«Cenk bütün işğal etilgen topraqlarnen beraber Ukrayına topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenmesinen yekünlenmeli», – dep qayd etti Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Refat Çubarov Azatlıq Radiosınıñ yayınında. «Ukrayına istilâcınen bir uzlaşuv yapmaycaq», – dep bildirdi o, prezident Volodımır Zelenskıynıñ aytqanlarını Ğarptaki bazı siyasetçilerniñ Rusiye ile Qırımnen bağlı ola bilecek uzlaşuvlarnı izaatlap.
– Refat bey, Financial Times neşirine Andriy Sıbiğa intervyü berdi. Prezident ofisiniñ yolbaşçı muavininiñ aytqanları ses-şamata çıqardı. Birileri Qırımnen bağlı uzlaşuvğa ketirecek Qırımnen bağlı bazarlıqnıñ başlanğıçı, dep ayta. İşğal altındaki yarımadanıñ memuriy sıñırına kelgende Qırımnı diplomatik yolnen qaytara bilecekmiz degen beyanatlarda rezonans oldımı siziñ içün?
– Şunı aytmaq kerek ki, bazı kütleviy haber vastaları bu intervyünı Ukrayına Silâlı quvetleri Qırım yarımadasınıñ memuriy sıñırına kelip toqtay ve Rusiye ile masa başına keçip muzakerege başlaymız, amma mevzusı belli degil kibi aydınlattı. Qırım aqqındamı? Qırımnıñ kelecegi aqqındamı? Böyle bir şey olamaz, çünki bir yıldan ziyade İstanbulda olğanlar tekrarlanacaq.
Prezidentimiz Münhen telükesizlik konferentsiyasında Ukrayına istilâcınen bir uzlaşuv yapmaycaq, dep ayttı
Men bunı diplomatik format tam belgilenmedi, dep añladım. Rusiye ordusınıñ işğal etilgen Qırımdan ketmesi, azat etmesi aqqında aytılsa, bu bir. Men Ukrayına prezidenti Volodımır Zelenskıynıñ soñki beyanatlarından soñ [başqa bir şey] aytmağa istegenini tüşünmeyim, prezidentimiz Münhen telükesizlik konferentsiyasında Ukrayına istilâcınen bir uzlaşuv yapmaycaq, Rusiye ordusını memleketimizden çıqaruvnıñ bir alternativası yoq, dep ayttı. Bu onıñ sözleri edi.
Ukrayınanıñ işğal etilgen topraqlarını Rusiye ordusından muzakere vastasınen azat etüv imkânlarını aytsaq, men buña qoltutar edim. Amma bugün bu fantastik körüne. Rusiye tarafı bu meselelerde israrlıq köstergeni içün, aksine, uzlaşuv kibi körüngen qoşma şartlar çıqara.
– Aytqan stsenariyiñiz muzakere imkânlarına zıt kelmeymi, çünki qanun seviyesinde şimdiki reberliknen Rusiye ile muzakereler olmaz, dep qayd etile.
– Men daa bir kere aytmağa isteyim, Rusiye ordusınıñ bu topraqlardan ketüv, silâlı bölüklerniñ çıqarıluvı aqqında aytıla. Yani muzakereler cenk mündericesi aqqında degil, Ukrayınanı terk etken işğalci ordunıñ areketi aqqında kete bile. Bu cenkniñ bir parçası. Amma masa başına ne içün oturacaqmız tam aytılmalı edi.
– Refat bey, İstanbulda bir yıl evelsi keçirilgen muzakerelerni ayttıñız. Ukrayına tarafı bir plan teklif etken edi, oña köre, Ukrayına 15 yıl içinde Qırımnı işğalden azat etüv meselesine qayta, yañılmasam. Ukrayına topraqlarınıñ, hususan yarımadanıñ o qadar uzun bir vaqıt devamında olmasa da, ardı-sıra, basamaq-basamaq qaytarılmasına qayta bilemi?
– Bıltır mart ayında ve şimdi olğan vaziyet o qadar farqlı ola. Ukrayına tarafı içün Rusiye tarafını Qırımnı muzakere etmesine çekmesine müim edi. Rusiye tarafı ise «Qırım» sözüniñ seslendirilmesini bile red etken edi, olar bundan çekildiler. Ukrayına tarafı, eyyeti, olarnı bu munaqaşağa çekmege tırıştı. Añlaşıla ki, o vaqıt tapılğan bir format bir yıl evelsi tapıldı.
Bugün basamaq-basamaq azat etüv aqqında aytsaq – bu tek Ukrayına siyasetçileri, yüksek reberlikniñ ritorik laflarına degil, em cebede, em ortaqlarımıznen işbirligimizde olğan algoritmge zıt kelecektir. Ukrayına prezidentiniñ Poloniya ziyaretini, o çıqışlarnı, ortaqlarımıznıñ o azırlığını talil etmek yeterlidir. Şimdi bu vaziyette birisi basamaq-basamaq aytmamalı, dep tüşünem.
Ğarpta belli siyasetçiler ve, ve eñ esası, devletlerniñ liderleri bu istilânı bütünley toqtatmaq kerek olğanını añlay, yoqsa Ukrayınağa qarşı yapılğanlar diger memleketlerge de yapıla bile
Ğarpta Rusiye-Ukrayına cenkniñ kerginleşmesinden qorqqan siyasetçiler bar. Bazılarına Moskvanıñ qorquzuvları tesir ete, birisi Qırım toprağına adım atacaq olsa, Moskva özek silâsını qullanmağa azır olacaq. Bazı Ukrayına siyasetçileri de belki böyle basqığa oğray, amma şimdilik bunıñ kritik vaziyeti degil. Ğarpta belli siyasetçiler ve, ve eñ esası, devletlerniñ liderleri bu istilânı bütünley toqtatmaq kerek olğanını añlay, yoqsa Ukrayınağa qarşı yapılğanlar diger memleketlerge de yapıla bile.
– Yani Ukrayına ğarbiy siyasetçilerniñ Moskvanıñ özek silâsını qullanması ve arbiy yardım köstermege azır olğanı arasında bir yol qıdırmağa mecbur olmaycaq, dep tüşünesiñizmi?
– Siyasetçilerniñ böyle bir imkânı olsa, içtimaiy soravlarnıñ neticelerine baqmağa tevsiye eter edim.
Bu cenk bugün işğal etilgen bütün topraqlarnen beraber Ukrayına topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenmesinen yekünlenmeli
Ukrayına cemiyeti Ukrayına devletiniñ topraq bütünligini, işğal altındaki topraqta suverentitetni ğayrıdan tiklemek içün bergen qurbanlar ve facialardan soñ buña izin bermeycek.
Bu cenk bugün işğal etilgen bütün topraqlarnen beraber Ukrayına topraq bütünliginiñ ğayrıdan tiklenmesinen yekünlenmeli. Mında Qırımnı ayırmağa istemeyim. Em Qırım, em Donbas, em Zaporijjâ vilâyeti, em Herson – Ukrayına devletiniñ kelecegi içün episi qıymetli ve müim.
– Qırım aqqında, ğarbiy siyasetçilerniñ qorquları aqqında daa çoq ne içün aytqanımıznı bilemiz, çünki Ukrayınanıñ Rusiye özü içün «aziz» bir maqsat yapqan Qırımnı cenk yolunen qaytarmaq ıntıluvları bu kerginlikniñ sebebi ola bile. İçtimaiy soravlarğa baqmadan, Ğarpta Ukrayınanıñ Qırımnı cenk yolunen keri almaq küçünden şübhelenelermi, nasıl tüşünesiñiz? Yaqın vaqıtta Ukrayına Qırımnı qaytaracağından şübhelenelermi?
Şimdilik Qırımnı azat etmege talap etmeycekmiz dep aytqan bu siyasetçilerni (Allahqa şükür, şimdi Ğarpta olar az oldı) ya Moskvanıñ agentleri, ya da faydalı sersemler dep sayam
– Doğrudan-doğru ya da vastalı olaraq şimdilik Qırımnı azat etmege talap etmeycekmiz dep aytqan bu siyasetçilerni (Allahqa şükür, şimdi Ğarpta olar az oldı) ya Moskvanıñ agentleri, ya da faydalı sersemler dep sayam.
Qırımnı kontrol altında tutıp, Moskva mustaqil Ukrayına devletiniñ kelecegi içün bütün imkânlarnı qapata. Çünki o, Moskva, Rusiye, daima bir telüke olacaq. Ukrayına devleti içün bir telüke. İqtisadiy inkişafnı endi aytmayım, çünki Qara deñiz, bütün limanlar. Şimdi zahire çıqarmaq içün er bir liman içün nasıl añlaşmaq kerek olğanını köremiz.
Bizge aydı, bekleyik dep tesir etmege tırışqanlar bunı ayta: devletiñizniñ mustaqilliginden vazgeçiñiz. Başqa bir şey olmaycaq, Qırımnıñ Rusiye Federatsiyasınıñ kontroli altında qalması Ukrayına içün başqa bir şeyge ketirmeycek.
– Refat bey, Qırımda şimdi neler ola? Çünki bu pekitüv fotoresimlerini («ajderha tişlerini») ara-sıra köremiz. Belki, başqa bir malümatıñız bardır? Çünki bugün Qırımda peyda olğan yañı pekitüvlerni kördik.
– Bazı yerlerde meydançıqlarda olğan tehnikanı açqanlar. Ve olar Qırımnıñ şimaline doğru areket eteler.
Ukrayınağa qarşı Rusiye silâlı ücümi fevralniñ 24-nden sabadan berli devam ete. Rusiye ordusı arbiy ve vatandaş infrastrukturasınıñ esas obyektlerine avadan darbe endire, uçaq alanları, arbiy bölük, cermay bazaları, yaqıt stantsiyaları, kilse, mektep ve hastahanelerni viran ete.
Aprelniñ başında Moskva Ukrayına şimalinde faal olğanını toqtattı, dep bildirdi. Tezden Ukrayına akimiyeti Kıyiv, Çerniğiv ve Sumı vilâyetinde Rusiye arbiyleri qalmadı, dep ayttı.
Rusiye ordusı çekilgen soñ azat etilgen köy ve şeerlerde kütleviy öldürüv adiseleri aqqında belli oldı. Bazı ğarbiy liderler Rusiyeni cenk cinayetlerinde qabaatladı. Rusiye akimiyeti arbiyleriniñ öldürüvlerge alâqası bar olğanını inkâr etip, olarnı «uyduruv» dep adlandıra.
Rusiye Ukrayınağa qarşı basqıncılıq cenk alıp barğanını inkâr ete ve bunı maqsadı «askeriysizleştirüv ve denatsifikatsiya» olğan «mahsus operatsiya» dep adlandıra.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnıküzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün:https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
