2021 senesi mayısnıñ 18-nde Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy Ukraina Yuqarı Radasına «Ukraina tamır halqları» qanun leyhasını (№5506) kirsetip, onı memleket parlamenti nevbetten tış baqacaq qanun leyhası olaraq belgiledi.
Yuqarı Radanıñ umumiy toplaşuvında baş nazir muavini ve Ukrainanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlarınıñ reintegratsiya meseleleri naziri Oleksiy Reznikov qanun leyhasınen bağlı maruzasınen çıqışta bulunacaq.
Moskva Qırımnıñ işğalden qurtarıluvını yaqınlaştırğan Ukrainadaki bütün esnaslarnı diqqatnen taqip ete
Ukrainanıñ tamır halqlarınıñ uquqiy statusını belgileycek çoq beklenilgen qanun leyhasınıñ parlamentke kirsetilmesi Rusiye siyasetçileriniñ diqqatını celp eteceginden iç şübhelenmegen edik, çünki belli ki, Moskva Qırımnıñ işğalden qurtarıluvını yaqınlaştırğan Ukrainadaki bütün esnaslarnı diqqatnen taqip ete.
Faqat Ukraina Anayasasınıñ bir qaç maddesine kirgen ve diger uquqiy vesiqalarda qullanılğan «tamır halq» ıstılasını añlatqan, em de Ukrainanıñ halqara mecburiyetlerine tabi olğan tamır halqlarnıñ aqlarını qanunda pekitecek qanun leyhası Rusiyeniñ o qadar yayğara çıqarmasına sebep olur, dep tahmin etip olamadıq.
Moskvanıñ «Ukrainanıñ tamır halqları» qanun leyhasına qarşı ücümi rus ve diger milliy azlıqlarnı qayğıruv manaçığınen añlatılsa da, asılında vaqtınca işğal etilgen Qırım yarımadası ve Qara ve Azaq deñizlerinde Ukraina suvereniteti ğayrıdan tiklenecegini añlağan Kreml reberleriniñ telâşınen bağlıdır.
Putinniñ siyasiy etrafı Ukraina bu qanunnı qabul etip, Qırımnen bağlı zaten şübhesiz aqlarını kene qayd etkenini ve tamır halqlarnıñ aqları ceetinden halqara uquq delillerini qoşqanını añlay.
Putin ve etraftakileri qullanğan «Qırım halqı» dep adlandırğan simulâkr bütünley yoq ola
Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy teşebbüs köstergen «Ukrainanıñ tamır halqları» qanun leyhası Ukraina Yuqarı Radası tarafından qabul etilse, Putin ve etraftakileri qullanğan «Qırım halqı» dep adlandırğan simulâkr bütünley yoq ola.
Bu künleri Rusiyede ve Rusiye Devlet Dumasınıñ deputatları ve Putinniñ özü yolbaşçılıq etken Ukrainağa qarşı büyük şabaş bunıñnen bağlıdır. Prezident Volodımır Zelenskıy «Ukrainanıñ tamır halqları» qanun leyhasınıñ baqıluvına teşebbüs kösterip, Ukrainadaki milletlerara munasebetler saasında siyasiy mesüliyet örnegini kösterdi.
Eñ yaqın vaqıtta Ukraina halq deputatları bu qanunnı qabul etip, Ukrainanıñ siyasiy milleti ve Ukraina devletiniñ pekitilmesinde müim bir adım atar, dep ümüt etemiz.
Refat Çubarov, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi
Metin Facebookta derc etildi
«Bloglar» rubrikasında ifadelengen fikir-tüşünceler müelliflerniñ noqta-i nazarını aks ettirip, muarririyetniñ baqışlarınen bir olmaması mumkün
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
«Fevral 26 davası»
2014 senesi fevralniñ 26-nda Qırım parlamentiniñ binası ögünde Ukraina topraq bütünliginiñ tarafdarları ve duşmanlarınıñ büyük mitingi olıp keçti. Qırımtatar ve Ukraina tarafdarı faallerine qarşı Rusiye tarafdarı faaller çıqtı.
2015 senesi yanvar ayında Rusiye Tahqiqat komitetiniñ Qırım idaresi fevralniñ 26-nda mitingde olğan qalabalıqlar aqqında cinaiy dava açtı.
Ukraina topraq bütünligine qoltutqanlar tutuldı: Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini Ahtem Çiygoz, faaller Ali Asanov, Mustafa Degermenci, Eskender Kantemirov, Talât Yunusov, Eskender Emirvaliyev, Arsen Yunusov ve Eskender Nebiyev.
Daa soñra mahkeme «fevral 26 davasını» ekige böldi: o vaqıt Qırımda Meclis lideriniñ rolüni alğan baş şübheli Ahtem Çiygoz ayrı esnasqa alındı.
Advokat Cemil Temişevniñ teşebbüsinen faal Talât Yunusov ve ATR telekanalınıñ operatorı Eskender Nebiyev tahqiqatnen işbirligi yapıp, olarnıñ ifadeleri «fevral 26 davası» diger mabüsleriniñ davalarında delil olmaycaq şartınen qabaatlarını tanıdı. 2015 senesi dekabr ayında Talât Yunusov 3,5 yılğa, Eskender Nebiyev eki yılğa şartlı olaraq üküm etildi.
2017 senesi sentâbrniñ 11-nde Rusiye mahkemesi yarımadanıñ Rusiye işğalinen bağlı narazılıqlarnı «qalabalıqlar» dep adlandırıp, Çiygoznı olarnı teşkil etkeninde qabaatladı ve sekiz yıl sert rejimli koloniyada qalmasına üküm etti. 2017 senesi oktâbrniñ 25-nde Rusiye akimiyeti Qırımda mahküm etilgen Ahtem Çiygoznı azat etip, onı Türkiyege teslim etti. Daa soñra o, Kyivge keldi.
2018 senesi iyünniñ 19-nda Kreml kontrolindeki Aqmescitniñ Merkeziy rayon mahkemesi «fevral 26 davasınıñ» mabüslerine şartlı apis cezalarını berdi. Ali Asanov ve Mustafa Degermenci 4 yıl ve 6 ay, Arsen Yunusov ve Eskender Kantemirov 4 yıl, Eskender Emirvaliyev 3 yıl ve 6 ayğa şartlı olaraq üküm etildi, er birine 3 yıl sınav müddeti berildi.
2020 senesi fevralniñ 4-nde sınav müddeti bitmegen «fevral 26 davasınıñ» mabüsi Mustafa Degermencige qarşı cinaiy mahkümiyetniñ lâğu etilgeni belli oldı.