Yarımada sakinleri esas Ukrayınadan angi haberlerni taqip ete ve Ukrayına mediası ve esas Ukrayınada çalışqan Qırım matbuat vastalarınıñ tesiri ne? Esas Ukrayına Qırım aqqında daa çoq ne aqta tarif etmeli – ve aksine? Bu aqta Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında alıp barıcı Sergey Mokruşin Qırım ve qırımtatarlar aqqında Qırım media resursınıñ jurnalisti Naciye Ametova ve Strategik tedqiqatlar milliy institutınıñ eksperti Yuliya Tişçenkonen laf etti.
Ukrayına kütleviy haber vastaları Qırım aqqında 2014 senesi faal yazğan edi, soñra bir sessizlik oldı, unutıp başlağanlar, dep tüşüne Qırım media mediaresursınıñ jurnalisti, «Serbest Qırımnıñ sıması» leyhasınıñ müellifi Naciye Ametova. Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı büyük istilâsından soñ yarımada aqqında kene faal sürette laf etip başladılar, dep qayd ete jurnalist. «Qırım aqqında unutmasınlar dep, bunı biraz quvetleştirdik», – dep ayta Naciye Ametova. Qırım media – 2006 senesinden berli Qırımda çalışqan ve 2014 senesinde Rusiyeniñ Qırım işğalinden soñ Qırımdan ketmege mecbur olğan QHA haber agentliginiñ yañı resursı.
«Rebrending yapıp, haber berüv tarzını bütünley deñiştirdik. Taqımımız deñişti. Eski taqımnıñ bir azası qaldı, o, 6 yıldan berli Qırım mediada çalışa. Qalğanları, menim kibi, üç ay evelsi keldi. Yañıdan başlap, YouTube kanalımızda çalışıp başladıq. Qırımtatarlar, Qırım aqqında bir leyha», – dep tarif etti Naciye Ametova Qırım.Aqiqat Radiosınıñ yayınında.
Bu kütleviy haber vastasınıñ hususiyeti – Qırımda bütün esnaslarnı taqip etmek. Qırımlı siyasiy mabüsler ve Rusiye uquq qoruyıcılarınıñ taqipleri ilk evelâ.
«Qırımtatarlar tutulğan ya da bir de bir basqı videosını derc etsmek, Ukrayına seyircileri faal ola. Baqalar. Meraqlanalar», – dep tarif ete Naciye Ametova.
Aynı vaqıtta, jurnalist qayd etkenine köre, esas Ukrayınada insanlar Qırım informatsion kün tertibinden uzaq.
«Doğrusını aytayım, Kyiv soqaqlarına çıqqanda qısqa soravlar yapamız, Qırım ve qırımtatarlar aqqında sorayım. Yaqında insanlarnı Qırımnen bağlı üç söz aqqında soradıq. İşğal etilgen Qırımda haberlerni taqip etelermi dep sorasam, bir çoq insan taqip etmegenini ayta. Men kederlendim», – dep ayttı Naciye Ametova.
Qırımda insanlar Ukrayına haberlerinden qoparılğan, amma anda Ukrayına ordusınıñ areketlerini ve Ukrayına siyasetçileriniñ Qırım aqqında aytqanlarını meraqnen taqip eteler. Bunı em seyircilerniñ, em oquyıcılarnıñ cevabından körmek mümkün, dep ayta jurnalist.
«Olar Qırımnı azat eterler ve niayet raat nefes almağa mümkün olur, dep ümüt eteler… Olarğa umumen Ukrayına siyaseti, Ukrayına akimiyeti ve qırımtatarlarğa munasebet meraqlı. Çünki qırımtatarlarnıñ ekseriyeti Ukrayınağa qoltuta ve olar Ukrayınanıñ qırımtatarlarğa olğan munasebetine, qırımtatar milliy muhtariyetinen bağlı fikirlerge baqalar», – dep tarif etti Naciye Ametova.
Qırımnen çalışmaq içün onı sevmek kerekNaciye Ametova
Diger taraftan – Qırım mevzusı ayrı, ve er kes, tecribeli jurnalist olsa bile, bu mevzu aqqında em qırımlılarğa, em esas Ukrayına sakinlerine meraqlı olacaq şekilde yazıp olamaz, dep tüşüne Naciye Ametova.
«Yönelişimiz tar. Qırımnen çalışmaq içün onı sevmek kerek, onıñ aqqında oqumaq kerek, meraqlanmaq, qırımtatarlarnen laf etmek kerek. Mence, olar Qırım ne olğanını eñ yahşı şekilde yetkizeler», – dep eminliknen ayta jurnalist.
Rusiyeniñ Ukrayınağa qarşı büyük istilâsı başlamazdan Ukrayına kütleviy haber vastaları Qırım mevzusını sıñırlı bir şekilde aydınlatqan edi, dep qayd ete Strategik tedqiqatlar milliy institutınıñ eksperti Yuliya Tişçenko. Jurnalistler toqtamağan tintüv, siyasiy taqip ve insan aqlarınıñ bozuluvı aqqında tarif etken edi.
Keniş istilâdan soñ haberler arttı. Mevzular da deñişti.
«Mevzu Ukrayına cenübiniñ bir qısmınıñ işğal etilüvinen bağlı. Qırım platsdarm, işğal içün bir hab ve Herson vilâyetiniñ ilhaqını devam ettirmek içün çeşit işğalci tehnologiyalar içün qullanıla. Diger mevzu – Qara deñizde telükesizlik ve Qırım Muhtar Cumhuriyetini işğalden azat etüv ıntıluvlarında Ukrayına faalligi. Cenk qısmı daa çoq aydınlatıla», – dep qayd etti Yuliya Tişçenko.
Qırımda mustaqil media çıqarıldı. Rusiye anda propaganda erzatsını qurdıYuliya Tişçenko
Em esas Ukrayına, em Qırım seyircileriniñ tarafsız malümatqa merağı ve ihtiyacı bar. Ukrayına kütleviy haber vastalarınıñ bunı nasıl çezeceginen bağlı, dep qayd ete ekspert.
«Epimiz bilemiz, 2014 senesinden başlap işğal devamında Ukrayına ve çetel mediasınıñ anda temsilcilik açmağa imkânı yoq edi. Qayd etilgen media Qırımda 80 fayız eksildi ve mustaqil medialar qapatıldı. Rusiye ana propaganda erzatsını qurdı», – dep ayta Yuliya Tişçenko.
2014 senesinden soñ esas Ukrayınağa köçmege mecbur olğan mustaqil Qırım mediası da zor vaziyetke oğradı.
«Media qurulışlarına devlet seviyesinde yahşı yardım etilmedi. Tek ATR telekanalına qoltutqanlar. Amma bu kanal qırımtatarca yayın yapqan yekâne kanal edi. Mındaki siyaset tamır halqlarınıñ til aqlarını temin etüvnen bağlı edi. Amma bu yanğın söndürüv rejiminde oldı», – dep qayd etti Yuliya Tişçenko.
İnformatsion telükesizlikni teminlev – Ukrayınanıñ vaqtınca işğal etilgen topraqlarınıñ reintegratsiya nazirligi aytqan Qırımnı işğalden azat etüvniñ beş adımlarından biridir. «İnsanlar Rusiye propagandasınıñ vakuumında yaşamamalı», – dep ayttı vaqtınca işğal etilgen topraqlarnıñ reintegratsiya meseleleri naziriniñ muavini Anatoliy Stelmah «Krım Wave» Forumınıñ panel munaqaşasında. Ukrayına akimiyeti, kütleviy haber vastaları ve seyirciler arasında bağ qurmaq endi şimdi kerek, dep eminliknen ayta Yuliya Tişçenko. Bu narrativlerni şekillendirmek olarnı tarqatmaq içün çeşit kanallarnı qurmaq içün kerek.
Roskomnadzor Qırım.Aqiqat saytını blok etti. Qırım.Aqiqatnı küzgü saytı vastasınen oqumaq mümkün: https://d1ug5n8f9xpr1h.cloudfront.net. Esas adise-vaqialarnı Qırım.Aqiqatnıñ Telegram ve İnstagram saifelerinden taqip etiñiz.
