Qırım ve Donbasta Umumukraina referendumını keçirme ğayesi neden telükeli? Ne içün Ukraina Nikaraguağa qarşı sanktsiyalar qoydı? Oleg Sentsov ukrain siyasiy mabüsleriniñ azat etilmesi içün nasıl küreşmege teklif ete? Ve Rusiyede yılnıñ başından berli Qırım sakinleriniñ bu memleketniñ ordusında hızmet etmege istemegeni içün qaç dava açıldı? Esas mevzular – Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında.
Kravçuk referendus aqqında
Donbasnıñ işğal altındaki rayonlarındaki vaziyetni çezüv Üç taraflı bağ gruppası Ukraina eyyetiniñ reisi, sabıq Ukraina prezidenti Leonid Kravçuk vaqtınca işğal etilgen Qırım ve Donbas meseleleri aqqında referendumnı keçirmege teklif ete. Leonid Kravçuknıñ fikirince, böyle rey berüv Ukraina halqınıñ memleketniñ topraq bütünligi, mustaqilligi ve topraqlarını qaytaruvğa qol tutqanını belgilemeli.
Yuqarı Rada «Umumukrain referendumı vastasınen halq iqtidarı» qanunını qabul etti. Birinci Ukraina prezidentiniñ teşebbüsi aqqında Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında laf etildi.
Nikaraguağa qarşı sanktsiyalar
Ukraina Yuqarı Radası, Milliy telükesizlik ve mudafaa şurasınıñ işğal etilgen Qırımda “fahriy konsullıqnıñ” açılması içün Nikaragua Cumhuriyetine qarşı sektor sanktsiyalarnıñ qoyulması aqqında qararnı tasdıqladı. Muvafıq qararnı parlamentniñ baqıluvına Ukraina prezidenti Volodımır Zelenskıy teklif etti. Bu qararğa 322 millet vekili qoltuttı ve beş yıl müddetine qoyulğan sanktsiyalar quvetini aldı. Nikaragua konsulı vazifesine 2020 senesi noyabr ayında “Qırım baariniñ” faal iştirakçisi, Ukrainada 13 yıl apis cezasına mahküm etilgen Rusiye vatandaşı Oleg Belaventsev tayin etildi.
Özü Belaventsev bu cinayet davasını tefsir etmedi, Qırım.Aqiqat muarririyeti onen öyle de bağlanıp olamadı. Yarımadadaki konsullıqnıñ işi içün Nikaraguağa qarşı sanktsiyalar qoyuluvı Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında muzakere etildi.
Sentsov ve ukrain siyasiy mabüsleri
Ukrainalı rejisser ve eski Kreml esiri Oleg Sentsov siyasiy mabüslerni azat etüv platforması qurulacaq, dep ilân etti. Onıñ aytqanına köre, platformada Volodımır Baluh ve Oleksandr Şumkov iştirak etmege razı oldı. Sentsovnıñ özü istegen er kesni teşebbüske qoşulmağa çağırdı.
«Подземный тупик»: как в Киеве создают арт-объект в поддержку крымских политзаключенных (фотогалерея)
Tutulğan şahıslarnı deñişüv soñki sefer 2020 senesi aprelniñ 16-nda kerçekleşti: ismen anda Ukraina ve «DNR» ve «LNR» gruppirovkalarınıñ reberleri iştirak etti. Rusiye tarafdarı aydutlar 20 insannı azat etip, Kyivne teslim etti. Birinci ve soñki sefer qırımlılar Rusiye ve Ukraina arasındaki deñişüvde 2019 senesi sentâbr ayında iştirak etti, o vaqıt Oleg Sentsov, Edem Bekirov ve Kremlniñ diger siyasiy mabüsleri azatlıqqa çıqtı. Al-azırda Qırımtatar resurs merkeziniñ cedvelinde 86 qırımlı siyasiy mabüs bar. Oleg Sentsovnıñ teşebbüsi olarğa yardım etermi, Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında aytıldı.
"Qaçınğan" qırımlılarğa tazyıq artmaqtadır
Yanvarnıñ soñunda Qırım boyunca Rusiye İİN matbuat hızmeti, Bağçasaraynıñ üç sakininiñ tevqif etilmesi aqqında haber etti. "Olarnıñ er birisi bir qaç yıl devamında rayon arbiy komitetiniñ hadimlerinden gizlengen", – dep yazıla bildirmede. Endi Qırım sakinlerinen Rusiyeniñ Tahqiqat komiteti oğraşacaq.
Yanvarnıñ soñunda "Qırım aq-uquq qoruyıcı gruppası" teşebbüsi Rusiye Silâlı Quvetlerinde hızmetten qaçınuv maddesine binaen Qırım sakinlerine qarşı 13 yañı cinayet davası açılğanını ve 13 yañı üküm çıqarılğanını qayd etti. Ukrain aq-uquq qoruyıcılarnıñ bildirgenine köre, Qırım sakinleriniñ Rusiye orlusına calp etilmesi – halqara uquq qaidelerini boza. "Qırım aq-uquq qoruyıcı gruppası" "qaçınğan" Qırım sakinlerine qarşı cinayet davalarınıñ miqdarı artacaq, dep qorqa. Tafsilâtlıca – Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yaynında.
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
2014 senesi baarinde Qırımnıñ Rusiye işğalinden soñ yarımadada Rusiye quvetçileri mustaqil jurnalist, vatandaş faalleri, qırımtatar milliy areketiniñ faalleri, Qırımtatar Milliy Meclisiniñ azaları ve Rusiyede yasaqlanğan «Hizb ut-Tahrir» ve «Tebliğ Cemaatı» teşkilâtlarınen alâqaları bar olğanından şübheli sayılğan insanlarnı apiske alıp başladı.
Ukraina Yuqarı Radasınıñ İnsan aqları vekâletlisi Lüdmila Denisova, Rusiye apishanelerinde tutulğan ukrainalı siyasiy mabüslerniñ farqlı sayısı aydınlatqan edi: 113-ten 115-ke qadar, 80-den çoq – qırımtatarıdır. Qırımtatar resurs merkeziniñ cedvelinde 86 qırımlı siyasiy mabüs bar. Qırım aq qorçalayıcı gruppası da aynı raqam aqqında ayta.
Siyasiy mabüslerge qol tutuv programmasınıñ reberi, «Memorial» aq qorçalayıcı merkeziniñ şura azası Sergey Davidisniñ bildirgenine köre, merkezleriniñ cedvelinde 315 insan bar, 59-ı – qırımtatarıdır.
Aq qorçalayıcılar ve advokatlar bu cinaiy davalarnı siyasiy, milliy ya da diniy sebeplerden taqip dep adlandıra. Rusiye akimiyeti bu sebeplerni inkâr ete.
