Qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilev Ukraina prezidenti namzeti, alıp barıcı ve şoumen Volodımır Zelenskıyge muracaat etip, işğal etilgen Qırımnen bağlı beş sual berdi.
"Ürmetli Volodımır Aleksandrovıç, saylavda evel olğan kampaniyalarda biz ne sizden, ne de başqa namzetlerden, qırımtatar içün müim olğan suallerge cevap almadıq. Bunıñ içün men sizge bir qaç sual bermege isteyim. Rica etem, olarğa qısqa cevap beriñiz", 0 denile Cemilevniñ hitabında.
Qırımtatarlarnıñ lideriniñ prezident namzetine sualleri
1. Rusiye tarafı aytqanı kibi, Qırım serbest, demokratik saylav neticesinde Rusiyerniñ bir qısmı oldı, dep tüşünesiñizmi? Onı Ukraina terkibine mıtlaq qaytarılacaq işğal altındaki topraq olaraq sayasıñızmı?
Bu uzlaşuvlarda Qırım ilhaqınıñ qanunğa uymasınıñ tanıluvı, Ukraina terkibinde olsa da, sahte Donetsk ve Lugansk cumhuriyetleriniñ tanıluvı barmı?
2. Rusiye ile eyi qomşulıq munasebetlerini tüzetmek içün, barışıq olması içün bütün küçüñizni berersiñiz, dep aytqan ediñiz. Biz Rusiyege ücüm etmedik, onıñ topraqlarını işğal etmedik, angi yolnen ketecegini aytmadıq, şunıñ içün Rusiye ile barışıq olması içün nasıl adımlarğa azırsıñız, dep bilmege isteyim? Bu uzlaşuvlarda Qırım ilhaqınıñ qanunğa uymasınıñ tanıluvı, Ukraina terkibinde olsa da, sahte Donetsk ve Lugansk cumhuriyetleriniñ tanıluvı barmı?
3. Putin (Rusiye prezidenti Vladimir Putin – QA) ilhaq etilgen Qırımda körüşmege teklif etse, bu körüşüvge razı olursıñızmı?
4. Bazı prezident namzetleri saylav kampaniyasınıñ birinci turında Rusiye ile eyi munasebetlerni qurmaq içün Qırımnıñ qamaçavını toqtatacaqmız, dep aytqan edi. Prezident olsañız, böyle adım atarsıñızmı?
5. Qırım Muhtar Cumhuriyeti statusınıñ Qırım muhtariyetine – yani qırımtatar halqınıñ genotsidinden soñ sovetler rejimi tarafından yoq etilgen territorial-milliy muhtariyetke – deñiştirilüvine nasıl baqasıñız?
Ukraina prezidenti namzeti Volodımır Zelenskıynıñ saylav ştabı, qırımtatar halqınıñ lideri Mustafa Cemilevniñ açıq hitabına cevap berdi.
Qırım - Ukrainanıñ işğal etilgen qısmıdır. Bu işğal qanunğa qarşı ve zorbalıq usulınen yapılğan edi
“Qırım, şübesiz, Ukrainanıñ işğal etilgen qısmıdır. Belli olğanı ve bütün dünyada tanılğanı kibi, bu işğal qanunğa qarşı ve zorbalıq usulınen yapılğan edi. “Referendum” dep denilgen şey, Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ ealisiniñ rey berüvi serbest saylav sayılmaz, çünki tüfek-silâ astında yapıldı ve qırımtatar, ukrain ve atta rus halqınıñ iştiragisiz keçirildi”, - denile cevapta.
Zelenskıyde, Qırım Ukraina qısmı edi, bar ve olacaq, dep ayttılar. Ve o “Ukraina terkibine Rusiye işğal vaqtında ketirgen zararlarınıñ ivaz etüvinen beraber qaytmalı”.
“Bir serbest Ukraina topraqlarınıve onıñ ealisini bermege, bağışlamağa, kiralatmağa azır degilmiz - bu añlaşma ve muzakere muvzusı olmaz! Noqta-i nazarımız keskin ve deñişmez. Qırımnı ve QMC-de qalğan vatandaşlarımıznı qurban etip, Donbass cenkiniñ toqtatılması aqqında añlaşmalar iç yapılmaz”, - dep aytıldı Zelenskıynıñ komandasında.
Zelenskıyda, Ukrainanıñ bütünlik, serbestlik ve mustaqilligi iç bir halqara añlaşma ve muzakerelerniñ mevzusı olması imkânsız olğanını, qayd ettiler.
Qırımnı Donbass barışığına deñiştirmek lafları iç bir alda olmaycaq
“Qırımnı Donbass barışığına deñiştirmek lafları iç bir alda olmaycaq. Bundan ğayrı, biz endi bir qaç kere qayd etkenimiz kibi, Qırım ve Donetsk em Lugansk vilâyetleriniñ ayrı rayonları serbest ve mustaqil Ukrainanıñ terkibinde qalsa edi, olarnıñ Rusiyede ola bilecek aq ve vekâlitliklerine köre, şimdilik endi daa çoq aq ve vekâletlikleri olacaq edi”, - dep aytıla Cemilevniñ suallerine berilgen cevapta.
Aynı zamanda Ukraina prezidenti namzetiniñ komandasında, Rusiyenen çatışmanıñ cenk vastası ile çezüvini mümkün olmağan dep sayalar. Olar, Rusiye ükümetinen muzakere ve laf etmek kerekligini ayta, amma bu mıtlaq ğarbiy ortaqlar iştiraginen yapılmalı.
“İşğalci akimiyetniñ altında olğan vatandaşlarımıznen bağda olmalımız. Amma bu bağ sadece medeniy, haber ve gumanitar olmalı. Rusiye Donbass ve Qırımda yapqanını közde tutıp, vaqtınca işğal topraqlarnıñ iqtisadiy blokadası toqtatılıp olamaycaq”, - denile cevapta.
Zelenskıynıñ komandası, Donbass, Qırım ya da Qara deñiz meselelerini ayırmaycaqlarını aytıp berdiler. Amma Zelenskıynıñ ştabı, Mustafa Cemilevniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ statusını Qırım Muhtariyetine deñiştirilüvi aqqındaki sualge açıq-aydın cevap bermedi.
Qırımtatar halqı, devlet ve ğarbiy ortaqlardan konkret destek ve kefalet planını almalı
“Amma qırımtatar halqınıñ tarihi ve stalin ve şimdiki putin basqılarında qurbanları, olarnıñ mustaqil Ukrainanıñ tiklenüv ve inkişafına issesi, şübesiz, Qırımnıñ azat etilmesinden soñ qırımtatarlarğa milliy inkişafınıñ ayrı rol ve perspektivasını teklif etmek sebeptir. Bizimce, bu rol ve perspektiva boş siyasiy vadelerden ibaret olmamalı. Biz eminmiz ki, qırımtatar halqı, devlet ve ğarbiy ortaqlardan konkret destek ve kefalet planını almalı. Biz eminmiz ki, qırımtatarlar mustaqil Ukrana ile azat yaşamaqnıñ açıq-aydın perspektivasını alacaq”, - dediler Zelenskıyda.
Malümatname: 2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
