«Almenda» vatandaşlıq maarifi merkeziniñ idarecisi Valentina Potapova: «Qırımdan kelgenlerniñ ikâyeleri – kinoğa lâyıq. Böyle kino – Qırım sakinleri ukrainli qalmağa tırışqanları aqqında olur edi», – dep ayta. O, Qırımlı abituriyentlerniñ ukrain aliy oquv yurtlarına kirmek içün yapmaları kerek olğan areketleri aqqında tarif etti.
– Ukrainadaki aliy oquv yurtlarına kirmege istegen qırımlılar içün soñki yıl devamında neler deñişti?
– Bundan evel qırımlılar içün ukrain aliy oquv yurtuna kirmekniñ tek bir yolu bar edi – ZNO tapşırmaq, sertifikatlarnı almaq ve umumiy yarışta öz vesiqalarını teslim etmek. Lâkin Qırımlı ballar diger ukrain talebelerinen musaviy şaraitlerde degil ediler – olaranıñ derslikleri, ocalarnen qonuşmaq imkânları yoq edi. Ve ukrainadaki imtianlarğa azırlanmaqnen beraber olar Qırımdaki mektepni de ziyaret etmek kerek ediler. Endi ise Qırımlı talebeler içün yañı tertip qabul etildi – №560 fermanı. Oña binaen, ballar ZNO tapşırmaq mecbur degiller – ballarnı bir sürü imtianlardan serbest ettiler.
Şimdi akeretler sade: «Qırım – Ukraina» merkezlerinden birine kelip (olar Ukrainanıñ on eki aliy oquv yurtında mevcut), vesiqalarını tapşırmaq ve, öz dereceleri aqında kerçekni bildirip, tasil deklaratsiyasını toldurmaq kerekler. Eki fen boyunca imtian tapşırmaq qala – ukrain tili ve Ukraina tarihı (bu fenlerni Qırımda ögrenmeyler) – böylece ballarnıñ atestatları azır ola (şimdilik tek malümat kâğıtı, attestatnıñ özü ise soñra berilecek, lâkin bu spravka ile profil imtianını tapşırmağa ve oquşqa kirmege endi mümkn olacaq). Bunıñ episini üç-beş künde yapmağa mümkün.
– Bücet yerine kirmege de mümkün olamı?
– Bu merkezler aliy oquv yurtlarına bağlılar, ve bu yurtlarda er ihtisas bölüginde bücet yerleriniñ 20% Qırımlılar içün ayırılğan.
– Bütün berilgen qolaylıqlarğa baqmadan, bu kibi merkezlerden tek 153 insan oquşqa kirdi, neiçün böyle oldı?
– Bu ceryan pek sade, lâkin bütün bizim muzakerelerimiz, qandırmalarımız aman-aman bir buçuq yıl devam etti. Sistema çalışıp başlağanda endi iyün ayı edi. İyün ayında bala ende qayda baracağını tüşünmey de, o endi qarar aldı ve qayda kirmege istegenini bile. Qayd eteyim ki, esas qısım – 98 insan – Vernadskiy adına Tavriya Milliy Universitetine kirdi. Neiçün, deseñiz? TMU, Adliye nazirliginiñ qararını beklemeyip, haber berüv kampaniyasını evelden başlatqan edi.
– Ya 2017 senesi ne olacaq?
Ballar bir yılda orta mektepniñ seviyesini alıp tolu tasilni yekünley bileler
– Yañı tertip azırlanıldı ve Adliye nazirligine teslim etildi. Onda eksternat qaidelerine deñişmeler kirsetilgen ve doquzıncı sınıfnıñ şeadetnamesini almağan ballar bir yılda orta mektepniñ seviyesini alıp tolu tasilni yekünley bileler. Olar içün bütün fenlerniñ yıllıq teşkerüvini keçmege – şart degil, olar bütün on sekiz fenniñ imtianını tapşırmaq mecbur degiller, olar sadece ukrain tili, Ukraina tarihı, joğrafiya ve uquqşınaslıqnı tapşırmaq kerekler.
– Bundan ğayrı iç bir vesiqa kerekmeymi?
– Olar beyannameni de toldurmaq kerekler, oña köre olarğa «keçirilgen» işareti qoyulacaq, bü dört fen boyunca ise – yekün imtianları ötkerilecek.
– Ve kene de bu imtianlarğa azılanmağa kerek. Qırımdaki talebelerge ne tevsiye etersiñiz?
– Olarnıñ şeritlerinde Ukrainanıñ Tasil keyfiyetine qıymet kesüv merkezi, Ukraina tasil nariligi olmalı, olar bedava on-line kurslarnı tapmaq kerekler. Ukrain tili ve edebiyatı, Ukraina tarihı boyunca uzaqtan ögrenme kurslarına yazılmaq kerekler. Eñ sade variant – şahsiy dersler. İnanıñız, Qırımda ukraina tili ve edebiyatı boyunca pek yahşı ocalar qaldı, ve olar şimdi işsizler. Anda vicdanlı Ukraina tarihı ocaları qaldı – olar da azırlanmağa yardım ete bileler. Qırımlılar dediler ki, Qırımda bazı kitaphanelerde ukrain dersliklerini tapmağa mümkün eken. Kitaphane hadimleri olarnı sildiler, lâkin köterip admadılar, ve şimdi, güzel rica etseñiz – ballarğa yavaştan bereler. Doquzıncı sınıfnıñ vesiqasını Ukrainada almağa qıyın degil.
Bunen beraber qırımlılar içün Tışqı mustaqil bilgige qıymet kesüv (ZNO) yolu da açıq. Bu sene qoşma sessiyanıñ künleri, Rusiye devlet imtianlarınen aynı künlerge rast kelmeycek.
