Qırımnıñ Rusiye akimiyeti qırımlılar Rusiyege bütünley qoltutqanını köstere, lâkin Qırımdaki tirenüv tek arta, qırımtatar cemaatı ise ekseriyetinen Ukrayinağa qoltuta. Qırımda bu vaziyette qırımtatarlarnıñ segregatsiyası olamı?
Qırım.Aqiqat qırımtatar fikir liderleri bu aqta ne tüşüngenini bilmege istedi.
Qırımnıñ Rusiye yolbaşçısı Sergey Aksenov Qırımda nefret, dayanmamazlıq ve ksenofobiya yoq, dep ayta. O, «Qırım Cumhuriyetiniñ yolbaşçısı yanındaki qırımtatar şurasınıñ» büyük yararlığı bar, dep bildire.
«Qırımlılar arasında olğan halqlararası uyğunlıq Şura sayesindedir», – dep qayd ete Aksenov.
Rusiyege qoltutqan Qırım milletlerara missiyasınıñ reisi Zaur Smirnovnıñ fikirince, Qırım yarımadada çoq asırlıq inkişaf tarihı olğan esas dünya dinleriniñ vekilleri barışıq ve uyğunlıq içinde yaşağan Rusiyeniñ eñ çoq milletli regionlarından biri ola.
«Duşmanlarımız milletlerara munasebetlerni qullanıp, cemiyetimizni bölmege ne qadar tırışsa da, Qırım şübhesiz milletlerara ve dinlerara birlikniñ örnegi olıp qala», – dep tüşüne Smirnov.
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reis muavini İlmi Umerov 1987 senesine qadar Qırımda qırımtatarlar pek az edi, Sovetler Birliginiñ soñki yıllarında ve mustaqillikniñ ilk yıllarında halqnıñ ekseriyeti qaytıp keldi, dep hatırlata.
«1990-1992 seneleri er yıl 40 biñden çoq insan qayttı. Akimiyetniñ elinde olğan meseleler 4-5 yıl keç qalıp çezildi. Akimiyette qalğan sovet hadimleri qarşı çıqtı, añlamadılar. 400 biñlik qırımtatar halqı vatanına avdet oldı. Ev qurdı, iş taptı, Qurultay ve Meclisini, tasil sistemasını qurdı, medeniyet ve daa çoq şey inkişaf etip başladı. Halq qırımtatarlar sürgün etilgen soñ şekillengen ealinen beraber inkişaf etti. Şimdi ealiniñ bu qısmı «rus dünyası» ola. Şunıñ içün Qırımda eki ayrı dünya bar: rus ve qırımtatar. Parallel yaşaylar, ve tek bazı vaqıtları yolları kesişe. Şunıñ içün soñra degil, şimdi çoqtan azır olğan qanunlarnı qabul etip, Qırımtatar milliy muhtariyetini qurmaq kerek», – dep ayttı Meclis reisiniñ muavini Qırım.Aqiqatqa.
«Qırım reintegratsiya birligi» teşkilâtınıñ eksperti Olga Tsıbulko aytqanına köre, zaptçılar qırımtatarlarnı ep ayırmağa tırıştı.
«Üç ananeviy yönelişi bar: farqlı fikri olğanlarğa qarşı repressiyalar, çoqluqnı qorqutuv ve işbirlikçilerge motivatsiya. Qırımtatar kollaborantları tar manada – işğalcilerniñ laf etken başı ya da «idareci vazifelerge» razı olğanlar. Keniş manada ise işğalcilerni qabul etken qırımtatar biznesi ve «tasil, medeniyet, tibbiyet erbapları» ve ilâhre».
Bu kategoriyalar arasında ince bir sıñır bar, Qırım reintegratsiya birligimizniñ «devlet şurası» qanunsız «saylavlarına» «Yedinaya Rossiya» cedvelleriniñ tedqiqatı köstergeni kibi, işğalciler qırımtatar işbirlikçileri içün «deputat kvotasını» arttırdı: Konstantinovnıñ «şurasında» eki degil, beş-altı kişi olacaq. Yanvar ayında Ukrayina BM Halqara mahkemesinde Rusiyege qarşı dava meselesinde yutturğanı içün qırımtatarlarnıñ umumiy ayırımı biraz quvetleşti. Amma ya «ekstremizm ile küreş», ya da «Rusiye ordusını itibardan tüşürüvge qarşı areketler» olaraq kösterile.
Herson vilâyetinde qırımtatarlar «qırımtatar batalyonı davası» boyunca kütleviy şekilde taqip etile, mındaki qırımtatarlar içün felâket bir vaziyet», – dep ayttı Qırım.Aqiqatqa ekspert.
#LiberateCrimea Qırımnı işğalden qurtaruv halqara areketiniñ qırımlı faalleri bildirgenine köre, Rusiye akimiyetiniñ qırımtatarlarnı ayırğanı Qırım paytahtında yahşı körüne.
«Aqmescitte qırımtatarlarnıñ şeer inkişafına qoşqan issesine dair bir şey körip olamamız. Meselâ, Rusiyeniñ Qoranta kününe şeer levhalarında qırımtatar halqınıñ vekilleri yoq edi. Qomşu Rusiye regionlarında ise yerli tamır halqlarnıñ vekilleri bar edi. Şimdi de, Gagarin parkında «XX asır Aqmesciti» sergisi – qırımtatarlarnen bağlı bir söz yoq.
Glavpoçtamt qarşısında Aqmescitniñ 200 yılına stela qoyuldı, şeer tarihına isse qoşqanlarnıñ soyadları qayd etile ve kene bir dane qırımtatar soyadı yoq. Qırımda Rusiye akimiyeti tarafından qırımtatar segregatsiyasınıñ numayışıdır», – dep tarif etti Qırım.Aqiqatqa #LiberateCrimea Qırım bölügi.
Muarririyet telükesizlik maqsadınen aytmağan aqmescitli qırımtatar cemaatçısınıñ fikirince, «Rusiye akimiyeti Qırımda qırımtatarlarnı «qara cedvelge» aldı».
«Aşkâr ve şübhesiz bir şey! Qırımda siyasiy sebeplerden repressiyağa oğrağanlarnıñ sayısını fayız olaraq qıyaslamaq yeterli – çoqusı qırımtatarı. Rusiye akimiyeti birlik aqqında aytsa da, asılında qırımtatarlarğa nisbeten duşmanlıq yapa», – dep qayd etti cemaatçı Qırım.Aqiqatqa.
Muarririyet telükesizlik maqsadınen aytmağan qırımlı jurnalistniñ fikirince, qırımtatarlarnıñ açıq-açıq ayırıluvı yoq.
«Halq içinde bölünüv bar, akimiyetke bu kerek. Qırımtatarlar farqlı «qum alanlarına» ayırıldı, «vatanperver», «satqın» dep sıñırlar qurğanlar ve böyle yaşaylar. Medeniyet tedbirlerine bile emiyet bermeyler, teşkilâtçıları olarnıñ «qumından» olmasa, soramayıp ketkenlerge manipulâtsiya yapalar. Biz ise bir halqmız, bizim vazifemiz sağ qalıp, halq olaraq qalmaq. Amma… Bizge duşman da kerekmey, bir-birimizni «aşarmız». Ne yazıq ki, vaziyet bu», – dep tarif etti jurnalist Qırım.Aqiqatqa.
Ukrayina prezidentiniñ Qırım Muhtar Cumhuriyetindeki daimiy temsilcisi Tamila Taşeva Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı büyük istilâsı başlağanından berli Qırımda siyasiy dava ve qanunsız üküm sayısı arttı, taqip etilgen ve mahküm etilgenlerniñ çoqusı ise qırımtatarı ola, dep bildire.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d3454ggyqnys2v.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
