Fevralniñ 17-nde saba erte yarımadanıñ bir qaç rayonında Rusiye quvetçileri musulmanlarnıñ (ekseriyeti qırımtatarı ola) evlerine keldi. «Qırım birdemligi» birleşmesiniñ faalleri Qırım.Aqiqatqa bildirgenine köre, İçki rayonında Mamamadinov Abdulbori, Qarasuvbazarda Azamat Eyupov, Aqmescitte Yalkabov Timur, Bağçasarayda İbragimov Ernest, Bağçasarayda Fedorov Oleg, Aqmescitte Seydametov Lenur ve Aqyarda Şihametov Yaşarnıñ evinde tintüv keçirildi.
«Ernest İbragimov 10 yıldan çoq «Salaçıq» karavan-sarayında aşçı olıp çalıştı ve «Qırım balalığı» siyasiy mabüslerniñ balaları içün leyha faali ola. 2017 senesi oña qarşı memuriy dava açılğan edi. FSB bildirgenine köre, tintüv mahsus hızmetlerniñ hadimleri tarafından cinaiy dava çerçivesinde keçirile», – dep bildirdi faaller.
«Qırım birdemligi» malümatına köre, Azamat Eyupov 2019 senesi iyül ayında Moskvanıñ Qızıl meydanında qırımtatarlarnıñ narazılıq aktsiyasında iştirak etti ve qırımlı musulmanlarğa qarşı davalar boyunca açıq mahkeme oturışuvlarında er vaqıt bara.
«Mahamadinov Abdulboriniñ 7, 5 ve 2 yaşında üç çağına yetmegen balası bar. İbragimov Ernest dört balasını baqa, beşinci balaları doğacaq», – dep qoştı faaller.
Olarnıñ malümatına köre, FSB hadimleri tutulğanlarnıñ soy-soplarına olar Rusiye Ceza kodeksiniñ 205.5 maddesine istinaden (Terror teşkilâtınıñ faaliyetini teşkil etüv ve böyle teşkilâtnıñ faaliyetinde iştirak etüv – muar.) qabaatlana, dep bildirdi.
Tutulğan qırımlılarğa advokatlar Siyar Paniç, Lilâ Gemeci, Yunus Refat, Marlen Halikov, Emil Kurbedinov ve Taras Omelçenko uquqiy yardım kösterecek.
«Faallik diqqatsız qalmadı»
Ekinci Bağçasaray gruppasınıñ davası on insanğa arttıLilâ Gemeci
Qırımdaki tintüvler Bağçasaraydaki ekinci «Hizb ut-Tahrir davası» çerçivesinde keçirildi. Bu aqta qırımlı advokat Lilâ Gemeci Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında ayttı.
«Tintüv vaqtında uquq qoruyıcılarnıñ aytqanlarından añlağanımızğa köre, Ernest İbragimov, Oleg Fedorov terror teşkilâtında iştirak etkeninde qabaatlana. Olar camide keçirilgen subette qabaatlana, bu ekinci Bağçasaray gruppasınıñ cinaiy mesüliyetke çekilmesi içün sebep oldı. Böylece, ekinci Bağçasaray gruppasınıñ davası on insanğa arttı», – dedi Gemeci.
Lilâ Gemeci, qırımlılarnıñ evlerinde keçirilgen tintüv ve tutuvlarını olarnıñ faaliyetinen bağlay.
«Mahkeme ögünde keçirilgen barışıq aktsiyalarınıñ iştirakçileri ola. Semetdeşlerine qol tutmaq içün çıqqan, Qırımda farqlı bayram, tedbirlerni teşkil etken ediler. Bu faallikleri diqqatsız qalmadı», – dep qayd etti advokat.
Gemeci, tutulğan musulmanlar Qırımdaki Rusiye FSBsiniñ idaresine ketirile, dep bildirdi.
Qırımlı advokat Emil Kurbedinov tutulğanlardan biri Azamat Eyupov neden şübheli sayılğanını aydınlattı.
Azamat Eyupov özüne qarşı taqipniñ siyasiy sebepleri bar, dep bildirdiEmil Kurbedinov
«Şimdi Aqmescitteki FSB binasında müvekkilim Azamat Eyupovnı ziyaret ettim, oña Rusiye Ceza kodeksiniñ 205.5 maddesiniñ 1-nci qısmına istinaden şübheli olğanını, Qarasuvbazarda Hizb ut-Tahrir bölügini qurğanını bildirgenler. Berilgen malümatqa köre, tintüv ükmü endi çıqarılğan Qarasuvbazardaki «Hizb ut-Tahrir davası» çerçivesinde keçirildi. Müvekkilim qabaatını tanımağanını bildirip, Ukraina vatandaşına olaraq dördünci Jeneva şartnamesini qullanmağa talap etti. Azamat Eyupov özüne qarşı taqipniñ siyasiy sebepleri bar, dep bildirdi», – dedi advokat.
Advokatnıñ malümatına köre, fevralniñ 17-nde yerli saatnen 16:30-da Aqmescitte Eyupovnıñ sıñırlav tedbiri belgilenecek mahkeme keçirilmesi planlaştırıla.
Emil Kurbedinovnıñ daa soñra Qırım.Aqiqat mühbirine bildirgenine köre, Rusiye tahqiqatı Azamat Eyupovğa psihiatrik ekspertiza yapılmasını istedi.
«Fikrimizni bildirdik – bu tamamen qanunsız bir şey, onı Aqmescit psihiatrik hastahanesine yerleştirmek içün bir sebep yoq», – dep ayttı advokat.
FSB: «Regionlarara ekstremist cemiyetiniñ faaliyeti toqtatıldı»
Rusiye FSBsiniñ matbuat hızmeti, Rusiyeniñ cenübinde ve işğal altındaki Qırımda müessisede terror teşkilâtı dep adlandırılğan «At-Tekfir val-Hicra» iştirakçileri tutuldı, dep bildirdi.
«Rusiye FSBsi, tekfirizm («kâfirlikte» qabaatlav) mefküresi «kâfirlerge», şu cümleden musulmanlarğa qarşı teologik esaslar bergen ve «halifelik» teokratik islâm devmletiniñ qurulması kerek olğanını aytqan ve Rusiyede yasaqlanğan «At-Tekfir val-Hicra» halqara islâm teşkilâtınıñ regionlarara ekstremist cemiyetiniñ faaliyetini toqtattı», – dep bildirdi FSB.
Müessise, tutulğan şahıslarnı «radikal» dep adlandıra. FSB malümatına köre, tintüvler vaqtında «Qaraçay-Çerkesiyada 40-tan çoq ekstremist neşir, gizli qurşunatqıç, avtomat, patronlar ve elnen yapılğan patlayıcı maddeler (şu cümleden fedaiy quşağı) tapılıp alındı».
«19 radikal yaqalandı, olar mefküresiniñ propagandasından ve yañı tarafdarlarını qıdırmaqtan ğayrı, Şimaliy Kavkazda diversion-terror ücümlerini kerçekleştirmege planlaştırğan edi», – dep bildire FSB.
Mahsus hızmet tutulğanlarnıñ adları ve soyadlarını aydınlatmay, izaatları da yoq.
Esas Ukrainada berilgen cevap
Esas Ukrainadaki Qırım Muhtar Cumhuriyeti ve Aqyar prokuraturası işğal etilgen Qırımda musulmanlarnıñ (ekseriyeti qırımtatarı) evlerinde keçirilgen kütleviy tintüvler sebebinden cinaiy tahqiqat başlattı.
«Ukraina Ceza kodeksiniñ 162-nci maddesiniñ 2-nci qısmı (mesken tiyilmemezligi) ve 146-ncı maddesiniñ 2-nci qısmına (azatlıqtan qanunsız marum etüv) istinaden açıldı. Mezkür qanunsız areketler içün beş yıl qadar apis cezası berilmesi mümkün», – dep aytıla prokuratura haberinde.
Mahkemeden evelki tahqiqat Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki Milliy politsiyanıñ Qırım idaresi tarafından keçirile.
Bundan ğayrı, Qırımdaki tintüvlerge Ukraina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy temsilciligi de cevap berdi. Berilgen malümatqa köre, yarımadadan malümat Ukraina uquq qoruyıcılarına berile ve «milliy ve halqara seviyedeki işte» qullanılacaq.
Müessise, Qırımda saba olğan adiselerni «siyasiy taqip» dep adlandırdı.
Sahte uquq qoruyıcılarnıñ bu areketleri qabaatsızlıq prezumptsiyasını, azatlıq aqqını ve şahsiy tiyilmemezlik, uquqiy yardım aqqını bozdıLüdmila Denisova
Ukraina Yuqarı Radasınıñ insan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisova bildirgenine köre, fevralniñ 17-nde tintüvler vaqtında tutulğan qırımlılar «qabaatsızlıq prezumptsiyası bozulıp», FSB idaresine ketirildi. Onıñ fikirince, bu vaziyette Ukraina Rusiyeden «adaletli mahkeme aqqına riayet etmesini» talap etmeli.
«Sahte uquq qoruyıcılarnıñ bu areketleri qabaatsızlıq prezumptsiyasını, azatlıq aqqını ve şahsiy tiyilmemezlik, uquqiy yardım aqqını bozdı, çünki tintüvler kerekli mahkeme qararları olmağanda, advokatlar iştirak etmegende ve protsessual vesiqalar berilmegende keçirildi», – dep aytıla Denisovanıñ izaatında.
Rusiyeden adaletli mahkeme aqqına riayet etmesini talap etmelimizLüdmila Denisova
Onıñ fikirince, yarımadada qırımtatarlarnıñ taqip etilüviniñ «siyasiy sebepleri bar ve qanunsız apis cezası ve ükümnen bitmesi mümkün».
«Bu vaziyette halqara gumanitar uquq ve insan aqları saasında halqara uquqqa köre işğalci devlet olğan Rusiyeden mecburiyetlerine uyğun adaletli mahkeme aqqına riayet etmesini talap etmelimiz», – dep qoştı o.
Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar Rusiye quvetçileriniñ qırımlılarnıñ evlerinde keçirgen tintüvlerini «cezalav ve qorquzuv şekli» dep adlandırdı.
«Siyasiy taqip stsenariyi ve işğal altındaki Qırımda Ukraina vatandaşlarını sustırmaq ıntıluvları böyle ola. Ukraina vatandaşları çeşit tenbi, basqı ve şantaj ile «subetlerge» davet etile. Soñra tintüv keçirile ve terrorizm ve ekstremizm ile küreş manaçığınen insanlar tutula. Soñra siyasiy sımarış ile yapılğan «mahkeme» ve ükümler. Qorquç ükümler, manyak cinayetçiler bile böyle üküm almay. Vatanda barışıqta yaşağan, işğal şaraitlerinde maneviy ve bazı vaqıtları fizik olaraq yaşamağa tırışqanlarğa ükümler çıqarıla», – dedi Ceppar.
Onıñ aytqanına köre, tintüvlerniñ maqsadı – «tirenüvge yol bermemek ve rejimge razı olmağa mecbur etmek».
Ukraina Tış işler nazirligi Rusiye quvetçileriniñ fevralniñ 17-nde işğal etilgen Qırımda keçirgen tintüv ve tutuvlarğa qarşı narazılıq bildirdi. Müessise, halqara institutlarnı bu areketlerge qıymet kesmege çağırıp, soñki tutuv ve tintüvler aqqında malümatnı BM Baş Assambleyasınıñ sessiya baqıluvına çıqarmağa planlaştıra.
Bu beyanat Ukraina Tış işler nazirliginiñ saytında derc etildi. Vesiqada qayd etilgenine köre, Qırımdaki adiseler «yarımadanıñ işğalci akimiyeti siyasiy sebeplerden areket etkenini» köstere.
«Bu areketler Moskvanıñ halqara gumanitar uquqnıñ esas normalarını, işğalci devlet olaraq mecburiyetlerini tamamen körmemezlikke urğanını, siyasiy ve diniy fikir çeşitligini bastırmaq ve vaqtınca işğal etilgen Ukraina toprağında aq qorçalayıcı faaliyetini blok etmek içün qanunsız quvet usullarını qullanmaq azır olğanını köstere», – dep bildire matbuat hızmeti Ukraina Tış işler naziriniñ birinci muavini Emine Cepparnıñ aytqanlarını.
Müessise, al-azırda Qırım yarımadasını kontrol etken Rusiyege 2014 senesi martnıñ 27-nde qabul etilgen BM Baş Assambleyasınıñ 68/262 qararı, BM Halqara mahkemesiniñ Ukrainanıñ Rusiye Federatsiyasına qarşı davası çerçivesinde ırqiy ayırım şekillerini yoq etüv halqara şartnamesiniñ qullanıluvına dair buyruğı aqqında hatırlattı.
«Bu vesiqa ve qararlar halqara toplulıqnıñ vaqtınca işğal etilgen Qırımda siyasiy taqiplerni qabul etmegenini ve yarımadada insan aqları ve esas serbestliklerine riayet etüv içün Rusiye mesüliyeti aqqında ayta», – dep aytıla Tış işler nazirliginiñ beyanatında.
Ukraina baş nazir muavini, Reintegratsiya naziri Oleksiy Reznikov bildirgenine köre, Rusiye quvetçileriniñ fevralniñ 17-nde işğal altındaki Qırımda keçirgen tintüv ve tutuvları «diniy ve milliy alâmetlerge köre daa bir qorquzuv ve taqip ıntıluvı ola». O, halqara toplulıqnı buña cevap bermesine çağırdı.
«Rusiye Federatsiyasınıñ böyle areketleri Cenk vaqtında vatandaş ealisini qoruv şartnamesiniñ (1949) 27-nci ve 43-ünci maddelerini, hususan diniy aqlarğa riayet etüv ve işğal etken devletniñ qanunlarına köre cinaiy taqipke yol bermeme ceetinden boza. RF qanunsız tutulğanlarnıñ qoranta (ömür arqadaşları ve balalarınıñ) aqlarını boza. Halqara toplulıqnı cevap bermege çağıramız», – dep aytıla Reintegratsiya saytında derc etilgen Reznikovnıñ beyanatında.
Baş nazirniñ muavini böyle areketlerni «Qırımdan vazgeçtirmek» içün «Ukrainanı muvafaqiyetsiz qorquzuv ıntıluvı» dep saya.
«Amma bu olmaycaq. İnsanlarımız ve toprağımız içün küreşecekmiz. İşğalci rejim mıtlaqa dağılacaq ve Qırım kene serbest Ukrainağa qaytacaq», – dep ayttı Oleksiy Reznikov.
Ukraina aq qorçalayıcı teşkilâtları Qırım sakinleriniñ evlerinde keçirilgen tintüvlerge qarşı narazılıq bildirdi. Bu aqta ZMINA insan aqdarı merkeziniñ saytında haber etile.
«Aq qorçalayıcılar quvetçilerniñ yapqanlarını Rusiye işğalci akimiyetiniñ Qırımda vatandaş cemiyetini yoq etüv areketleriniñ devamı dep saya, çünki tutulğan yedi insandan dördü faal ola. Lenur Seydametov SİZOğa bir şeyler alıp ketken edi. Oleg Fedorov siyasiy sebepli mahkeme oturışuvlarını ziyaret etti, qırımtatar siyasiy mabüslerine qol tutuv haber kampaniyalarında iştirak etti ve siyasiy mabüslerniñ qorantalarına maddiy yardım kösterdi», – dep aytıla haberde.
Qayd etilgenine köre, Ernest İbragimmov «Qırım birdemliginiñ» faali ola, Azamat Ebpov ise 2019 senesi iyül ayında Moskvanıñ Qızıl meydanında qırımtatarlarnıñ narazılıq aktsiyasında iştirak etti.
Ariza müellifleri arasında aşağıdaki Ukraina teşkilâtları mevcuttır:
- OO «KrımSOS»
- ZMINA insan aqları merkezi
- Kreml siyasiy mabüsleriniñ soy-sopları birleşmesi
- Vatandaş serbestlikleri merkezi
- Qırım insan aqları evi
- Qırım aq qorçalayıcı gruppası
- İnsan aqları media teşebbüsi
- Ukraina Helsinki insan aqları birligi
- İnsan aqları regional merkezi
- «Almenda» vatandaş maarifi merkezi
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov, saba Qırım sakinleriniñ evlerinde keçirilgen tintüvler Ğarpnıñ Rusiyege qarşı areketlerine berilgen cevap ola, dep bildirdi. Bu aqta o, Facebooktaki video muracaatında ayttı.
«Qırımtatar halqını boysundırmaq içün daa bir adım, qırımtatarlarnı Qırımdan ketmege mecbur etecer olalar. Belli ki, bir afta evelsi qabul etilgen ve Rusiye Qırımnı azat etmeli dep aytılğan Avropa Parlamentiniñ qararına da cevap berildi. Anda tamır qırımtatar halqınıñ aqları, Ukraina devletiniñ qanunlarnı qabul etmek kerek olğanı aqqında aytıla. Bu şimdi Ğarpnıñ Rusiyege qarşı baqılğan sanktsiyalarına cevap oldı. Qırımtatarlar Rusiye Federatsiyası tarafından taqip etile», – dedi Çubarov.
«Vesiqalarnı ve bütün pasportlarnı alıp ketkenler»
Ukraina pasportımnı bermedim, olar qarıştırıp tapqanlar ve alıp ketkenlerAzamat Eyupovnıñ apayı
Fevralniñ 17-nde evleri tintilgen qırımlı musulmanlarnıñ soy-sopları Rusiye quvetçileri olarnıñ Ukraina pasportlarını alıp ketti, dep bildirdi.
«Er şey baqıp, vesiqalarnı ve bütün pasportlarnı alğanlar. Ukraina pasportımnı bermedim, olar qarıştırıp tapqanlar ve alıp ketkenler. Aqayımnı alıp ketkende bir şey demediler, bir şey aytmağa mecbur degil ekenler», – dep bildirdi birleşme faallerine tutulğan Azamat Eyupovnıñ ömür arqadaşı.
Pasportlar alınğanını tutulğan Timur Alkabovnıñ soyu da haber etti: «Pasportlar, cep telefonını alğanlar, şaatlar olarnıñ edi».
Tutulğanlarnıñ mahkemeleri
Kreml kontrolindeki Qırım mahkemeleri saba tintüvlerden soñ tutulğan insanlarnıñ sıñırlav tedbirlerini baqıp başladı. Bu aqta «Qırım birdemligi» cemaat birleşmesi Qırım.Aqiqatqa bildirdi.
Rusiye kontrolindeki Aqmescitniñ Kiyev rayon mahkemesi faaller Ernest İbragimov, Timur Yalkabov ve Oleg Fedorovnı «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtında iştirak etkeninden şübheli sayıp, bir ay ve 28 künge apiske aldı. Böylece, saba tintüvlerinde tutulğan qırımlılar 2021 senesi aprelniñ 15-ne qadar SİZOda qalacaq, dep bildire Qırım.Aqiqat mühbiri.
«Bugün Ernest İbragimov ve Fedorov Olegniñ imayecisi olaraq mahkeme oturışuvında iştirak ettim. Qabaatlayıcı olarnı apiske alıp, SİZOğa qapatmağa talap etti. Ernest İbragimov ve Oleg Fedorov Ukraina vatandaşları olğanını aytıp, dördünci Jeneva şartnamesiniñ normalarını qullanmağa talap etti. Ernest İbragimov başından berli, apiske alınğanından berli terciman istedi, lâkin ne tutulğanda, ne de mahkemede terciman yoq edi. Mahkeme qarar çıqardı – İbragimov ve Fedorovnı 2021 senesi aprelniñ 15-ne qadar SİZOğa apiske almaq», – dep tarif etti Emil Kurbedinov.
Daa soñra aynı mahkeme kene bir ay ve 28 künge, 2021 senesi aprelniñ 15-ne qadar, saba tintüvlerinde tutulğan daa eki qırımlı Lenur Seydametov ve Azamat Eyupovnı tutıp aldı.
Oturışuv açıq olsa da, soy-soplar mahkemege kirsetilmedi. Mahkeme koronavirus tarqaluvı ile küreş tedbirlerine esaslandı, dep bildirdi Qırım.Aqiqat mühbiri.
Saba tintüvlerinden soñ tutulğan qırımtatarlarnıñ sıñırlav tedbirleri belgilengen Rusiye kontrolindeki Aqmescit Kiyev rayon mahkemesiniñ binası ögünde 300-den çoq insan toplaştı. Bu aqta «Qırım birdemligi» cemaat birleşmesi Qırım.Aqiqatqa bildirdi.
«Halq bu insan tutuvlarını añlamay, insanlar daa kele», – dep ayttı birleşmege izaat bergen cemaat imayecisi Seytosman Karaliyev.
O, bu şekilde qırımtatar halqı birdemligini köstere ve Rusiye quvetçileriniñ areketlerine razı olmağanını isbatlay, dep ayttı.
«Qırım birdemliginiñ» faali Lutfiye Zudiyevanıñ Facebook saifesinde yazğanına köre, insanlar kelmege devam ete ve yanına sıcaq qave ve çay alıp kele.
2014 senesi baarde Qırımnıñ Rusiye işğalinden soñ yarımadada Rusiye quvetçileri mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» ve «Tebliğ Cemaatı» teşkilâtlarınen alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan insanlarnı apiske alıp başladı.
«Hizb ut-Tahrir» halqara islâm siyasiy teşkilâtı, bütün musulman devletleriniñ islâm halifeligine birleştirilmesini öz maqsadı olğanını ayta, amma olar, bu maqsatqa irişmek içün terroristik usullarnı red ete ve Rusiyede adaletsiz taqip etilgenini ayta. Rusiye Yuqarı mahkemesi 2003 senesi «Hizb ut-Tahrir» teşkilâtını «terrorist» birleşme cedveline kirsetip, onı yasaq etti.
«Hizb ut-Tahrir işi» boyunca apiske alınğan ve mahküm etilgenlerniñ imayecileri olarnıñ taqip etilmesi diniy sebeplernen bağlı olğanını tüşüne. Adliyeciler qayd etkenine köre, Rusiye uquq qoruyıcı organları tarafından bu dava boyunca taqip etilgenler – ekseriyeti qırımtatarlar ve ukrain, rus, tacik, azeri ve islâm dinini kütken diger millet vekilleri. Halqara uquq işğal etilgen topraqlarda işğalci devlet qanunlarını kirsetmege yasaqlay.
