Kiyev – Kiyev milliy universitetinde qırımtatar maarifi ve siyasetçi İsmail Gasprinskiyniñ ölgenine 100 yıl tolğanı munasebetinen halqara konferentsiyası ötkerildi. Tedbirde belli qırımlınıñ ayatını ve faaliyetini ögrengen alimler, qırımtatar milliy areketiniñ vekilleri ve diplomatlar iştirak ettiler. Türkiye universitetniñ professorı Hakan Кırımlı öz çıqışında qayd etkeni kibi, UNESСO 2014 senesini Gasprinskiyniñ yılı olaraq ilân etti, amma hatıra rusiyeli tanklar astında qaldı.
«İsmail-bey Gasprinskiy – qırımtatar halqınıñ ulu evlâdı» halqara konferentsiyasınıñ azırlanuvında eki devlet iştirak etti: Türkiye ve Ukraina. Kiyevde onı Kiyev milliy universitet ive Qırımtatar cemiyeti teşkil ettiler. Bunen beraber, bu işke Türkiyeniñ işbirlik ve koordinatsiya boyunca agentlik ve Türkiyeniñ Ukrainadaki elçihanesiniñ medeniyet ve informatsiya bölügi qoşuldı.
Konfrentsiyada İsmail Gasprinskiyniñ ayatı ve faaliyetine bağışlanğan bir sıra maruzalar oquldı. Çıqışta bulunğanlar arasında Türkiye ve Ukraina alimleri bar edi. Qırımnı konferentsiyada Gasprinskiy adına ev-müzeyniñ hadimleri, Vernadskiy adına milliy universitetniñ ocaları ve Qırım müendislik-pedagogika universitetniñ ocaları temsil ettiler.
İştirakçiler, İsmail Gasprinskiy 19-ncı 20-nci asırnıñ Qırım cammat erbapları arasında eñ nufuzlı, itibarlı olğanını qayd ettiler. Maruzacılar, belli qırımlı Rusiye imperatorlığında ilki neşirni – «Terciman» gazetasını çıqarğanını hatırlattılar. İsmail Gasprinskiy musulmanlar içün lâdiniy fenlerniñ ögrenilüvi teşkil etip ve qırımtatar qadınları içün birinci mektepler açqan edi.
Konferentsiya iştirakçilerni, Türkiye ve Azurbeycan elçileri, Meclis reisi Refat Çubarov selâmladılar.
Refat Çubarov, Gasprinskiy Qırımnıñ tamır halqınıñ medeniyetine qoşqan issesi, qırımtatarlarnıñ milliy areketine temel qoyğanını qayd etti. «İsmail Gasprinskiyniñ faaliyeti sayesinde qırımtatar yaşlarınıñ areketi peyda oldı, birinci Qurultay çağırıldı, Qırım halq cumhuriyeti ilân etilyegn edi», – dep ayttı Meclis reisi.
Ukraina prezidenti yanında qırımtatarlarnıñ işleri boyunca vekili Mustafa Cemilev konferentsiyağa kelip olamadı, amma munaqaşalar iştirakçilerine selâmlav sözlerini yolladı. Mektüpte milliy lider, İsmail Gasprinskiy yaşağan devirni qırımtatarlarnıñ şimdiki yaşayışınen teñeştirdi.
«Gasprinskiyniñ yıldızı 19-ncı asırda parlap başladı – qırımtatarlarnıñ qara asırında, o vaqıt qırımtatarlar Rusiye imperatorlığı tarafından ezile ediler. Gasprinskiy kendi islâatları ile tek qırımtatarlarnı degil de, bütün türkiy halqlar dünyasını işnçsızlıq ve yuqudan uyandırdı», – dep yazdı Cemilev.
Qayd etkeni kibi, şimdiki vaqıtta da. Qırımtatarlar Rusiyeniñ imperatorlıq siyasetiniñ qurbanları oldılar, kene de Qırımda ziyalılar ve diniy adamlarnı taqip ete. Cemilev, şimdiki vaziyette Gasprinskiyniñ ğayelerni daa ziyade ögrenmege kerek olğanını qayd etti.
«Bilkent» türk universitetiniñ professorı Hakan Кırımlı, konferentsiyada yarım saatlıq lektsiya oqudı, Gasprinskiy milliy aq içün küreşni silâsız alıp barmağa çağıra edi, qırımtatarlar ise, bu ğayelerni ale daa küteler.
«1990 senesi Qırımda bir sıra qırımtatar evi yaqılıp, ğayıp etildi, cevap berilmedi. Qırımtatar milily areketi atta mektüpte iç bir millet, iç bir dinni aqaretlemedi», – dedi Kırımlı. O hatırlatqanı kibi, UNESСO İsmail Gasprinskiyniñ mirası ne derecede qıymetli olğanını añlap, 2014 senesini Gasprinskiyniñ yılı olaraq ilân etti.
«İç bir kimse bu sene onıñ göñlüne en büyük acılar ketirdi, onıñ hatıası rusiyeli tanklar astında qaldı», – dedi alim.
Qırımlı atyqanı kibi, soñki eki asır devamında qırımtatar halqı bir qaç kerek ğayıp oluv havfı astında edi. Onıñ tahminlerine köre, kene de qıyın zamanlar keldi, çünki zemaneviy Rusiye, imperatorlıqnıñ mirasçısı olıp, bunınen ğururlana.
