1944 senesi mayıs 18-20 künlerinde NKVD-NKGBniñ mahsus operatsiyası esnasında bütün qırımtatarlar Qırımdan Orta Asiya, Sibir ve Uralğa sürgün etildi (resmiy malümatqa köre, 194 111 kişi sürgün etildi). Qurultaynıñ mahsus komissiyası «Unutma» umum halq kampaniyasını keçirdi. Onıñ esnasında sürgünlikniñ şaatlarına ait 950 hatırlav toplandı. Qırım.Aqiqat bu arhivlerde yer alğan şaatlıqlarnı derc ete.
Men, Tamara İslâmova, qırımtatarım, 1937 senesi yanvarniñ 9-nda doğdım. Qırım ASSRniñ Aqmescit şeerinde Kları Tsetkin soqağında 22-nci evde yaşadım. Cenk vaqtında Seyitler rayonına Beş Qurtqa köyüne köçken edik.
Sürgünlik vaqtında qorantamızda anam Cever İslâmova (1910 yılında doğdı), babam Seydali İslamov (1904 yılında doğdı), tatam Dilâra İslamova (1930 yılında doğdı), tatam Elmira İslamova (1934 yılında doğdı), men, Tamara İslâmova (1937 yılında doğdım), egizim Tamila İslâmova (1937 yılında doğdı) ve qardaşım Lilâ İslâmova (1941 yılda doğdı) bar edi.
Qırım ASSRniñ Seyitler rayonınıñ Beş Qurtqa köyünden sürgün etildim. Eki közlü evde yaşadıq. Eki sığırımız bar edi, olarnı Abduraim dayım bağışlağan edi. O, Qurman rayonınıñ Taşlı Dair köyünde yaşağan edi. Toprağımız bar edi, anda hıyar, qarpız ve qavun saça edik.
Epimizni tüfeklernen köyniñ merkezine aydadılar. Meydan artıq adamnen tolu edi
1944 senesi mayısnıñ 18-nde saba üç asker keldi, evimizge kirdi. Bir şey añlatmayıp, kiyinip azbarğa çıqmağa buyurdılar. Evden bir şey almamızğa razı olmadılar. Amma anamnıñ azırlanmağa ve yanına bir şey almağa küçü yoq edi - Lilâ ufaçıq, Tamila hasta edi. Epimizni tüfeklernen köyniñ merkezine aydadılar. Meydan artıq adam tolu edi. Etrafında avtomatlarnen askerler tura edi. Adamlarnıñ qıçıruvları, şamatası, ağlavları, köpeklerniñ uluması, sığırlavnıñ müñremesi. Bizni atacaqlar dep belledik. Kimsege bir şey añlatmadılar.
Saba tañda bizni maşinalarğa yüklep, Seyitlerniñ tren vokzalına alıp kettiler. Tuvar vokzalınıñ platformasında turdıq, ne qadar turğanımıznı hatırlamayım. Qadınlar ağladı, eslerini coydı. Balalar coyula edi, olarnı qıçıra-bağıra qıdıra ediler. Adam çoq edi. Bizni tuvar vagonlarına yüklediler, pencerelerinde tikenli tel bar edi. Ne vesiqa, ne eşyamız yoq edi, bizge bir şey aytmadılar, ne içün ve qayda yollağanlarını aytmadılar. Böylece qorantamızdan yedi adam sürgün etildi.
Çoq şey oldı - adamlar suv toldurmağa yetiştirmeyip, poyezdden qala ediler ve ğayıp ola ediler. Yolda çoqusı türlü-türlü hastalıqlarnen hastalandı
Vagonlar top-tolu edi. Vagonda iç bir şarait yoq edi: suv, kenef yoq, ava yetmey, sıcaq. Qazahistan çöllerinden kete edik, sıcaq, nefes alınmay, adamlar hastalana, tibbiy yardımnıñ asıl lafı yoq edi. Kimerde poyezd toqtana edi, adamlar tışarığa çıqmağa tırışa ediler, bir-biriniñ üzerinden sekirip keçe ediler, savutları olğanlar çapa-çapa suv toldura edi. Çoq şey oldı - adamlar suv toldurmağa yetiştirmeyip, poyezdden qala ediler ve ğayıp ola ediler. Yolda çoqusı türlü-türlü hastalıqlarnen hastalandı. Vagonlarda açlıq, hastalıqlardan öle ediler. Vagonda meftanı tutmağa razı olmay ediler, onıñ içün cesetni poyezdden çıqarıp taşlay ediler.
Allahqa çoq şükür, bütün qorantamız sağ barıp çıqtı. Anam aytqanına köre, biz 20 kün yolda edik.
Bizni Qaşqadarya vilâyetiniñ Kitab stantsiyasına ketirdiler. Anda bizni balaban köpçekli arabalar endi bekley edi, olarnı eşekler çeke edi. Balalarnı oturttılar, ana-babalar ise 18 kilometr cayav ketti. Bizni qapısız, penceresiz, töşemesiz, sınğan dam ve çatlaq divar ile bir eski aranğa yerleştirdiler. Tabanda, toban üstünde yuqladıq. O aranda ipek vöcegini östüre ediler, anda sıçavul, sıçan yılanlar bar edi. Biz pek qorqa edik. Bu Panci köyünde edi. Sonra Kitabğa köçtik.
Dilâranıñ küçük olğanına baqmadan, balaban çapanen pamuqnı çapalata ediler
Anam ve Dilâra tatam tarlada çalıştı. Anam maşnadan balalarnı baqa edi. Dilâranıñ küçük olğanına baqmadan, balaban çapanen pamuqnı çapalata ediler. Bir tüpni kessen, brigadirler pek ura ediler. Olarğa pek az töley ediler, mahsulatnen bere ediler - er vaqıt ac edik.
Sürgünlik yerinde biz raat yürip olamadıq, mıntaqadan çıqmağa yasaq edi. Komendant rejiminiñ bozuluvı içün başqa vilayetke sürgün ete ediler.
Babam RTS-ge agronom olıp işke kirdi, kolhozlarğa atne bara edi. Gece-kündüz çalıştı, evge siyrek kele edi, gece atnen kelse, saba erte kete edi. Biz, balalar, onı aylarnen körmedik. Kitabda küçük bir evçikni satın alğan edik, anda da yaşadıq.
Men 4-ünci sınıfta olğanda appenditsitnen Şahribazda ameliyat yapıldım. Ana-babam meni yoqlap olamadı, komendant Kitabdan çıqmağa razı olmadı.
Lilâ kecindi, o beş yaşlarında edi. Biz mektepte edik, kadam nenen hasta olğanını bilmeyim
Epimiz malâriyanen hastalanıp çıqtıq, er kün emşire kelip, hinanı bere edi, basqa yardım olmadı. Lilâ kecindi, o beş yaşlarında edi. Biz mektepte edik, kadam nenen hasta olğanını bilmeyim.
Bizim territoriyamızda adamlar çoqusı malâriya, tuberkulöz, dizenteriya, sarılıq hastalıqlarınen hasta edi. Ölgenlerni köme ediler, kimerlerini ise sadece taşlap kete ediler. Sabasına cesetler yoq edi, olarnı çaqallar aşağan edi. Köy anbarında çoq qorantanı yerlestirdiler, olarnıñ episi aclıqtan öldi. Biz zornen sağ qaldıq...
Babam emek ordusına tüşmege kerek edi. Sürgünlik arfesinde anda ketecek edi. Amma biz Tamilanen oña yapışıp ağladıq. Babam qalmaga razı oldı, dostlarına: «Sizge saba yetişirim» dedi. Saba erte ise olamadı, çünki tüfekli saldatlar keldi ve onı da biznen beraber Özbekistanğa ketirdiler.
Men, 8-inci sınıfqace Karl Marks adına 1-inci mektepte oqudım, sonra Qarşın ocalar oquv yurtuna kirdim. Soñra Buhara pedagogika institutına, başlanğıç tasil fakultetine, özbek tilinde oqudım. Başlanğıç sınıflarda özbek tilini bere edim, 38 yıl çalıştım. Şimdi pensiyadam.
Qırımda 1995-inci yıldan berli yaşayım. Babam ve anam keçindi. Qalğanları sağ-selâmet, Allahqa şükür.
(2009 senesi oktâbrniñ 13-nde yazılğan hatırlav)
Neşirge Qırım tarihçısı, Qurultaynıñ qırımtatar halqınıñ genotsidini ögrenüv ve onuñ neticelerine qarşı çareler körüv boyunca mahsus komissiya reisiniñ muavini Elvedin Çubarov azırladı
