke, bu esnasqa nasıl qıymet kese?
– Ahtem bu mevzuda pragmatik strategikçi ve taktikçidir. Bunıñ soñu ne olacağını yahşı añlay edi. O, pek cesür, dayana. Üküm qabaatlayıcı olacağını, mahküm etilip apishanege yollanılacağını añlay. Lâkin o aqlı olğanını bilip, böyle devam etmeycegini yahşı añlay.
– Bilem ki, ömür arqadaşıñıznen körüşkende oña esas Ukrainadaki haberler aqqında tarif etesiñiz. Esas Ukraina ve Qırımdaki vaziyet aqqında ne ayta?
Ahtem Çiygoznı Qırımda ukrain ve qırımtatarlarnıñ aqsız vaziyeti pek raatsızlay. O, al-azırda bir şey yapıp olamağanından da pek qasevetlene
– O, Ukraina ve Qırımda olıp keçken adise-vaqialarnı taqip ete. Qırımda ukrain ve qırımtatarlarnıñ aqsız vaziyeti onı pek raatsızlay. O, al-azırda bir şey yapıp olamağanından da pek qasevetlene. Ukrainanıñ ğalebeleri içün quvana ve muvafaqiyetsizligi içün raatsızlana. Onıñ fikirince, Ukrainanıñ şimdiki prezidenti Petro Poroşenko mustaqil Ukrainanıñ temellerini qoya: kommunizmden qurtula, Sovetler Birliginden çetleşe. O, bu esnaslarnı pek müim dep saya. İmperiyadan çetleşüv, vizasız rejim – bunı büyük quvançnen qarşıladıq. Öligarhlarnıñ taqımları saasında çoq şey deñişe. Ukrainada qurulğan küçlü ordu – bular pek müim şeyler, bir şey yapılmağanını aytmağa olmay. (Ahtem Çiygoz – QA) sözde vatanperverler mevzusına da büyük accınen yanaşa. Vatanperverlik ve sahte vatanperverlik ne olğanını añlamaq kerek, qaraman areketi ve böyle olmağan areketlerni ayırmaq kerek, dep tüşüne. Taqiqat ile iş tutqan siyasiy mabüsler mevzusında pek açuvlana, böyle insanlarnıñ yapqanları neticesinde diger insanlar apiske qapatıldı.
– Oleg Sentsov kibi insanlarmı? Oña iftira atqan insanlarnı aytamızmı?
– Oleg Sentsov kibi insanlar da. Bizim davamızda da taqiqat ile iş tutqan insanlar bar.
– Ahtem apiste yatqanda anası vefat etti. Buña nasıl dayandı?
– Aliye hanım pek küçlü, vatanperver, teren, nezaketli, yahşı bir qadın edi. Oña qaynana bile aytıp olamayım, ekinci anam edi. Öyle bir vatanperver, küçlü, cesür erkekni östürdi, Ahtemniñ anası ile munasebetleri pek nezaketli edi. Onıñ yüregi pek yandı. Soñki sözünde aytqanı kibi, anasınıñ zor künlerinde yanında olıp, oña yardım etip olamadı. Amma eñ azından on daqqa körüşkenlerine quvandı, men bellesem, Aliye hanım da quvanğan edi. Ekisi içün de bu körüşüv pek müim edi.
– Sizge em esas Ukrainadan, em qomşu Rusiyeden qoltutalar, öylemi?
– Ebet. İçtimaiy ağlarda Moskva ve Sankt-Peterburgda qırımtatarlar, Qırımdaki ukrainlerge qoltutuv aktsiyalarını keçirgen insanlarnı sıq-sıq körem. Er aynıñ 18-de bu gruppa («Strategiya-18» teşebbüs gruppası – QA) Sankt-Peterburg ve Moskvada yazuvlı şiarlarnen çıqa. Soñki kere Ahtemniñ soñ sözünden alınğan ibare ile şiar bar edi. O, «Vatanımnı işğal etken Rusiye Federatsiyasınıñ bu ükmüni bütün qırımtatar halqı içün bir üküm olaraq qabul etmege mecburım», dep ayta. İnsanlar böyle yazuvlı şiarlarnı alıp çıqa. Soñki vaqıtları Ahtem Rusiyeden beş mektüp aldı. Mümkün olsa, men seslendireyim.
«Ürmetli Ahtem! Memleketim, Rusiye Federatsiyası, siziñ, dostlarıñız – qırımtatarlar – ögünde pek qabaatlı. İlk sefer degil. 2014 senesi Qırımnı işğal etti, halqıñıznı taqip ete. Halqıñız oğrunda küreşip zarar kördiñiz, nafile olmağanına ümüt etmege qaldı. Kün kelir, maalesef, tezden degildir, amma qırımtatarlarnıñ aqları ğayrıdan tiklenecek, azatlıq olacaq».
Mına daa bir dane: «Ahtem, merabalar, eviñizge qaytmañıznı isteymiz, halqıñıznı serbest körüñiz, Allah yardımcı olsun. Sizge ve qorantañızğa sağlıq tileymiz. Ukraina, Qırımnı qasevetlenemiz, ğalebe ve azatlıq isteymiz. Ürmet ile, Yelena Zaharova».
Bunı da oqumağa isteyim.
«Sabır etiñiz! Qabaatsız olğanıñıznı bilemiz, siz tuvğan toprağıñıznı zapt etken rus işğalcileriniñ qurbanı oldıñız. Sağlığıñıznı tüşüniñiz, zalımlar ebediy degil, azatlıq kelir, sizni qıynağanlar cevap berecek. Qırım – Ukrainadır. Aleksandr».
Moskvadan kelgen mektüpler. Er birinde «teşkerilgen» işareti bar. Böyle bir işaret zarfta da bar. Onı oqup Ahtemge bermege izin bergenler, demek.
– Ahtem Çiygoznıñ evge qaytmasını arz etedirsiñiz. İlk evelâ ne yaparsıñız?
– Quçaqlarım, sadece quçaqlarım, tınçlıq kelir. Buña er kün dua etem!
