Roman Nikolayev
Aqmescit – Rusiye Qırımnı işğal etkeninden eki ay keçken soñ, çoqtan tahmin etilgen ceryan yüz berdi – biznes çökti. Bunıñ episi ta mart ayında başlandı, amma bunıñ aqqında resmiy olaraq tek şimdi aytıp başladılar.
Bunıñ isbatı olaraq, iqtisadiy cietinden quvetli olğan şirketlerde aylıq boyunca borclar soñki yıllarnı alsaq, eñ yüksek noqtada buluna.
Qırımnıñ qanunsız parlament yolbaşçısı Vladimir Konstantinovnıñ fikirince, şimdilik Qırım içün eñ yüksek noqta sayılğan 281 million ruble (yani tahminen 94 million grivna) miqdarında maaş boyunca borclar bar. «O qadar borcumız iç bir vaqıt olağan edi. Ekseriyetnen iqtisadiy cietinden faal olğan şahsiy şirketler, bücetke bağlı degiller. Borc mesele mürekkeptir, çünki olarnı qapatmaq içün bücetten para ayırıp olamamız. Acele sürette bu meseleni çezmelimiz. Borc miqdarı büyüktir, ve ciddiy kirişüvni talap ete», – deli spiker («Tsentr»den alınğan izaat).
Kerçekten de, keçken yıllarnıñ statistikanı köz ögüne alsaq, soñki yıllar devamında Qırımda aylıq borcu 50-53 mln. grivna etrafında buluna. Böyleliknen, Qırım statistika baş idaresiniñ 2014 senesi fevral 1 kününe, cumhuriyette borcnıñ miqdarı 53 mln. grn. teşkil etti. 2014 senesi yanvar 1 kününe bu raqam 1,6 mln. grn-ğa azca edi. 2013 senesi aylıq boyunca borclarnı azlaştırmağa imkân olğan aylarnı da qayd etken ediler.
Qayd etmeli ki, bu tek resmiy raqamlar, yani qayd etilgen hadimlernen bağlı. Tamam olarnı devlet nezaret etip ola. Resmiy olmağan borc ise, qat-qat büyüktir.
Bundan da ğayrı, resmiy çalışqan hadimler esasen, aylıqnıñ bir qısımını qoluna, ekinci qısımını «zarflarda» alalar. İşte, Kostantinov aytqan 93 mln. grivna borcına, tek resmiy çalışqan adamlarnıñ aylığıdır. Yani, başqaları közge alınmay.
Böyleliknen, Qırım işhaneleri bergilerni tolusınen tölep olamağanları (soñki ay devamında Qırım bücetine tüşken bergi tölevleri 5-7% -nı teşkil ete) ve atta, aylıqlarnı bermege imkânları olmağanı añlaşıla.
Biz laqırdı etken küçük ve orta biznes saipleriniñ bildirgenine köre, 2014 senesi mart ayından başlap, olar masraflarnı qısqartmağa mecbur ettiler. Biznesni ileriletken (reklama, numayış, sergilerde iştirak etüv ve ilâhre) teşviqat, iş ve mahsulat köleminiñ qısqartıluvı (ep bir ihtiyac da eksildi), yañartma planlarından vazgeçüv ve yañı açılğan yöñelişlerniñ qapatıluvı belgilendi.
Hadimlerniñ aylıqlarında iqtisad etüv meselesi ise, eñ mürekkep oldı. Reklama ve neşriyat işinen bağlı küçük biznesniñ sabi Yuriy şikâyet ete: «Men taqımımnı eki yıl devamında topladım. Ve onıñ er azası çeşit qıyınlıqlardaan keçti, manim içün qıymetli insanlardır. İşimni başlağanda qıyın oldı. Amma, eki yıldan soñ, biz öyle bir seviyege çıqtıq ki, atta hadimlerniñ sayısını arttırmağa kerek oldı. Mart ayında ise, er şey ast-üst oldı. Men elbette, hadimlerni işten boşatmadım, amma, aylıqları bayağı qısqartıldı. Müşterilerniñ büyük bir qısımı ğayıp etilgen soñ, tek biñ grivna alalar». Söz kelimi, Yuriyniñ hadimleri resmiy qayd etilmegenler, bu sebepten, onıñ meseleleri Konstantinovnıñ statistikasına kirmediler.
Brend uydrmaqtan başlap, tevsiyeler berüvine qadar çeşit hızmetler teklif etken diger qırımlı işhanede aytqanları kibi, bugünde bugün, mahsulatlarnı çıqarmağan biznes içün, eñ eyisi hadimlersiz çalışmaq.
Şirketniñ meneceri İrina şunı bildirdi: «Biz bu şekilde çoqtan çalışamız. Çünki bizim devletimizde daimiy bir istiqrar yoq ve müşterilerge bağlı şirketler, sımarıştan-sımarışqa qadar keçineler. 2013 ve 2014 senesiniñ başında olğanı kibi, sımarışlar arasında teneffüs olmasa, bu pek yahşı. Amma, o vaqıt bile, biz hadimlerni işke almay edik, olarnen ayırıca añlaşa edik, sanki er şey deñişecegini duyğan edik. Ve bu duyğular kerçekleşti. Bizim adamlar içün mesülietimiz olmağanı sebebinden, iş yoq, demek aylıq ta aytmağa aqqımız bar. Sımarış peyda olğanınen adamlarnı kene de celp etermiz. Başqa vaqıt olar öz işlerinen oğraşalar. Men añlayım, bu yahşı şey degil, amma, bugünki künde, keçinmek içün yekâne bir yoldır».
Akimiyet ise, bu vaziyette adetince meseleni toplaşuv vastasınen çezmege istey, memurlarnı toplap, umymiy vaziyetni muzakere etip, qabaatlı olğan şirketlerni qorquzıp, olarğa basqı etmek çarelerni bulmağa niyetlene.
Aqmescit – Rusiye Qırımnı işğal etkeninden eki ay keçken soñ, çoqtan tahmin etilgen ceryan yüz berdi – biznes çökti. Bunıñ episi ta mart ayında başlandı, amma bunıñ aqqında resmiy olaraq tek şimdi aytıp başladılar.
Bunıñ isbatı olaraq, iqtisadiy cietinden quvetli olğan şirketlerde aylıq boyunca borclar soñki yıllarnı alsaq, eñ yüksek noqtada buluna.
Qırımnıñ qanunsız parlament yolbaşçısı Vladimir Konstantinovnıñ fikirince, şimdilik Qırım içün eñ yüksek noqta sayılğan 281 million ruble (yani tahminen 94 million grivna) miqdarında maaş boyunca borclar bar. «O qadar borcumız iç bir vaqıt olağan edi. Ekseriyetnen iqtisadiy cietinden faal olğan şahsiy şirketler, bücetke bağlı degiller. Borc mesele mürekkeptir, çünki olarnı qapatmaq içün bücetten para ayırıp olamamız. Acele sürette bu meseleni çezmelimiz. Borc miqdarı büyüktir, ve ciddiy kirişüvni talap ete», – deli spiker («Tsentr»den alınğan izaat).
Kerçekten de, keçken yıllarnıñ statistikanı köz ögüne alsaq, soñki yıllar devamında Qırımda aylıq borcu 50-53 mln. grivna etrafında buluna. Böyleliknen, Qırım statistika baş idaresiniñ 2014 senesi fevral 1 kününe, cumhuriyette borcnıñ miqdarı 53 mln. grn. teşkil etti. 2014 senesi yanvar 1 kününe bu raqam 1,6 mln. grn-ğa azca edi. 2013 senesi aylıq boyunca borclarnı azlaştırmağa imkân olğan aylarnı da qayd etken ediler.
Qayd etmeli ki, bu tek resmiy raqamlar, yani qayd etilgen hadimlernen bağlı. Tamam olarnı devlet nezaret etip ola. Resmiy olmağan borc ise, qat-qat büyüktir.
Bundan da ğayrı, resmiy çalışqan hadimler esasen, aylıqnıñ bir qısımını qoluna, ekinci qısımını «zarflarda» alalar. İşte, Kostantinov aytqan 93 mln. grivna borcına, tek resmiy çalışqan adamlarnıñ aylığıdır. Yani, başqaları közge alınmay.
Böyleliknen, Qırım işhaneleri bergilerni tolusınen tölep olamağanları (soñki ay devamında Qırım bücetine tüşken bergi tölevleri 5-7% -nı teşkil ete) ve atta, aylıqlarnı bermege imkânları olmağanı añlaşıla.
Biz laqırdı etken küçük ve orta biznes saipleriniñ bildirgenine köre, 2014 senesi mart ayından başlap, olar masraflarnı qısqartmağa mecbur ettiler. Biznesni ileriletken (reklama, numayış, sergilerde iştirak etüv ve ilâhre) teşviqat, iş ve mahsulat köleminiñ qısqartıluvı (ep bir ihtiyac da eksildi), yañartma planlarından vazgeçüv ve yañı açılğan yöñelişlerniñ qapatıluvı belgilendi.
Hadimlerniñ aylıqlarında iqtisad etüv meselesi ise, eñ mürekkep oldı. Reklama ve neşriyat işinen bağlı küçük biznesniñ sabi Yuriy şikâyet ete: «Men taqımımnı eki yıl devamında topladım. Ve onıñ er azası çeşit qıyınlıqlardaan keçti, manim içün qıymetli insanlardır. İşimni başlağanda qıyın oldı. Amma, eki yıldan soñ, biz öyle bir seviyege çıqtıq ki, atta hadimlerniñ sayısını arttırmağa kerek oldı. Mart ayında ise, er şey ast-üst oldı. Men elbette, hadimlerni işten boşatmadım, amma, aylıqları bayağı qısqartıldı. Müşterilerniñ büyük bir qısımı ğayıp etilgen soñ, tek biñ grivna alalar». Söz kelimi, Yuriyniñ hadimleri resmiy qayd etilmegenler, bu sebepten, onıñ meseleleri Konstantinovnıñ statistikasına kirmediler.
Brend uydrmaqtan başlap, tevsiyeler berüvine qadar çeşit hızmetler teklif etken diger qırımlı işhanede aytqanları kibi, bugünde bugün, mahsulatlarnı çıqarmağan biznes içün, eñ eyisi hadimlersiz çalışmaq.
Şirketniñ meneceri İrina şunı bildirdi: «Biz bu şekilde çoqtan çalışamız. Çünki bizim devletimizde daimiy bir istiqrar yoq ve müşterilerge bağlı şirketler, sımarıştan-sımarışqa qadar keçineler. 2013 ve 2014 senesiniñ başında olğanı kibi, sımarışlar arasında teneffüs olmasa, bu pek yahşı. Amma, o vaqıt bile, biz hadimlerni işke almay edik, olarnen ayırıca añlaşa edik, sanki er şey deñişecegini duyğan edik. Ve bu duyğular kerçekleşti. Bizim adamlar içün mesülietimiz olmağanı sebebinden, iş yoq, demek aylıq ta aytmağa aqqımız bar. Sımarış peyda olğanınen adamlarnı kene de celp etermiz. Başqa vaqıt olar öz işlerinen oğraşalar. Men añlayım, bu yahşı şey degil, amma, bugünki künde, keçinmek içün yekâne bir yoldır».
Akimiyet ise, bu vaziyette adetince meseleni toplaşuv vastasınen çezmege istey, memurlarnı toplap, umymiy vaziyetni muzakere etip, qabaatlı olğan şirketlerni qorquzıp, olarğa basqı etmek çarelerni bulmağa niyetlene.
