Aqmescit – Qırım.Aqiqat mühbiri qırımlılarnıñ büyük şeerlerden uzaq yerleşken köylerde yaşayış tarzını ögrenmek içün Qırımnıñ Alabaş Qoñrat köyüne bardı. Köylülerniñ nefaqadan quvançını, Rusiyeni SSCB ile qıyaslağanlarını kördi, suv ile probemalarğa ve «ticaret ölgenine» şikâyet etkenlerini eşitti
Alabaş Qoñrat Qırımnıñ merkeziy şimaliy qısmında yerleşe. Ealisi soñ yılları azlaşa ve şimdi eki buçuq biñ insandan ibarettir. Aluştada, misal içün, 30 biñ insan yaşay.
SSCB zamanları kelirniñ esas qısmı kolhozlardan kele edi, amma bugün insanlarnıñ çoqusı öz bostanları sayesinde yaşay. Faqat şimdi Dnepr suvu yarımadağa kelmey ve er şey zor oldı. Köy sakini pensioner Anna Kiselöva bostannı suvarmaq içün suv olmağanını bildire, amma köyüler episi bir sebze ve meyvalarnı saça. Soñ vaqıtları yağğan yağmurlar bağçacılarnı qurtara.
Annanı köyde er kes bile. O, veteranlar şurasınıñ azasıdır, şunıñ içün jurnalistler ondan intervyü almağa seve. Köylü dey ki, onı sıq «Ukraina aqta» soraylar. «Ukrainada ya da Rusiyede yaşamağa yahşı edi? Em Ukraina vaqtında çare tapa edik, em de şimdi. Şimdi maña qolayca oldı, ebet. Nefaqam, o vaqıt biñ grivna alsam, em de birden masraf etilse edi, şimdi doquz biñ ruble alam ve maña yete», – tarif ete Anna Kiselöva.
Ukraina vaqtında serbest qonuşa edik – köylü
Köydeşi İosif Pogorskiy – Qırımnıñ tamır sakini, 86 yaşındadır. Evel ve şimdiki yaşayışı aqta nasıl farq bar degen sualge pensioner küle. «Bunı nasıl etip de sizge aytayım…», – İosif Nikolayeviç teren nefes ala ve uzun sükünet üküm süre. Bundan soñ pensioner sanki baş egip, dey: «Em o vaqıt yahşı edi, em şimdi».
Qırımnıñ tışında İosif Pogorskiy tek qızında, Harkovda edi. O, Harkovtaki yaşayış ve şimdiki Qırımda olğan yaşayış arasında farq büyük olğanı aqta bildire.
«Ukrainada azatlıq bar, mında biz biraz qapalımız. Çünki İttifaq zamanında biz er şeyden qorqa edik, biznen er şeyni yapa bile ediler. 37-nci sene ne olğanını bilesiñizmi? Köyümizde erkeklerni toplap, yolladılar. Kim qayttı, kim yoq… Ukraina vaqtında serbest qonuşa edik, şimdi – bunı aytmağa olmay, bunı mümkün degil. Rusiye keldi, qanunları ise sovet zamanları olğanı kibi qaldı. Biz endi sustıq», – dey qartbaba ve ne içündir küle.
Biznes öldi – köylü iş adamı
İş adamı Valeriy Büyük Onlar qasabasında bir tükânını qapattı ve Alabaş Qonrat köyünde olğan tükânından bütün hadimlerini işten boşattı.
«Biznes öldi. Qartlıqta raat yaşamağa ümüt etken edim, amma, teessüf ki, er şey yoq oldı. Alış-veriş on qat azlaştı. Bergi, aylıqnı ödemege ne olğanını tasavur etesiñizmi? Bütün hadimlerni işten boşattım, 17 insannı», – dep şikâyet ete iş adamı.
Valeriy turistler sayesinde yaşay edi. Şimdi turizmden kelir artıq kelmey. «Qırımda bir qaç million turist nedir, olar er keske aqça bere edi: mında sebze, meyvalarnı östüre ediler, et bar edi. Bunı yalıda sata ediler – Aqyar ve Yaltada. Andan mında aqça ketire ediler. Şimdi kimse bir şey östürmey, suv yoq», – tarif ete erkek.
İş adamı vaziyet yaqın zamanda eyileşecegine ümüt beslemey ve onı ukrain 90-ncı seneleri ile qıyaslay. «1998 senesi defolt vaqtında tükânımda 25 biñ dollarğa mal bar edi, defolt keçti – 10 biñge qaldı. 15 biñ qayda ketti, alâ bilmeyim. Şimdi defoltqa azırım. Tükânım boş», – dey Valeriy.
«Evel tükân rıqma-rıq tolu edi, ve saibi mında yürmey, satmay edi. Küzgece işlermiz, ğaliba, soñ ise vaqıt kösterir», – dey yavaş sesinen ümüt ve işançını coyğan erkek.
