Qırımda fevralniñ 23-nde Bağçasaray rayonında demiryolğa zarar ketirilüvinen bağlı yañı tintüv, sorğu ve tutuvlar faal başlandı. Rusiye uquq qoruyıcıları bu adiseniñ tahqiq etilüvi aqqında resmiy şekilde bildirmey. Amma qırımlılarnıñ evlerinde tintüvler keçirile. Neler ola, Qırım.Aqiqat bilmege tırıştı.
Fevralniñ soñunda ve mart ayında Qırımda fevralniñ 23-nde Bağçasaray rayonınıñ Bazarçıq (Poçtovoye) köyü yaqınlarında demiryolnıñ zarar körmesinen bağlı tintüv ve tutuvlar oldı.
Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı büyük istilâsınıñ yılı arfesinde kimligi belli olmağan insanlar Aqmescitke ketken demiryolğa zarar ketirdi. Baza Rusiye Telegram kanalı aydınlatqan fotoresimde bir taraftan relsniñ bir qısmı yoq.
Adise neticesinde tren ve şeerlerara elektriçka areketi toqtatıldı.
Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı büyük istilâsına qoltutqan ve Qırımda Rusiye uquq qoruyıcılarınen işbirligi yapqan Rusiye tarafdarı bloger Aleksandr Talipov yolnıñ bir qısmını «taşıla bilgen qaynaqnen kesip alğanlar» dep tahmin etti. Soñra demiryol tamir etildi.
Qırımdaki Rusiye uquq qoruyıcı organları bu dava çerçivesinde tahqiqat areketleri aqqında resmiy şekilde bildirmek. Rusiye FSB vekilleri ise qırımtatarlarnıñ evlerinde kütleviy tintüvler keçire, demiryol adisesine alâqası olğanlarnı qıdıralar.
«Tapa bilecek er şeyiñiz – siziñ ketirgeniñiz»
Fevralniñ soñunda FSB vekilleri qırımlı Abdulla Cemilovğa tintüv keçirmege keldi. Onıñ qorantası Bağçasaray rayonınıñ Priyatnoye Svidaniye köyünde yaşay. Abdulla Cemilov o vaqıt evde yoq edi.
Qardaşı Abdulaziz Cemilov tintüv saba saat altılarda başlandı, Rusiye uquq qoruyıcıları advokatlarğa telefon etmege yasaqlağan edi. Cemilovlar tintüv protokolını imzalamağa razı olmadılar.
Martnıñ 6-nda Rusiye uquq qoruyıcıları Sudaqta Edem Murtazayevniñ evine keldi. O ve ömür arqadaşı tutulıp, Aqmescitteki Rusiye FSB idaresine ketirilgen edi. Sebep kene zarar körgen demiryol oldı.
Soñra çift yiberildi. Edem Murtazayev Rusiye Ceza kodeksiniñ 281.1 maddesiniñ 1-inci qısmına istinaden (diversion faaliyetke yardım etüv) qabaatlandı, dep bildirdi Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov.
Daa bir tintüv martnıñ 9-nda Qırımtatar Milliy Qurultayı delegatınıñ qardaşı Asan Abduramanovnıñ evinde keçirildi. O, Qırımda yaşamay.
O künü Rusiye uquq qoruyıcıları Qurman qasabasında Memet Aşurovnıñ evini tintti. Onı Aqmescitteki Rusiye FSB binasında demiryolğa ketirilgen zararnen bağlı sorğuğa çekip, advokatnen körüşmege izin bermediler. Amma soñra yibergenler.
Tintüv vaqtında qomşu ya da tanışlarımdan şaatlar olsun talaplarım red etildiAhtem İsmailov
Martnıñ 11-nde Aqmescitteki Rusiye FSB idaresinde Aqmescit rayonınıñ Pervomayskoye köyünde yaşağan qırımlı Ahtem İsmailov sorğuğa çekildi. Onıñ evinde de tintüv keçirildi. Ahtem İsmailov saba saat yedide «işareti olmağanmaskalı insanlar» eviniñ azbarına kirip, pencere ve qapularnı qaqıp başladı, dep tarif etti. Bir qısmını evge kirsetti.
«Tintüv vaqtında qomşu ya da tanışlarımdan şaatlar olsun talaplarım red etildi. Tintüv vaqtında köpekler bar edi, men dinimizge köre köpeklerni evge almağa mümkün degil desem, hadimler talaplarımnı körmemezlikke urdım», – dep bildire İsmailovnıñ aytqanlarını «Qırım birdemligi» cemaat birleşmesi.
Martnıñ 12-nde saba Aqmescit rayonınıñ Çoyunçı (Urojaynoye) köyünde Qırımtatar Milliy Qurultayınıñ delegatı Lemmar Yunusovnıñ evinde tintüv keçirildi. Kimse tutulmadı.
Bütün odalarğa kirmeyip, er şeyni uzaqtan baqqanlar, demiryolnen bağlı sualler bergenlerLemmar Yunusov
«Bütün odalarğa kirmeyip, er şeyni uzaqtan baqqanlar, demiryolnen bağlı sualler bergenler. Belli şeyler qıdırğanlar. Men: bir şey tapsañız – ketirgeniñiz olacaq, dep ayttım. Olar ayta: «İsteseñiz, bizni baqıñız». Men deyim: «Kloun olmañız. Kimse sizni teşkermeycem. Tintüv keçirmege siz keldiñiz». Bir saat içinde bitirgenler, pek tez. Kimse kelmesin, dep rica etkenler. Bir şey tapmadılar», – dep ayttı Lemmar Yunusov.
İç bir sefer Rusiye FSBsi demiryolnıñ zarar körmesinen bağlı dava çerçivesinde tahqiqat areketleri aqqında açıq bir şekilde bildirmegen edi. Resmiy bir tasnif de yoq.
«Qabul etmegenleri içün cezalaylar»
Rusiye uquq qoruyıcıları «demiryol partizanlarını» qıdırıp, tek qırımtatar milliy areketiniñ vekillerine kelmey, faal olmağan adiy insanlarğa da keleler, dep qayd ete «KrımSOS» cemaat teşkilâtı.
Rusiye uquq qoruyıcıları meşur qırımtatar faallerine qarşı basqı yapmaq içün demiryolğa zarar ketirilüvini qullandı«Qırım SOS»
«Soñki tintüvlerden dördü tesadufiy insanlarnıñ evlerinde oldı. Amma Rusiye uquq qoruyıcıları meşur qırımtatar faallerine qarşı basqı yapmaq içün demiryolğa zarar ketirilüvini qullandı. Qırımtatarlarnıñ evlerinde tintüvler işğalci akimiyetni qabul etmegen ve Ukrayınanı begengen qırımtatar halqını qorquzmaq ve cezalamaq maqsadınen keçirile. İşğalciler tintüv ve apis cezaları yardımınen qırımtatarlardan iç kimse telükesizlikte degil, er keske kele bileler, dep köstere», – dep bildirdi Qırım.Aqiqatqa «KrımSOS».
Bağçasaray rayonınıñ Bazarçıq (Poçtovoye) köyündeki demiryolğa zarar ketirilgen soñ yapılğan tintüv ve tutuvlar 2021 senesi «gaz borusını patlatuv» davasını añdıra, dep tüşüne «KrımSOS» talilcisi Yevğen Yaroşenko.
Bu dava boyunca Rusiye kontrolindeki Qırımnıñ Yuqarı mahkemesi üç qırımlını mahküm etti: Qırımtatar Milliy Meclis reisiniñ birinci muavini Nariman Celâl, vatandaş jurnalisti Asan Ahtemov ve eki doğmuş qardaşı Aziz Ahtemov, olar qabaatlı olğanlarını tanımay. Ukrayına akimiyeti ve aq qorçalayıcılar bu davanı siyasiy sebepli saya.
Qırımda qırımtatar ealisini qorqutmaq maqsadınen yapılğan şübheli avantüralarYevğen Yaroşenko
«2021 senesi gaz borusındaki «diversiya» da, 2023 senesi demiryolğa zarar ketirilüv de – Qırımda qırımtatar ealisini qorqutmaq maqsadınen yapılğan şübheli avantüralar. Aq qorçalayıcı teşkilâtlarınıñ esabatlarına köre, Qırım ealisiniñ eñ çoq 15% olğan qırımtatarlar siyasiy repressiyalarda pek çoq zarar köre. Olar siyasiy mabüslerniñ ekseriyeti ola, sıq-sıq tutula ve uydurılğan memuriy qabaatlavlar boyunca memuriy apis cezalarını ala: vatandaşlarnıñ cemaat yerlerinde kütleviy toplaşuv, yasaqlanğan timsallerniñ numayış etilüvi, polis hadiminiñ emrine riayet etmeme ve ilâhre. İşğalci akimiyet qırımtatarlarnı işanılmaycaq bir gruppa olaraq köre. Şunıñ içün olarnı «terrorist», «ekstremist», «diversant» ya da Ukrayınanıñ «beşinci kolonnası» olaraq köstermege tırışa, dep ayta Yevğen Yaroşenko.
«Çeşit stsenariylerge azır olmaq kerek»
Tendentsiyağa köre, Qırımda demiryolğa ketirilgen zarar sebebinden tintüv ve tutuvlar devam ete bile. «KrımSOS» qırımlılarğa telükesizligini tüşünmege tevsiye ete.
«İşğal altındaki Qırımda bulunıp, çeşit stsenariylerge azır olmaq kerek. Hususan, tintüv ve tutuvlarğa. Aq qorçalayıcı ve advokatlarnıñ cep telefonlarını evelden bilmek kerek. Olarnen Rusiye uquq qoruyıcıları eviñizge kelgende ne yapmaq kerek olğanını muzakere etmek kerek», – dep bildirdi teşkilât.
«KrımSOS» tevsiyeleri arasında: raat olıp, telâşlanmamaq, tahqiqat tedbirleri keçirilgen yerge kelip, vaziyetni taqip etken tuvğanlar, qomşu (işansañız) ya da advokatıñızğa tez-tez telefon etmek.
Rusiye uquq qoruyıcılarından şeadetname ve tintüv keçirilmesi içün vesiqalarnı köstermelerini rica etmege ve iddialar neden ibaret olğanını bilmege tevsiye ete.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://krymrcriywdcchs.azureedge.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
Qırımlı jurnalist ve faallerniñ evlerinde keçirilgen tintüvler
2014 senesi baarde Qırımnıñ Rusiye işğalinden soñ yarımadada Rusiye quvetçileri mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» ve «Tebliğ Cemaatı» teşkilâtlarınen alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan insanlarnı apiske alıp başladı.
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
