Ukraina şarqında haber siyasetini küçlendirmese, şimdi nezaret etken topraqlarını da coya bile, saya Praga ukrainaşınası Lenka Vihova. Bir qaç Çehiya ekspertinen beraber o, munaqaşa zonasına yaqın yerleşken Ukraina bölgelerini sıq-sıq ziyaret ete ve bu topraqlarnıñ ealisi, cenkten evel olğanı kibi, Kyivden mustaqil menbaalardan obyektiv malümatnı almağanını ayta, böylece, olar Rusiye dezinformatsiyası ve ukrain zenginlerine tabi olğan yerli matbuatnıñ manipulâtsiyalarına qolay oğray. "Ukraina içün taqım"dan çeh ekspertleri tetqiqat neticelerini Pragada Azatlıq Radiosı jurnalistleriniñ briefinginde numayış etti.
Meşur çeh ukrainaşınası, "Ukraina mecmuası"nıñ muarriri Lenka Vihova, Ukrainanen bağlı mevzularda çeh matbuatnıñ esas tefsircisi ola. Soñki bir qaç yıl içinde o TEAM4Ukraine taqımından volontör zenaatdaşlarınen - kiber havfsızlıq mütehassısları ve kriminologlarnen beraber, Ukraina şarqındaki vaziyetni tetqiq etmek içün, anda bara.
Onıñ fikrince, Kyiv Ukrainağa qarşı cenk gibrid usullarınen şiddetlengenini ve Rusiyedeki dezinformatsiya maşınasınıñ sistemli çalışması sebebinden Ukrainanıñ cazibeliligi yalıñız nezaret etilmegen topraqlarda degil, amma büyük qan ve ziyanlar ile 2014 senesinde azat etilgen topraqlarda da coyula. Şimdi, o adiselerden beş yıldan çoq kecken soñ, o kene olarnı ğayıp etmege telükesi altındadır.
Cebeden 60-100 kilometr mesafede, bütün haber alanında adamlar istese-istemese, amma Rusiye propaganda virusınen yuqturılğan
"Ukraina-Rusiye cenkiniñ altı yılı içinde cebege yaqın olğan topraqlarda Ukraina bu haber alanını temizlemedi. Cebeden 60-100 kilometr mesafede, bütün haber alanında adamlar istese-istemese, amma Rusiye propaganda virusınen yuqturılğan. Bu sadece añastı şeylerdir. Problema daa uzaq, daa terendir", - añlata Lenka Vihova.
Onıñ aytqanına köre, Rusiye öz tesirini quvetleştire - o birden bir qaç seviyede çalışa: cebede, milliy seviyede ve yaqınlarda bölge siviyesinde de çalışqanı körünip başladı.
Rusiyeniñ yerli bölge matbuatı vastası ile yañı ücümi
Özlerini regional kibi taqdim etken saytlar çoqtır, amma olarnıñ işğal etilgen topraqlardan ya da çetelden idare etilgenini biz artıq añlaymız
"Bu pek büyük bir problemadır. Özlerini regional kibi taqdim etken saytlar çoqtır, amma olarnıñ işğal etilgen topraqlardan ya da çetelden idare etilgenini biz artıq añlaymız. Yani olar ukrain saytları olğanınıiddia ete, vatanperver, "milletçi" bile sıfatlarıbar, ukrain tilinde bastırıla, amma olarnıñ yardımı ile propagandanıñ büyük qısmı tarqala", - dey Vihova rusiye propagandasınıñ yañı yayılma usuliyeti aqqında.
Cebeden uzaqça topraqlarda da Ukraina haber alanınıñ alı da yahşı körünmey. Gibrid cebeniñ Rusiye küreşçileri, oligarhlarnıñ nezaretinde olğan bir çoq milliy kanallarınıñ kün tertibi üzerinde nezaretni elge keçire bildiler, em de mustaqil sayılğan medialarnıñ siyasetine de tesir etip oldılar.
"Mustaqil sayılğan medianıñ vaziyeti yahşı olğanını aytıp olamam. Hususan qısmen Ğarp strukturalarınıñ parasınen temin etilgen media. Sıq-sıq olar ukrain cemiyetke menfiy tesir ete - olar Ukraina problemalarını qabarta, ya da kontekstten kenar bere. Meselâ, Ukrainadaki vaziyetni yalıñız cenkleşmegen zengin Avropa memleketlerinen teñeştirmey de, aata eñ nümüneviy demokratik ülkelerde bile olmağan mükemmel vaziyetnen qıyaslaylar", - añlata ukrainaşınas.
Lenka Vihova, dezinformatsiya ket-kete daa mürekkep olğanına, primitiv yalan yerine daa çoq deñiştirme ve aqiqatnıñ saqlamasında oynağanına diqqat ete.
"Men bu protsessni diqqatnen izleyim. "Fake"ler primitiv yapılsa, olarnı qolay tanımaq mümkün. Malümatnıñ yarısı taqdim etilgeni, urğu muayyen bir şeyge yapılğanı zaman ve başqa bir şey tamamınen unutılğanda, manipulâtsiyalarnı tanımaq daa qıyındır. Mütehassıs olmağanlarğa bu malümat alanından añlamaq ğayet zordır. Artıq mında devlet seviyesinde ihtisaslı qurumlar çalışmalı, olar, Ukrainanıñ haber alanı çevirilgen dezinformatsiya ocağını añlamağa yardım ete bilir edi", - saya Vihova.
Onın fikrince, Ukraina tek Şarqtan kelgen degil, amma Ğarptan da basqan propagandağa qarşı çıqmalı.
Biz Çehiyada rus propagandası Çehiya prezidenti Miloş Zemannıñ hızmetlerinen ne qadar qullanğanını bilemiz
"Rusiyeniñ Ğarbiy Avropadaki platformalarnıñ vastası ile Ukrainağa ne qadardezinformatsiya kelgenini köremiz. Biz Çehiyada rus propagandası Çehiya prezidenti Miloş Zemannıñ hızmetlerinen ne qadar qullanğanını bilemiz. Bu Avropa siyasetçisi bergen malümat kibi kösterile, ve bu vaziyette Ğarp cemiyetinde bu siyasetçiniñ iç itibarı olmağanını baqmadan, onı dezinformatsiya platforması kibi qullanalar", - añlata Lenka Vihova.
O, bu taktikanıñ daa bir maqsadı olğanını qayd ete: ukrain cemiyette avropalılarğa qarşı nefret ve umumen Ğarp dünyasına işanmamazlıq doğurmaqtır.
"Ukrain dinleyici ya da oquyıcı bir Avropa ülkesi prezidentiniñ aytqanlarını oquğanda, er kes Ukrainanı terk etkenini, Ukraina kimsege meraqlı olmağanını, Avropa Birligi ve Ğarp Ukrainağa yardım etmeycegini duyacaq, ve umumen o satqın olğanını ve ilâhre is etecek", - añlata ukrainaşınas.
Onıñ fikrince, soñ aylarda prezident saylavları ve siyasiy qavğalar sebebinden vaziyet daa fenalaştı.
"Körgenim - bu daa talil degil, sadece körgenim - atta pek itibarlı matbuat ve jurnalistler bu prezident saylavlarında türlü sebepler ile özüni qullanmağa razı oldı. Ve mustaqil itibarlı neşirlerde pek çoq "zeerli" malümat keçti, ve o, elbette ki, cemiyette tamır attı, soñra ise böyle neticelerni kördik", - saya Vihova. Aynı vaqıtta o qoşa ki, Ukrainanıñ "normal vaziyette" olmağanını da közde tutmaq kerek, ülkede altı yıldan berli cenk ketkenini, ve bu cenk sadece cebede degil olğanını unutmamaq kerek.
