Qırımtatar seyircileri içün qurulğan ve Rusiye tarafdarı olğan «Millet» telekanalı sentâbr ayında keçirilecek qomşu Rusiye Devlet dumasınıñ deputatlar saylavlarında rey bermek çağıruvlarınen levhalarnı çıqarıp başladı.
«Millet» telekanalı bildirgenine köre, «yedi yıl içinde Rusiye Qırımında federal maqsat programması sayesinde 623 qoranta ev saibi oldı. Qırım sportçıları cumhuriyetni eñ yüksek seviyeli yarışlarda temsil ete. Yarımadada olarnı azırlamaq içün bütün şaraitler yaratıla. Tasil inkişafına da büyük diqqat ayırıla».
Fevzi Yakubov Qırım müendislik pedagogika universitetiniñ rektorı Çingiz Yakubov da qırımlılarnı rey bermelerine çağıra.
«Daa çoq yapmağa isteymiz. Bugün meselelerni al etüv usullarını qullanıp, doğru qararlar bere bilemiz, ileride de Qırımımıznı qurmaqnen oğraşa bilemiz», – dep bildirdi rektor «Millet» telekanalınıñ yayınında.
Telekanal mühbiri Güzel Mambetova teleseyircilerini «kelecek içün rey bermege» çağıra.
«Eñ yaqın beş yılğa memleketniñ inkişaf vektorını Devlet dumasınıñ saylavları belgileycek. Qırımlılarnıñ vatandaş fikrini bildirmesi müim ola. Soñki yedi yılda Qırımdaki deñişmeler birden belli ola, amma ileride daa çoq iş bar, ve qırımlılarnıñ menfaatlarında – yarımadanıñ bütün saalarında inkişafıdır. Kelecek içün rey bermek müimdir. Devlet duma saylavları sentâbrniñ 17-nden 19-na qadar keçecek», – dep tarif ete Güzel Mambetova.
«Millet» telekanalı ve «Vatan sedası» radiosınıñ baş müdiri Lilâ Vecatova qırımtatarlarnı rey bermege kelip, Rusiye akimiyetine qol tutmalarına çağırdı.
«Biz qırımtatar halqı içün quruldıq… Ve, ebet, faal olmalımız – saylavlarğa barıp, cumhuriyetimizniñ yolbaşçısına, prezidentimizge qol tutacaqmız», – dep çağırdı teleseyircilerini Lilâ Vecatova.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini İlmi Umerov emin ki, «Millet» telekanalınıñ levhaları qırımtatarlarnıñ fikrini deñiştiremeycek.
Eminim, bu sefer de qırımtatarlar vaziyetni añlap, büyük ekseriyetinen «saylavlarğa» barmaycaqİlmi Umerov
«Rusiyeniñ yañı inkişaf vektorı aman-aman bir asır çerigi qadar, Putin memleketni idare etip başlağanından berli devam ete. Milliy ve diniy sebeplerden insan aqlarınıñ bozuluvı, öz halqına qarnı terror, küçlü bir propaganda altında bir çoq halqara zıddiyetke kirişüv ve iştirak etüv zemaneviy Rusiyeniñ ayatı içün çoqtan berli norma oldı. Qırımtatarlar ise «Qırımda Rusiye yurisdiktsiyasını tanımamaq» printsipinen işğalciler içün «boğazdaki kemik» oldı. Eminim, bu sefer de qırımtatarlar vaziyetni añlap, büyük ekseriyetinen «saylavlarğa» barmaycaq. Ebet, akimiyetke ve bücet parasına bağlı bazı insanlar küçlü basqı altında rey berecek, amma olar eñ çoq beş fayız olurlar. Basqı usulları eski olacaqtır. Er bir reber em barğanlarnı, em hadimleri nasıl rey bergenini kontrol etmege mecbur olacaq. Qırımtatar halqı Vatanı zapt etilgenini afu etmeyip, işğalcilerniñ akimiyet saylavlarında rey bermeycek», – dep izaatladı vaziyetni Meclis reisiniñ muavini Qırım.Aqiqatqa.
Qırımtatar cemaatçısı Zair Smedlâ Qırım.Aqiqatqa izaat berip, yarımadada Rusiye saylavları tek qırımtatarlar degil, başqa milletler de iştirak etmege istemegen «fars alını aldı», dep ayttı.
Resim yapacaqlar, raqamlar ve ğaliplerniñ adları ise çoqtan basıldıZair Smedlâ
«Bu «saylavlarnıñ» faalligi aqqında aytsaq, olar üç kün devam etecek ve közetüv imkânı sıfırğa yaqın, çünki bu közetüvni teşkil etecek insanlar azatlıqta qalmadı, barıp rey bergenlerniñ sayısı üç qat çoq ilân etilecek, dep tahmin etem. Asılında, saylayıcılarnıñ faalligini arttırmaq maqsadınen başqa bir tedbirnen oğraşmağa da kerekmey, amma insanlarğa bir resim kerek ve onı er türlü yapacaqlar, bücet saasınıñ hadimleri silâlar altında çıqarılacaqtır. Şunıñ içün şimdi bütün kütleviy haber vastalarında «qırımlılarnıñ» pek bahtlı yaşayışı aqqında malümat tarqatıla – olarnıñ reberleri dep oqu, yahşı yaşağanını aytacaq bir-eki qırımtatarı da tapılır. Tek qırımtatar saylayıcıları degil, Qırımnıñ diger sakinleri de faal olmaycaq, çünki insanlar qabarcılıqtan, memur ve quvetçilerniñ yapqanlarından, mulk ve topraq alınğanından, Qırım tabiatı zalımca yoq etilgeninden bezdi, şunıñ içün resim yapacaqlar, raqamlar ve ğaliplerniñ adları ise çoqtan basıldı», – dep ayttı cemaatçı.
Qırımtatar cemaatçısı Nuri Beytulayevniñ fikirince, yarımadada Rusiye saylavlarında esasen bücet saasında çalışqanlar iştirak etecek.
Aaylavlarda esasen başqa çaresi olmağan insanlar iştirak etecekNuri Beytulayev
«Aqça bergen düdük çala», – dep qayd etken edi ikmetli ecdatlarımız. «Millet» telekanalı ve bazı mühbirleri bu qaideniñ istisnaları degil. Rusiye Ukrainağa baqqanda Qırımğa daa çoq para bere, ve bu da, şübhesimz, onıñ sakinlerine bir şekilde tesir ete. Qırımda saylavlar olacaq, Rusiye Devlet dumasına belli kiriş izinleri azırlanılğanlar keçer. Saylavaldı kampaniyanıñ maqsadı saylavlardan soñ Qırım televideniyesinde saylavlarda iştirak etkeninden bahtlı olğan ve firqa ve/ya da reberleriniñ nevbetteki yollarını taqip etken şahıslar çoq köstermek ola. Bu saylavlarnıñ neticeleri memleketteki vaziyetke kerçekten tesir ete bilecek dep tüşüngen insanlarnı men tanımayım. Mence, olacaq saylavlarda esasen başqa çaresi olmağan, oğraşacaq işi olmağan ve firqa siyasetine ve sovetlerge oşağan ükümetke inanmağa devam etken insanlar iştirak etecek (memuriy resurs qala). Eminim, qırımtatarlarnıñ büyük ekseriyeti ekinci ya da üçürnci gruppa vatandaşlarına ait degil. Qırım cemaat televideniyesiniñ jurnalistleri rey berüv ketişatını ve onıñ neticelerini Qırımda, Ukrainanıñ diger yerlerinde ve Rusiyede ne qadar parlaq aydınlatacağını tezden körermiz», – dep ayttı Qırım.Aqiqatqa cemaatçı.
Qırımtatar faali Rolan Osmanovnıñ aytqanına köre, qırımtatarlarnıñ fikri deñişmey – yarımadada Rusiye siyasiy esnaslarında iştirak etmeyler.
Bu meselede qırımtatar halqınıñ fikirleri deñişmey, bu Qırımda olğan siyasiy esnaslarda iştirak etmegenlerinden belliRolan Osmanov
«2015 senesi mart ayınıñ soñunda ATR qırımtatar telekanalı Rusiye qanunlarına köre litsenziya alamayıp qapatıldı, bir qaç aydan soñ ise Kyivge köçti, bugünge qadar andan yayın yapa. ATR qapatılğanınen yarımadada diger telekanal çalışıp başladı, endi qırımtatar telekanalı degil, qırımtatarlar içün – Rusiye bücetinden ayırılğan parağa qurulğan «Millet». Onıñ muarrirlik siyaseti Qırımdaki vaziyetni tarafsız köstermek degil, işğalci akimiyetke loyallik propagandasını yapmaq ve qırımtatar halqı arasında qabul etmeme derecesini eksiltmek. Bu sene sentâbr ayında Devlet dumasınıñ saylavaldı kampaniyasınıñ malümatı da istisna olmadı. Bu telekanalda qırımtatarlarğa qarşı repressiya ve basqığa «Rusiye» Qırımında amanlıq perdesi örtüle. Faqat, Rusiyeniñ büyük para ve ğayretlerine baqmadan, bu meselede qırımtatar halqınıñ fikirleri deñişmey, bu Qırımda olğan siyasiy esnaslarda iştirak etmegenlerinden belli. Ebet, işğalci akimiyet işbirligini köstermek içün insanlarnı tapa, amma olarğa halq qol tutmay. Çünki qırımtatarlar tarih dersini aldı», – dep tarif etti faal Qırım.Aqiqatqa.
«Qırım birdemligi» cemaat birleşmesiniñ faali Enver Şerfiyevniñ qayd etkenine köre, «Millet» telekanalı Rusiye akimiyeti ne aytsa, onı yapa, amma bu qırımtatarlarnıñ Rusiyeniñ Qırım işğaline menfiy munasebetine tesir etmey.
Qırımtatar halqı Rusiye devlet organlarınıñ saylavlarında nasıl iştirak etmegen olsa, öyle de iştirak etmeycekEnver Şerfiyev
«Millet», «Krım 24» ve olarğa oşağan kütleviy haber vastaları kibi kanallardan başqa bir şey beklemege kerekmey. Reberlikleri olarğa vazife berdi – Qırım adise-vaqiaları parlaq renklerde kösterilecek. Em de Rusiye Devlet Dumasınıñ saylavları ögüne. İşğalci kütleviy haber vastalarınıñ ğayretlerine baqmadan, qırımtatar halqı Rusiye devlet organlarınıñ saylavlarında nasıl iştirak etmegen olsa, öyle de iştirak etmeycek. Bunıñ bir qaç sebebi bar: 1783 senesi aprelniñ 19-nda Rusiye imperiyasınıñ Qırımnı ilhaq etmesi, bilgili qırımlı musulmanlarnı yoq etüv ve Rusiye cemiyetine beñzeşüv. Ve Stalin rejimi 1944 senesi mayısnıñ 18-nde qırımtatar halqını Vatanğa hainlik yapqanında qabaatlap, Uralğa ve Orta Asiya memleketlerine sürgün etti. Qırımtatar halqımızğa qarşı böyle tarihiy adiseler yapılğan soñ, saylavlarda nasıl iştirak etmek mümkün añlamayım. Rusiye Devlet duma saylavlarında işğalci akimiyetni quvana-quvana qabul etken ve bütün çıqışlarında Rusiye akimiyetine «qavuşqan», asılında ise – Qırım Muhtar Cumhuriyeti Rusiye tarafından işğal etilgen soñ – minnetdarlıq bildirgen işbirlikçiler iştirak etecek», – dep qayd etti Qırım.Aqiqatqa faal.
Hatırlatamız, Rusiye Merkeziy saylav komissiyası sekizinci çağırılış Devlet duma deputatlarınıñ saylav rey berüvini bir qaç kün devamında yapmağa qarar berdi – 2021 senesi sentâbrniñ 17, 18 ve 19-nda.
2014 senesi Qırım işğal etilgen soñ, Rusiye 2016 senesinden berli yarımadada Rusiye parlamentiniñ saylavlarını keçirip başladı. Ukraina, ABD, Avropa Birligi ve diger memleketler bu rey berüvni qanunsız sayıp, Qırımda Rusiye saylavlarını tanımağanını resmiy şekilde bildirgen edi, mezkür esnaslarda iştirak etken insanlarğa qarşı şahsiy sanktsiyalar kirsetilgen edi.
Maqalede Rusiye işğal etken yarımadada qabul etilgen ıstılalar qullanıla
Qırımnıñ Rusiye tarafından işğal etilüvi
2014 senesi fevral ayında Qırımda işaretsiz urbada silâlı insanlar peyda oldı. Olar Qırım Yuqarı Şurası, Aqmescit ava limanı, Keriç parom keçiti, diger strategik obyektlerni zapt etip, Ukraina ordusınıñ areketlerini blok etken edi. Rusiye akimiyeti bu insanlarnıñ Rusiye ordusınıñ arbiyleri olğanını başta inkâr etken edi. Daa soñra Rusiye prezidenti Vladimir Putin bular Rusiye arbiyleri olğanını tanıdı.
2014 senesi martnıñ 16-nda Qırım ve Aqyarda yarımada statusınen bağlı dünyada tanılmağan «referendum» olıp keçti, onıñ neticesinde Rusiye Qırımnı öz terkibine aldı. Ukraina, Avropa Birligi, ABD «referendumdaki» rey neticelerini tanımadı. Rusiye prezidenti Vladimir Putin martnıñ 18-nde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulğanını» ilân etti.
Halqara teşkilâtlar, Qırımnıñ işğali ve ilhaqını qanunsız tanıp, Rusiyeniñ areketlerini takbih ettiler. Ğarp devletleri bir sıra iqtisadiy sanktsiyalarnı qullandı. Rusiye, yarımadanı işğal etkenini inkâr etip, buña «tarihiy adaletniñ tiklenmesi», dey. Ukrainanıñ Yuqarı Radası 2014 senesi fevralniñ 20-ni, Rusiye tarafından Qırım ve Aqyarnıñ muvaqqat işğali başlağan künü olaraq resmen ilân etti.
